ناگفته های خواب کودک

پرسشی از دکتر شبنم جلیل القدر فلوشیپ خواب کودکان از شکل خواب بچه ها چه می شود فهمید

با حالت افسوس و حسرت رو به من کرد و گفت: «خوش به حالت که با خواب دخترت هیچ مشکلی نداری، من اگر علی را آن طرف اتاق بخوابانم، باید حواسم به ایمنی همه اتاق باشد چون تا صبح معلوم نیست کدام قسمت اتاق پیدایش کنم و مدام غلت می‌خورد...

مادرم می‌گوید بچه‌‌ای که شب‌ها ناآرام است و وول می‌خورد، حتما روز خوبی را پشت‌سر نگذاشته. شاید هم او راست می‌گوید و ما به سلامت جسمی و روانی علی کم‌توجهیم اما نمی‌دانم آیا واقعا نحوه خوابیدن بچه‌ها می‌تواند حرف‌ها و رازهای نهفته‌ای در مورد سلامت جسمی و روانی آنها داشته باشد؟» گفت‌وگوی کوتاه آن روز مرا به این فکر انداخت که جواب این سوال را پیدا کنم بنابراین با دکتر شبنم جلیل‌القدر، فلوشیپ خواب کودکان و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی قزوین، گفت‌وگویی کوتاه داشتم.

▪ چرا بعضی بچه‌ها ناآرام‌اند و مدام غلت می‌خورند؟ آیا با توجه به این نوع خوابیدن می‌توان به وجود بیماری احتمالی در آنها پی برد؟

بله، عوامل متعدد جسمانی و محیطی یا ترکیب این ۲ می‌توانند باعث خواب ناآرام کودک شوند. گاهی هم شرایط نامطلوب محیط مثل‌ دما، سروصدا و نور اتاق آرامش بچه را برهم می‌زند. مثلا می‌گویند دمای اتاق بچه باید ۳۰ درجه سانتی‌گراد به بالا باشد چون امکان دارد پتویش را کنار بزند و سرما بخورد. در حالی که این درجه حرارت مطلوب نیست و بچه به دلیل گرمای اتاق بی‌قرار می‌شود و نمی‌تواند خوب بخوابد. درجه حرارت ایده‌آل اتاق خواب ۲۴-۲۱ درجه سانتی‌گراد است. علت بروز بعضی از این شرایط نامناسب ما بزرگ‌ترها هستیم؛ برخی رفتارها ‌و باورهای اشتباه والدین می‌تواند نظم و آرامش خواب بچه‌ها را بر هم زند؛ مثلا مادر ممکن است هر گریه شیرخوار را با شیردهی یا آغوش گرفتن پاسخ دهد اما این کار باعث عادت‌کردن شیرخوار به بیداری مکرر در شب و خواب ناآرام شود در حالی که بعد از ۷ تا ۱۰ ماهگی، بچه باید حداقل بین ۱۲شب تا ۵ صبح خواب ممتد داشته باشد. گاهی هم بیماری‌های زمینه‌ای مانند برگشت محتویات مری به معده، عفونت گوش، دردهای مختلف، کولیک شیرخواران، آسم، آلرژی(از جمله به شیر) و... علت بی‌قراری کودک در خواب هستند اما در راس این مشکلات آپنه است که خواب کودک را بر هم می‌زند.

▪ آپنه چیست؟

یکی از جدی‌ترین بیماری‌های ارگانیک‌ که به اختلال تنفسی در خواب منجر می‌شود، وقفه تنفسی در خواب همان «آپنه» است. آپنه علت‌های بسیار زیادی دارد اما شایع‌ترین علت آن، بزرگ‌شدن لوزه‌ها و آدنوئید است که تنفس عادی و مناسب بچه را هنگام خواب مختل می‌کند. علایم ابتلای کودک به آن در شب؛ خروپف، حرف زدن در خواب، عرق‌کردن، بی‌قراری و شب‌ادراری است و در روز می‌تواند خود را با تنفس‌ دهانی، تکلم تودماغی، وزن‌گیری نامناسب، کم‌توجهی یا بیش‌فعالی و تحریک‌پذیری نشان دهد. تشخیص و درمان به موقع ضروری است و والدین باید به این نکته توجه داشته باشند.

▪ بهتر است کودک به چه حالتی خوابانده شود؟

بهترین وضعیت خواباندن به پشت است مگر در صورتی که کودک دچار بیماری‌های خاص مثل ریفلاکس معدی_مروی باشد.

▪ برای ترک عادت‌های غلط توصیه‌ای به والدین ندارید؟

بسیاری از مشکلات خواب کودکان ایرانی به دلیل رعایت نکردن بهداشت خواب و عادت‌های غلط رایج در خانواده‌هاست. کودکان باید ساعت خواب و بیداری ثابتی داشته باشند و به ساعت تغذیه شبانه، مصرف مایعات و شیر خوردن آنها قبل خواب دقت کرد. دادن مایعات به کودک قبل از خواب کار درستی نیست و باعث اتساع مثانه او و احساس ادرار می‌شود. در نظر گرفتن جای خواب ثابت با دمای مناسب و روشنایی بسیار کم (در صورت ترس کودک) بسیار مهم است. نباید به کودک اجازه داد پایان شب به بازی‌های رایانه‌ای یا تماشای تلویزیون بپردازد. متاسفانه بیشتر والدین عوارض دیر خوابیدن کودک را نمی‌دانند و تلاشی هم برای برقراری روال عادی خواب در او نمی‌کنند. پدر و مادر باید آگاهی خود را از کمیت و کیفیت خواب طبیعی متناسب با سن تقویمی و تکاملی کودک بالا ببرند.

الهه رضاییان