چهارشنبه, ۱۷ بهمن, ۱۴۰۳ / 5 February, 2025

مجله ویستا

ولادت حضرت مهدی و طول عمر ایشان

۱) طبیعی بودن حمل و ولادت حضرت مهدی (عج) در روایات شیعه

در این زمینه کافی است روایات شیعه در مورد حمل و ولادت حضرت مهدی (عج) ملاحظه شود تا معلوم گردد در هیچ روایت صحیحی وارد نشده که حمل و ولادت آن حضرت در یک شب بوده است، بلکه آنچه در آنها وارد شده مخفی نگاه داشتن مدت حمل و ولادت آن حضرت است که در بعضی روایات به طور کلی و در بعضی دیگر مخفی ماندن از چشم "ناس" تعبیر شده است ; و مقصود از "ناس" در این گونه روایات توده مردم و یا خصوص مخالفین می‎باشند. و این مخفی نگاه داشتن کاملا طبیعی بود; زیرا در آن شرایط مخوف، حکومت معتمد عباسی حضرت امام حسن عسکری (ع) را در پادگان نظامی شدیدا در محاصره قرار داده و از اخباری که از پیامبر(ص) و سایر ائمه (ع) در بین مسلمانان منتشر شده بود - که خلفای پیامبراکرم (ص) و امامان دوازده نفرند و آخرین آنان قائم بالسیف است که ظالمین و غاصبین را از بین می‎برد و حکومت عدل و حق تشکیل می‎دهد - مطلع بود و از این رو مراقبت شدید نسبت به زندگی خصوصی امام حسن عسکری (ع) اعمال کرده، و قابله هایی را موظف نموده بود تا هرچندگاهی بدون اطلاع قبلی داخل خانه امام حسن عسکری (ع) را جستجو کنند و از عدم حاملگی زن ها مطمئن شوند.

البته مخفی ماندن حمل و ولادت امر محالی نیست ; و برای کسی که به قدرت مطلقه خداوند و امکان و وقوع معجزات در طول تاریخ پیامبران، و حوادث مهمی که در مورد حضرت ابراهیم (ع) و حضرت عیسی (ع) و حضرت موسی (ع) اتفاق افتاده و قرآن به آنها اشاره کرده است اعتقاد داشته باشد، مخفی نگاه داشتن بارداری مادر حضرت مهدی (عج) و ولادت غیرعادی او به اراده و خواست خداوند آن هم در شرایطی که حکومت ظالم زمان با تمام قدرت درصدد جلوگیری از ولادت او برآمده، امری ممکن و مطابق حکمت خداوند خواهد بود.

۲) بررسی طول عمر و غیبت حضرت مهدی (عج)

در ارتباط با عمر غیرطبیعی و غایب بودن حضرت مهدی (عج) به چند نکته اشاره می‎شود:

۱) امکان ذاتی و وقوعی طول عمر.

۲) اثبات وقوع آن از منظر روایات .

۳) دیدگاه دانشمندان اهل سنت .

▪ اول : امکان ذاتی و وقوعی طول عمر

ـ امکان ذاتی

امکان ذاتی طول عمر قابل بحث و شک نیست، زیرا طول عمر از قبیل خرق عادت است و خرق عادت هیچ استحاله ذاتی ندارد; آنچه هست فقط غیر عادی بودن آن و در نتیجه استبعاد آن می‎باشد، و با استبعاد نمی توان امکان ذاتی چیزی را نفی نمود; علل و اسبابی که در عالم هستی نقش دارند منحصر به آنهایی نیست که تاکنون برای بشر شناخته شده و یا در اختیار او می‎باشد. بسیاری از امور بخصوص چیزهایی که از حوزه محسوسات و علوم مادی و تجربی خارج است و ادله قطعی بر اثبات آنها وجود دارد، با دید مادی و ذهن عادی بعید به نظر می‎رسد; نظیر وجود خداوند و صفات او، ملائکه، وحی، معجزات، معاد، برزخ، روح مجرد و نظایر آن .

حتی در حوزه امور مادی نیز بسیاری از اکتشافات کنونی بشر برای انسانهای قرون گذشته کاملا استبعاد داشت و بعضا آنها را غیرممکن می‎دانستند; همان گونه که بسیاری از اکتشافات بشر در آینده، برای بشر امروز بعید می‎باشد; و از همین جهت گفته شده : هرچیزی که انسان شنید تا دلیل قاطع بر رد آن پیدا نکرده نباید امکان آن را نفی نماید. قرآن می‎فرماید: (و لا تقف ما لیس لک به علم)(۱) "آنچه را به آن علم نداری نفیا و اثباتا دنبال نکن". زیرا (و ما اوتیتم من العلم الا قلیلا)(۲) "به شما جز اندکی علم داده نشده است".

به دو نمونه اعتراف دانشمندان علوم مادی به عجز خود در کشف اسرار طبیعت توجه نمایید:

موریس مترلینگ می‎گوید:

"... خیال کرده ایم که به اسرار ذره های کوچک و اتم پی برده ایم، هنوز اسرار ذرات برق و الکترون بر ما مجهول است، ما نمی دانیم که یک ذره برق یا الکترون از چه ساخته شده و دارای چه ترکیباتی است . زیرا الکترون به قدری کوچک است و طوری فرار می‎کند و چنان با سرعت به اطراف پراکنده می‎شود که ما هنوز نتوانسته ایم آن را به تنهایی دستگیر کنیم و به تنهایی مورد معاینه و تحقیق قرار بدهیم ! و همچنین نمی دانیم که یک ذره نور که به زبان لاتینی "فوتون" نام دارد دارای چه ترکیباتی است !... ما هنوز عاجزیم که یک ذره کوچک از امواج صدا یا فوتون را به تنهایی مورد تجزیه و تحقیق قرار دهیم".(۳)

انشتاین می‎گوید:

"افسانه راز بزرگ هنوز لاینحل است ... آنچه تاکنون از کتاب طبیعت خوانده ایم بسیار چیزها به ما آموخته است و ما با اصول زبان طبیعت آشنا شده ایم ... ولی با این همه می‎دانیم که در مقابل مجلداتی که خوانده و فهمیده شده، هنوز از حل و کشف کامل مطالب دوریم".(۴)

ـ امکان وقوعی

امکان وقوعی و عدم محذور برای طول عمر نیز با تحقیقات و تجربیاتی که دانشمندان و متخصصان انجام داده اند امری پذیرفته و مورد قبول می‎باشد; امروزه ثابت شده است اگر تغذیه ای که جسم و روح انسان نیاز دارد به حد لازم - نه کمتر و نه بیشتر - به او برسد و تمام آفات و امراض جسمی و روحی که جسم یا روح را صدمه می‎زند شناسایی و از آنها پیشگیری شود، هیچ علت طبیعی برای مرگ وجود ندارد. و نیز با تجربه ثابت شده که با تغییر شرایط مادی و روحی زندگی و مراعات قواعد حفظالصحة و بهداشت جسم و روح در محیط فرد و نیز در محیط پدران و مادران، حد متوسط عمر بشر از صدسال متجاوز خواهد بود.

بنابراین اگر کسی بتواند - هرچند از راههای غیرعادی و اتصال و ارتباط با مبادی غیبی - تمام علل سلامتی جسمی و روحی و امراض و آفاتی که موجب کوتاه شدن عمر می‎گردند را بشناسد، می‎تواند قرنها زنده بماند، به ویژه اگر چنین شخصی مورد عنایت خاص حضرت حق عزوجل باشد و مصلحت و اراده الهی طول عمر او را اقتضا کند.

● طول عمر از منظر قرآن

بهترین دلیل بر امکان چیزی وقوع آن است ; و براساس منابع دینی حضرت خضر(ع) از زمان حضرت موسی (ع) یا قبل از آن، و حضرت عیسی (ع) و ادریس (ع) و بنابر روایات زیادی از طریق شیعه و سنی دجال و بنابر روایت کتاب ینابیع المودة خضر و ذوالقرنین زنده هستند.(۵)

و چه بسا امکان زنده ماندن یونس (ع) (ذاالنون) در شکم ماهی تا روز قیامت (برفرض بقای او در آنجا) از آیه شریفه : (فلو لا أنه کان من المسبحین، للبث فی بطنه الی یوم یبعثون)(۶) (و اگر چنین نبود که او - ذوالنون - از تسبیح کنندگان می‎بود همانا تا روز قیامت در شکم ماهی می‎ماند) فهمیده شود. و نیز از آیه شریفه : (فلبث فیهم الف سنة الا خمسین عاما)(۷) (پس - نوح (ع) - در بین قوم خود هزار سال جز پنجاه سال اقامت نمود) عمر (حدود هزار سال) حضرت نوح (ع) فهمیده می‎شود. چنانکه زنده بودن غیر عادی اصحاب کهف در سالهای متمادی از آیات مربوط به آنان (۸) به خوبی استنباط می‎شود; و انسانها در حقیقت نوعی انسان مثل هم اند و اگر برخی از آنان امکان طول عمر داشته باشد دیگران نیز این امکان را دارند، زیرا "حکم الامثال فیما یجوز و فیما لا یجوز واحد" حکم چیزهای متماثل در جواز و عدم جواز یکی است .

آیت الله شیخ آقا بزرگ تهرانی (ره) نقل کرده است :

"یکی از علما حضرت مهدی (عج) را در خواب دید و از ایشان دلیلی برای طول عمر آن حضرت سؤال نمود، و آن حضرت آیه شریفه : (فلو لا انه کان من المسبحین، للبث فی بطنه الی یوم یبعثون)(۹) را به او تعلیم دادند."

سپس ایشان می‎گوید:

"ظاهر آیه چنانکه در کشاف نیز گفته شده این است که اگر تسبیح گفتن یونس نبود تا روز قیامت زنده در شکم ماهی می‎ماند. زیرا ظاهر تعبیر به "لبث" زنده ماندن است".

سپس ایشان چنین برداشت می‎نماید:

"زنده ماندن یونس در شکم ماهی تا روز قیامت مستلزم زنده ماندن خود ماهی نیز تا روز قیامت می‎باشد; زیرا در صورت مردن ماهی و متلاشی شدن جسم آن عنوان "لبث" در شکم ماهی معنا ندارد".(۱۰)

بنابراین از آیه شریفه امکان زنده ماندن یونس و ماهی تا روز قیامت به خوبی استفاده می‎شود.

و صاحب کتاب کمال الدین به نقل از کتاب المعمرون (۱۱) و غیر آن و با استناد به اقوال مورخین شیعه، تعداد زیادی از معمرین را نام برده و سپس می‎گوید:

"همین داستانهایی که در کتب شیعه از معمرین نقل شده اهل سنت نیز از طریق راویان خودشان نظیر: محمد بن سائب کلبی، محمد بن اسحاق بن بشار، عوانة بن حکم، عیسی بن زید بن آب (رئاب) و هیثم بن عدی طائی نقل کرده اند".(۱۲)

و در همان کتاب آمده است :

"اهل سنت داستان عجیب طول عمر ابی الدنیا علی بن عثمان مغربی را نقل کرده و گفته اند او هنگام رحلت پیامبراکرم (ص) حدود سیصد سال داشت و سپس جزو اصحاب علی (ع) قرار گرفت و پیوسته پادشاهان و رؤسای بلاد او را احضار می‎نمودند و از علت طول عمرش سؤال می‎کردند و او می‎گفت : از آب حیات نوشیده است ; و گفته اند تا زمان مقتدر عباسی قطعا زنده بوده و معلوم نیست مرده باشد. با این حال چگونه طول عمر قائم آل محمد(عج) را بعید می‎دانند؟"(۱۳)

شیخ طوسی (ره) می‎گوید:

"در اخبار عرب وارد شده : لقمان بن عاد بیشترین عمر را داشته، یعنی حدود سه هزار و پانصد سال".

و قبل از آن این گونه گفته است :

"و همچنین اصحاب حدیث گفته اند: دجال در زمان پیامبراسلام (ص) حیات داشته است و تا هنگام خروج زنده است".(۱۴)

و مطابق روایات متواتر شیعه و سنی، خروج دجال هنگام ظهور حضرت مهدی (عج) می‎باشد که به دست ایشان و حضرت عیسی (ع) کشته می‎شود.

اهل سنت و زنده بودن حضرت عیسی (ع)

در مورد زنده بودن حضرت عیسی (ع) و نزول ایشان در آخرالزمان بنابر نقل منتخب الاثر(۱۵) چندین نفر از بزرگان اهل سنت ادعای اجماع نموده اند:

تفسیر "البحر المحیط" از ابن عطیه اندلسی نقل کرده است که :

"امت اسلامی بر آنچه حدیث متواتر دلالت دارد، یعنی زنده بودن عیسی در آسمان و نزول او در آخرالزمان اجماع و اتفاق دارند".(۱۶)

ابوحیان صاحب تفسیر کوچک خود به نام "النهر المار من البحر" که در حاشیه تفسیر "البحر المحیط" چاپ شده است نیز اتفاق امت را بر آن ادعا نموده است .(۱۷)

صاحب "لوامع الانوار البهیة" همین معنا را به اجماع امت نسبت داده و گفته است :

"جز بعضی از فلاسفه و اهل الحاد که به نظر آنان اعتنایی نمی شود، مخالف این معنا نیستند".

و از کتاب "النظم المتناثر من الحدیث المتواتر" نقل کرده است که :

"آمدن حضرت عیسی از آسمان از نظر کتاب و سنت و اجماع قطعی و ثابت می‎باشد".(۱۸)

در این رابطه صاحب کتاب "منتخب الاثر" به تفصیل نظریه مخالفین - نظیر محمد عبده و شاگردش رشید رضا در تفسیر "المنار" و تأثیر آن در بین بعضی از علمای الازهر و از جمله شیخ شلتوت - را نقل کرده و با اشاره به رد نظریه آنان توسط بعضی علمای الازهر و تأکید بر متواتر معنوی بودن اخبار دال بر زنده بودن عیسی (ع) و نزول او در آخرالزمان، به اثبات آن از نظر قرآن پرداخته است .(۱۹) بجاست مراجعه شود.

کلام یکی از علمای اهل سنت

در رابطه با موضوع فوق در کتاب "غایة المرام" پیش از پرداختن به جریان زنده بودن حضرت عیسی (ع) آمده است :

"کنجی شافعی صاحب کتاب "البیان فی اخبار صاحب الزمان" می‎گوید: ابن جریر طبری گفته است : خضر و الیاس زنده اند و روی زمین زندگی می‎کنند... .

برای اثبات زنده بودن حضرت عیسی (ع) علاوه بر دو روایت که در صحیح مسلم ذکر شده است که دلالت می‎کند بر زنده بودن آن حضرت و نزول او در آخرالزمان، به آیه شریفه : (و ان من اهل الکتاب الا لیؤمنن به قبل موته)(۲۰) "هیچ یک از اهل کتاب نیست مگر اینکه قبل از مرگ خود به او - عیسی (ع) - ایمان می‎آورد" نیز می‎توان استدلال نمود; زیرا تاکنون چنین اتفاقی رخ نداده که تمام اهل کتاب به حضرت عیسی ایمان بیاورند، پس قهرا باید در آینده و آخرالزمان چنین اتفاقی رخ دهد، و این معنا مستلزم زنده بودن آن حضرت است .

و زنده بودن دجال نیز از روایتی که در کتاب صحیح مسلم نقل شده و مسلم صحت آن را تأیید کرده است فهمیده می‎شود.

و اما زنده بودن شیطان نیز از آیه شریفه : (قال رب فانظرنی الی یوم یبعثون، قال فانک من المنظرین)(۲۱) "شیطان گفت : خدایا پس به من تا روزی که مردم مبعوث می‎شوند مهلت ده، و خدا گفت : همانا تو از مهلت دادگان هستی" به خوبی فهمیده می‎شود...

هنگامی زنده بودن حضرت عیسی (ع) و دجال و شیطان به ادله ذکر شده ثابت شد، زنده بودن حضرت مهدی (عج) چه بعدی خواهد داشت ؟"

نامبرده سپس برای اثبات زنده بودن حضرت مهدی (عج) با استدلال عقلی می‎گوید:

"مصلحت و فلسفه زنده بودن حضرت عیسی (ع) و نزول او هنگام ظهور حضرت مهدی و اقتدا به آن حضرت در نماز - که در روایات زیادی ذکر شده - این است که اهل کتاب، پیامبراسلام (ص) که خاتم پیامبران است را تصدیق کرده و به او ایمان بیاورند و همه مردم جهان مسلمان شوند.

و مصلحت زنده بودن دجال با آنکه کارش افساد و تفتین است و حتی - بنابر آنچه گفته شده - ادعای خدایی نیز می‎کند، این است که مردم آزمایش شوند و با بصیرت حق را از باطل بازشناسند و به آن رو آورند و هنگام ظهور حضرت مهدی (عج) دنیا پر از عدل و قسط گردد.

پس در حقیقت زنده بودن حضرت عیسی (ع) و دجال جنبه مقدمی دارد و به منزله فرع است، و هنگامی که فرع زنده باشد اصل که حضرت مهدی (عج) است به طریق اولی باید زنده باشد...".(۲۲)

محمد صالحی

زیرنویسها :

[۱] سوره اسراء، آیه ۳۶ .

[۲] سوره اسراء، آیه ۸۵ .

[۳] "روح به کجا می‎رود؟"، ص ۱۴ .

[۴] نظریه انشتاین، ص ۱۱ .

[۵] ینابیع المودة، ج ۳، ص ۳۴۷ .

[۶] سوره صافات، آیه ۱۴۳ و ۱۴۴ .

[۷] سوره عنکبوت، آیه ۱۴ .

[۸] سوره کهف، آیات ۹ تا ۱۲ .

]۹] سوره صافات، آیه ۱۴۳ و ۱۴۴ .

[۱۰] مصلح جهانی و مهدی موعود از دیدگاه اهل سنت، خسروشاهی، ص ۳۰۰، به نقل از کتاب خطی مرحوم شیخ آق[۱۱] مرحوم مجلسی در بحار، ج ۵۱، ص ۱۰۸ از کتاب سیدبن طاووس به نام "الطرایف" نقل کرده که نامبرده کتابی دیده است به نام "المعمرون" تألیف یکی از علمای معروف اهل سنت، ابی حاتم، سهل بن محمد السجستانی، و بعید نیست همان کتاب فوق الذکر باشد.

[۱۲] کمال الدین، ج ۲، ص ۵۷۶ .

[۱۳] همان، ج ۲، ص ۵۳۷ و ۵۳۸ . ا بزرگ تهرانی .

[۱۴] الغیبة، شیخ طوسی، ص ۱۱۳ .

[۱۵] منتخب الاثر، ج ۳، ص ۳۰۷ .

[۱۶] تفسیر البحر المحیط، ابوحیان اندلسی، ج ۲، ص ۴۷۳ .

[۱۷] همان .

[۱۸] لوامع الانوار البهیة، ص ۹۴ .

[۱۹] منتخب الاثر، ج ۳، ص ۳۰۷ .

[۲۰] سوره نساء، آیه ۱۵۹ .

[۲۱] سوره حجر، آیه ۳۶ و ۳۷ .

[۲۲] غایة المرام، چاپ قدیم، باب ۱۲۴ از فصل آخر کتاب، ص ۷۱۲ .

منبع : کتاب موعود ادیان – آیه الله منتظری – ص ۱۲۸ تا ۱۳۹