بندر عدن, مركز “ترانس شیپ منت”

كشور یمن با حدود ۱۶ میلیون نفر جمعیت و ۵۳۶ هزار كیلومتر مربع وسعت در جنوب غربی آسیا و جنوب شبه جزیره عربستان واقع شده است این كشور از جمله ممالك عربی است كه تاریخ پر افت و خیزی داشته است

كشور یمن با حدود ۱۶ میلیون نفر جمعیت و ۵۳۶ هزار كیلومتر مربع وسعت در جنوب غربی آسیا و جنوب شبه جزیره عربستان واقع شده است. این كشور از جمله ممالك عربی است كه تاریخ پر افت و خیزی داشته است. جمهوری یمن در عصر باستان از حكومت ملكه سبا تا سلطه امپراطوری های روم و ایران را تجربه كرده است. امروزه به یمن به عنوان مركز ترانسشیپمنت در منطقه نگاه می شود. در سال ۱۹۶۲ در پی یك كودتای نظامی جمهوری یمن شكل گرفت كه پس از آن جنگ های داخلی با حمایت سعودی ها و اردنی ها از سلطنت طلبان و مصری ها از جمهوری خواهان تا ۱۹۷۰ ادامه پیدا كرد. یمن جنوبی كه حكومتی ماركسیستی داشت از حمایت های شوروی سابق برخوردار بود و كشورهای مصر و سوریه نیز از آن حمایت می كردند. یمن جدید یا جمهوری یمن در سال ۱۹۹۰ پس از اتحاد جمهوری عربی یمن (یمن شمالی) و جمهوری خلق دموكراتیك یمن (جنوبی) بنیان های اولیه خود را استوار ساخت. پس از آن صنعا به عنوان پایتخت سیاسی و عدن به عنوان پایتخت تجاری آن معرفی گردید. از نظر اقتصادی یمن را كشور فقیری می دانند. از نظر طبقه بندی در آمارهای سازمان های جهانی نیز نام یمن را باید در فهرست كشورهای كمتر توسعه یافته‌‌ ‌‌(Least Developed) جستجو كرد. از نظر وضعیت عمومی نیز بیشتر مردم آن به كشاورزی سنتی و پرورش گوسفند، بز و شتر مشغولند. نفت یمن كه از سال ۱۹۸۰ استخراج می شود بخشی از درآمد ملی را تشكیل داده و نفت وارداتی به یمن نیز بیشتر با پالایش و تولید فرآورده به خارج صادر می شود. یكی از اصلی ترین محل های تامین درآمد یمن كارگران یمنی در خارج از كشور و نیز كمك های برخی سازمان های بین المللی است. این كشور به عنوان پر جمعیت ترین كشور شبه جزیره وسعت زیادی نداشته و در سال ۲۰۰۰ نیز تولید ناخالص داخلی آن برابر ۸۳۲/۵ میلیون دلار بوده است كه می توان سرانه تولید ناخالص داخلی آن را كمتر از ۴۰۰ دلار دانست و آن را در ردیف برخی كشورهای فقیر آفریقایی قرار داد. مهمترین صنعت این كشور نفت و گاز است كه با احداث پالایشگاه عدن در ۱۹۹۴ عمده ترین بخش درآمد صادراتی آن را تشكیل می دهد و بهبود در ارقام صادراتی آن نیز بدین دلیل بوده است به طوریكه صادرات آن از رقم ۹۳۴ میلیون در سال ۱۹۹۴ به ۱۹۳۵ میلیون دلار در سال ۱۹۹۵ رسید. درسال ۲۰۰۰ بنابر گزارش سازمان تجارت جهانی ارزش صادراتی این كشور برابر ۰۹۷/۴ میلیون دلار بوده كه از سال ۱۹۹۰-۲۰۰۱ رشد سالانه ۱۵ درصدی را تجربه كرده است. این كشور از نظر صادراتی رشد چشم گیری داشته است. این رقم تا سال ۲۰۰۱ سالانه بیش از ۱۵ درصد رشد داشته است. یكی از شركای تجاری این كشور آمریكا است كه بدلیل حادثه ۱۱ سپتامبر و برخی تحركات تروریستی این كشور باعث شد كه این كشور در سال ۲۰۰۱ با ۲۱ درصد كاهش حجم تجارت، رشد مداوم خود را از دست بدهد. واردات این كشور در سال ۲۰۰۰ برابر ۳۲۴/۲ میلیون دلار بوده كه رشد سالانه ای برابر۳ درصد را از سال ۱۹۹۱ تا كنون تجربه كرده است. واردات این كشور در سال ۱۹۹۱ برابر ۲۰۲۵ و تا سال ۲۰۰۱ به ۲۲۶۰ میلیون دلار رسیده است. جالب این است كه واردات این كشور در ده سال گذشته رشد چندانی نداشته است. رشد اقتصادی این كشور سالانه برابر ۶ درصد بوده و نرخ تورم آن سالانه در حدود ۱۶ درصد است. از سوئی نیز اقتصاد این كشور با حجم بالای بیكاری دست به گریبان است. نرخ بیكاری این كشور در حدود ۳۰ درصد پیش بینی می شود. امارات متحده عربی، كره جنوبی، عربستان سعودی، ژاپن، مصر و آمریكا از مهمترین شركای تجاری یمن محسوب می شوند. تاریخ عمومی تجارت در عدن‌ ‌ نقش تاریخی یمن در ترانزیت را می توان شاید در حد ایران دانست. عدن بندری است كه در ساحلی باریك واقع شده و پس از اندك مسافتی به كوه های شمسون و صحرای راب الخالی می رسد. عدن ثروتمندترین شهر اعراب باستان است و قدمت آن به ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد باز می گردد. عدن حلقه اتصال تجارت دریای مدیترانه و اقیانوس هند بود بدین صورت كه كشتی های آن دوران پس از تخلیه مالتجاره در بندر عدن آن را به كاروان های شترداران عرب تحویل داده و آنها نیز بارها را به سمت شمال منتقل می كردند. عدن نقطه آغاز كاروان شترداران عربی از مسیری بود كه آن را راه اسعد می گفتند. در دوران مدرن نیز در قرون ۱۶ میلادی عدن بندر مورد مناقشه عثمانی و پرتغالی ها بود كه در نتیجه آن عدن به یك قلعه بزرگ تبدیل شده و نقش تجاری آن بشدت كاسته شده و بندر مخا در دهانه بالمندب جایگزین آن شد. تجارت قهوه در قرون ۱۶- ۱۸ باعث رشد بندر مخا شده و نقش عدن باز هم تعدیل شد. از سوئی نیز نشت رسوب در دهانه های ورودی بندر باعث شد كه عملیات دریایی به بندر معالا و بندر تواهی منتقل شود. این بندر در سال ۱۸۳۹ به اشغال بریتانیا درآمده و تا سال ۱۹۶۷ نیز ادامه داشت. درقرن ۱۹ كه زغال به عنوان سوخت مطرح بود عدن بار دیگر به عنوان مكانی برای تدارك كشتی ها مطرح شد. در سال ۱۹۲۸ با شروع استخراج نفت كشتی های بزرگ به عدن رفت و آمد كرده و مخازن نفتی نیز در بندر معالا احداث شد و بار دیگر این بندر رونق یافت. هدیبیه از بنادر یمنی است كه در دریای سرخ واقع شده است و در قرن نوزدهم به وسیله امپراطوری عثمانی بمنظور مقابله با نیروی دریایی بریتانیا تجهیز شد. در آخرین ربع قرن اخیر نیز این بندر به وسیله شوروی تجهیز شد و عمده كشتی هایی كه بدان وارد می شدند مربوط به دول كمونیستی بود. با احداث جاده صنعا-هدیبیه توسط كمونیست های چین این بندر رونق بیشتری یافت. در كل رونق بنادر شبه جزیره، مدیون تلاش انگلیسی ها در حفر كانال سوئز(در سال ۱۸۶۹ میلادی) از یك طرف و درآمدهای نفتی از سوی دیگر است. در سال ۱۹۵۰ بندر عدن در زمره بزرگترین بنادر نفتی جهان محسوب می شد كه در سال ۶۳۰۰ كشتی كوچك و بزرگ را سرویس می داد و مخازن بزرگ نفت نیز در آن احداث گردید. ترمینال كانتینری عدن‌ بندر عدن از نظر موقعیت جغرافیایی در وضعیت خوبی قرار دارد. برخی از ویژگی های شناخته شده این بندر بدین شرح است؛ این بندر دقیقا در مسیر سنتی كشتیرانی جهانی قرار دارد به طوری كه كلیه كشتی های مسیرهای اروپا/ سواحل شرقی آمریكا به جنوب شرق آسیا و شرق دور در دو سر مسیر با انحراف چهار مایل به ایستگاه پایلوتیج این بندر می رسند. فاصله آن از سنگاپور ۷ روز و از اروپا نیز ۹ روز است. این موقعیت از نظر جغرافیایی به مراتب نسبت به سلاله، جبل العلی و بندر عباس ارجحیت دارد و تنها دلیل بی میلی خطوط كشتیرانی نسبت بدان مربوط به مسائل سیاسی و حملات انتحاری این كشور در دهه گذشته بوده است. كانال هدایتی آن به سمت اسكله به طور طبیعی ۲۰-۴۰ متر عمق داشته و از نظر وضعیت امواج و جوی نیز در بهترین وضعیت قرار دارد. بویه ها و سایر علائم دریایی نیز از فاصله ۴ مایلی اسكله كشتی را هدایت كرده و برای پهلوگیری به حضور پایلوت محلی ضرورتی ندارد(از نظر راهوار بودن كانال نه از نظر ایمنی دریایی). در فصل زمستان نیز كه بسیاری از بنادر با طوفان و گرداب های سهمگین مواجه اند این بندر در آرامش كامل بسر می برد زیرا كوه های بلند این شهر از شرق و جنوب آن را محافظت می كنند. طول این بندر ۱۲ كیلومتر در جهت شرق-غرب بوده و ۶ كیلومتر نیز در جهت شمال-جنوب عرض دارد. ‌ از نظر آب و هوایی نیز تقریبا خشك محسوب شده و دمای آن در زمستان حدود ۲۸ و در تابستان نیز حدود ۳۸ می باشد.

---