دیزی گیلیسپی و جاز مدرن

دیزی گیلیسپی(Dizzy Gillespie) نوازنده ترومپت، رهبر گروه، خواننده و آهنگساز آمریکایی جاز به همراه چارلی پارکر (Charlie Parker) بنیان‌گزاران سبک پرشتابی از موسیقی جاز به نام «بی‌باپ» و «جاز مدرن» بودند. بی باپ از سبک‌های مهم جاز است که در دهه ۱۹۴۰ میلادی در محله هارلم نیویورک شکل گرفت. مشخصه اصلی آن اجرای سریع نت‌ها و تاکید زیاد بر بداهه‌نوازی، آن‌هم بداهه‌نوازی در عرصه هم‌نوائی و ریتم است. گیلیسپی بر روی بسیاری از موسیقیدانان جاز اثر گذاشت، از جمله ترومپت نوازانی چون: مایلز دیویس (Miles Davis)، فتز ناوارو (Fats Navarro)، کلیفورد براون(Clifford Brown)، آرتورو ساندووال(Arturo Sandoval)، لی مورگان(Lee Morgan) و جان فادیز(Jon Faddis) . وی در سبک بی باپ Bebop لحظه‌های تاریخی به وجود آورد و در موسیقی مدرن جاز بسیار اثر گذاشت.

گیلیسپی ترومپت نوازی فوق العاده و بداهه نواز بود و در محبوب شدن سبک بی‌باپ بسیار موثر بود. او از لحاظ هارمونی حرف اول را میزد و از همه نوازندگان معاصر خود بهتر بود، حتی از استاد چارلی پارکر. گیلیپسی مدرس خوبی بود و علاقه داشت دانش موسیقایی خود را به دیگران بیاموزد و در پایه گزاری سیک جاز نقش مهمی بازی کرد. در ضمن شومن و کمدین ماهری هم بود و اجرای موسیقی را با طنز مخلوط می کرد.

گیلیسپی از سیاهپوستان آمریکا بود و با نام جان برکس گیلیسپی در ایالت کالیفرنیا به دنیا آمد. در سن چهار سالگی نواختن پیانو را آغاز کرد. پدرش رهبر گروه موسیقی شهر بود و زمانی که دیزی ده ساله بود از دنیا رفت. وی نوازندگی ترومبون و ترومپت را در سن دوازده سالگی به تنهایی آموخت. شبی که اجرای روی الدریج (Roy Eldridge) را از رادیو شنید، رویایش موسیقی جاز شد.

وی در موسسه موسیقی لارینبورگ تحصیل کرد و در ارکسترهای مختلفی فعالیت خود را آغاز کرد و در سال ۱۹۳۷ جانشین الدریج شد و به همراه گروه تدی هیل اولین آلبومش King Porter Stomp را ضبط کرد. در سال ۱۹۳۹ به ارکستر Cab Calloway پیوست و دوسال با این خواننده همکاری کرد.

دیزی گیلیسپی در زمان حضورش در گروه کالووی، آغاز به آهنگسازی برای خوانندگان و گروه‌های بزرگ موسیقی چون وودی هرمان، جیمی دورسی، کولمن هاوکینز و الیا فیتزجرالد کرد. در سال ۱۹۴۳ به ارکستر ارل هاینز (Earl Hines) پیوست؛ گروه بزرگ افسانه‌ای بیلی اکستین (Billy Ecksteine) به هارمونی غیر معمول دیزی آهنگ بهتری بخشید و بار دیگر با پارکر همکار و همراه شد.

در سال ۱۹۴۵ دیزی گروه بزرگ اکستین را به منظور نواختن در گروه‌های کوچکتر ترک کرد. این نوع گروه‌ها که معمولا بیش از پنج نوازنده نیستند.. بی‌باپ با استفاده از ترومپت، پیانو، ساکسیفون، بیس و درام به عنوان اولین سبک مدرن موسیقی جاز شناخته شد، اگرچه این نوع موسیقی در ابتدا محبوب نبود و به اندازه سبک سوئینگ (swing) مورد توجه قرار نگرفت.

سوئینگ موسیقیدانان بزرگی را به سبک بی‌باپ معرفی کرد: چارلی پارکر، تلونیوس مانک، باد پاول، کنی کلارک و گیلیسپی که به وسیله این هنرمندان سبکی جدید در موسیقی خلق شد و توسط پارکر و گیلیسپی در کلاب‌های معروف جاز مانند Minton۰۳۹;s Playhouse Monroe۰۳۹;s Uptown House هسته اولیه موسیقی بی‌باپ تشکیل شد. روش پارکر اضافه نمودن میزان‌های جدید به میزان‌های قبلی بود و رساندن میزان‌های اضافه شده به خط‌های بداهه‌نوازی.

بعضی از آثار گیلیسپی از لحاظ ریتم و هارمونی رایج در موسیقی سوئینگ متفاوت بودند. این آهنگ‌ها در سال ۱۹۴۲ زمانی که گیلیسپی در گروه ارل هاینز می نواخت، نوشته شدند که با موسیقی مدرن امروز قابل مقایسه هستند چرا که بر اساس اصول همیشگی آن زمان ساخته نشده اند و رگه‌هایی از موسیقی آفریقایی-کوبایی را نیز در خود داشته اند. برخی مورخین گیلیسپی را پایه گزار سبک لاتین جاز می شناسند.

یکی از اولین و بهترین اجراهای این آثار توسط گروهی کوچک در تالار شهر نیویورک ۱۹۴۵ بود که ضبط این اجرا در سال ۲۰۰۵ عرضه شد. گیلیسپی در کلاب‌های خیابان ۵۲ به بسیاری از موسیقدانان جوان سبک جدید موسیقی جاز را آموخت، افرادی چون مایلز دیویس و مکس روچ. پس از شکست در کافه بیلی برگ در لس انجلس که بسیاری از حضار را خشمگین باقی گذارد، برخلاف پارکر که همچنان علاقه به نواختن در گروه‌های کوچکتر را داشت، گیلیسپی تمایل داشت از آن پس گروه بزرگی را هدایت کند.

اولین و ناموفق‌ترین آن تلاش وی در سال ۱۹۴۵ بود. وی گروه‌های کوچک فراوانی را هدایت کرد و سرانجام اولین تجربه هدایت موفقیت‌آمیز گروهی بزرگ را به دست آورد. دیزی گیلیسپی و گروهش سعی داشتند موسیقی بی‌باپ را محبوب سازند و دیزی را نماد این نوع موسیقی جدید کنند. وی بارها به عنوان تک‌نواز در فیلارمونیک جاز نورمن گرانز هنرنمایی کرده است.

در سال ۱۹۴۸ دیزی در حین دوچرخه سواری با ماشینی تصادف کرد. وی جراحت کمی دید اما متوجه شد نمیتواند B-flat را بر روی high C بنوازد. در سال ۱۹۵۶ گروهی را پیدا کرد که از طرف آمریکا به سفری به خاور میانه می رفتند و نام مستعار "سفیر موسیقی جاز" به وی داده شد. در این زمان وی همچین هدایت گروه بزرگی را عهده دار شد که در سرتاسر آمریکا سفر کردند و موسیقیدانانی همچون پی وی مور (Pee Wee Moore) در آن گروه حضور داشت.

گیلیسپی به عنوان یکی از بهترین نوازندگان ترومپت در تاریخ موسیقی جاز شناخته می شود که آثار بی‌نظیری خلق کرده است.

اقتباس از: هارمونی تاک