چند نکته درباره تحولات جدید نرخ ارز

▪ نکته اول: قیمت ارز در این چند روزه مقداری افزایش یافته است. دنیای اقتصاد قیمت دیروز دلار را ۱۱۱۵ نشان می‌دهد که به معنی افزایشی در حدود ۱۰ درصد تا اینجاست. قیمت‌های دیگری که …

نکته اول:

قیمت ارز در این چند روزه مقداری افزایش یافته است. دنیای اقتصاد قیمت دیروز دلار را ۱۱۱۵ نشان می‌دهد که به معنی افزایشی در حدود ۱۰ درصد تا اینجاست. قیمت‌های دیگری که ذکر می‌شوند ۱۲۱۰ و حتی ۱۳۰۰ است.[قیمت مربوط به زمان نگارش مطلب در هفته گذشته است‌]

نکته دوم:

دوستی می‌گفت «آقا من همیشه فکر می‌کردم اگه نرخ ارز آزاد بشه میاد روی ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ تومن. امروز یه استادی سر کلاس گفت نه نرخ واقعیش میشه ۱۶۰ تومان... چقدره واقعا ؟» جواب کمی فلسفی به این سوال این است که آقای استاد، اگر واقعا باور دارید نرخ واقعی ارز ۱۶۰ تومان است ما با شما ۲۰۰ تومان حساب می‌کنیم (۴۰ تومان به نفع شما). این ۲۰۰ میلیون تومان را بگیرید به ما یک میلیون دلار بدهید لطفا. اگر داد معلوم است که... احتمالا مغزش عیب دارد. به هر حال حرفش درست نیست. جواب اقتصادی درست به این سوال این است که «قیمت واقعی دلار» مفهومی ساختگی است. کسانی که می‌خواهند دلار گران شود می‌گویند قیمت واقعی آن گران‌تر از نرخ بازار فعلی است. آنها که می‌خواهند قیمت ارزان‌تر شود می‌گویند قیمت واقعی دلار کمتر از نرخ بازار است. مدتی قبل هم مد بود که بعضی از سیاستمداران درباره «قیمت واقعی نفت» حرف بزنند. جمله مد این بود که قیمت واقعی نفت بیشتر از ۱۰۰ دلار در بشکه است. «قیمت واقعی نفت» هم مفهومی ساختگی و گمراه‌کننده است.

نکته سوم:

اشتباه معمول تحلیلگران اقتصادی که اقتصاد ایران را تحلیل می‌کنند این است که قیمت ارز و طلا را با همدیگر تحلیل می‌کنند. دلیل این اشتباه این مشاهده درست است که هر گاه قیمت دلار بالا می‌رود قیمت طلا هم به احتمال بسیار زیاد بالا خواهد رفت. برعکس این مطلب لزوما درست نیست. (گرچه برای هر دو عبارت ذکر شده نیاز به نگاه به اعداد و ارقام وجود دارد و از آنجا که طبق معمول این بنده سراپا تقصیر نه فرصت و نه انگیزه‌ای دارم از نگاه به اعداد خودداری می‌کنم و آن را به شمای علاقه‌مند وا می‌گذارم. امیدوارم که رسم بدی درست نکنم. ادعاهای بدون توجه به اعداد و ارقام در ایران بسیار زیادند و معمولا هم غلط.) چرا تحلیل قیمت طلا را باید از تحلیل قیمت دلار جدا کرد؟ جواب این است که اولا قیمت طلا بر حسب دلار در بازارهای جهانی تعیین می‌شود و تحولات اقتصاد ایران تاثیر بسیار کمی بر آن دارد. قیمت مبادله دلار و ریال اما، بیش از هر چیزی به عملکرد اقتصادی ایران ارتباط دارد و در بازار ایران تعیین می‌شود. بنابراین تغییر قیمت دلار (برحسب ریال) قیمت طلا را هم به احتمال زیاد به همان نسبت تغییر می‌دهد. اما بر عکس این قضیه صادق نیست. چنان که قیمت طلا در سال‌های گذشته بشدت افزایش داشته است اما دلار به همان نسبت تغییر نکرده است.

نکته چهارم:

من امیدوارم دولت (و بانک مرکزی) دخالت بسیار گسترده‌ای در بازار ارز نکند. (البته همین الان دولت یک بازیگر عمده در بازار ارز است. منظور من این است که هدف دولت نباید کاهش مجدد نرخ ارز باشد.) واقعیت این است که احتمال این‌که دولت (و بانک مرکزی) بتواند نرخ ارز را به قیمت قبلی برگرداند، کم نیست. دولت به اندازه کافی ارز دارد و طرق دیگری هم برای کاهش تقاضا موجود است.

نکته پنجم:

سوال: آیا افزایش نرخ ارز به کاهش قدرت خرید خارجی ایران منجر می‌شود؟ جواب: اگر همه پارامترهای دیگر اقتصادی همان باشند که بوده‌اند (شرط ستریس پاریبوس را می‌گویم) آن گاه قدرت خرید خارجی با افزایش نرخ ارز می‌تواند بیشتر هم بشود. البته مطرح کردن این سوال به این طریق غلط است.

وبلاگ اقتصادانه