هدف از نشان سلامت و ایمنی غذا چیست

آیا شما که این مقاله را می خوانید, تاکنون به نشان ایمنی سلامت که آرم آن روی بعضی از مواد غذایی صنعتی درج شده است, توجه کرده اید

آیا شما که‌ این مقاله را می‌خوانید، تاکنون به نشان ایمنی سلامت که آرم آن روی بعضی از مواد غذایی صنعتی درج شده است، توجه کرده‌اید؟...

در تحقیقی که در سال گذشته در چند سوپر مارکت شمال شهر تهران از مراجعان به وسیله پرسشنامه انجام شد، ۷۱ درصد از مراجعان که در حال خرید بوده‌اند، گفته‌اند که‌ این نشان را نمی‌شناسند و وقتی برای‌شان توضیح داده شد که وزارت بهداشت به غذاهایی که از نظر کیفی خوب هستند این نشان را می‌دهد تا مردم در انتخاب غذا بهتر عمل‌کنند، ۵۲ درصد گفته‌اند که‌ این به‌ این معنی است که سایر غذا‌ها با وجود داشتن شماره پروانه وزارت بهداشت قابل اطمینان نیستند؟ ۲۶ درصد گفته‌اند نشان سلامت را می‌شناسند ولی این نشان در انتخاب غذای سلامت‌بخش به آنها کمک نمی‌کند چون در سوپر مارکت به دنبال غذاهای بدون چربی اشباع، غذاهای بدون ایزومر ترانس یا کم‌کالری، کم‌نمک و کم‌چرب می‌گردند و یا نیاز دارند بدانند موادغذایی که می‌خرند چند درصد مواد مورد نیاز آنها را تامین می‌کند و در یک وعده غذایی آن چند درصد کالری روزانه را دریافت می‌کنند.

۹ درصد افراد، مواد غذایی ایرانی را با خارجی مقایسه کرده‌اند و از اینکه غذاهای خارجی در برچسب اطلاعات تغذیه‌ای کاملی می‌دهند از پرسشگران خواسته‌اند وزارت بهداشت هم تولید‌کنندگان غذا را ملزم کند که اطلاعات مفید و موردنیاز مصرف‌کننده را روی بسته‌بندی خود درج ‌کنند و نشان سلامت را به تولید‌کنندگانی بدهند که به‌ این نکات توجه دارند و غذاهای موردنیاز جامعه‌ای که به سلامت خود علاقه دارند و به دنبال غذاهای با این ویژگی‌ها می‌گردند را تهیه می‌کنند.

در یک بحث گروهی در یکی از پانل‌های تغذیه در یک کنگره ملی نیز بحث جالبی در مورد نشان سلامت انجام شد. مدیر کل وقت بیماری‌های غیرواگیردار در وزارت بهداشت عقیده داشت که غذاهایی باید نشان یا کلید سلامت بگیرند که مصرف‌کننده را در انتخاب غذاهایی برای کاهش خطرات بیماری‌های شایع دژنراتیو تغذیه‌ای مانند چاقی، دیابت، چربی خون بالا، افزایش فشارخون، بیماری عروقی قلب و.. کمک می‌کند چون در حال حاضر کشور با شیوع رو به تزاید این بیماری‌ها مواجه است و عوامل خطر این بیماری‌ها را غذاهای چرب، روغن‌های نامناسب، خوراکی‌های شور و غذاهای پر‌کالری و شیرین افزایش می‌دهد.

در این جلسه نتیجه‌گیری شد که یک کمیته تخصصی شامل متخصصان تغذیه، اپیدمیولوژی، بهداشت عمومی قلب، دیابت و با حضور انجمن‌های علمی ذی‌ربط با مدیریت و مسوولیت اداره بیماری‌های غیرواگیر‌دار در وزارت بهداشت و همکاری اداره نظارت بر مواد غذایی تشکیل شود و از غذاهای صنعتی موجود غذاهایی را که‌ این ویژگی‌ها را دارند برای اخذ کلید یا نشان سلامت انتخاب کند و این علامت به‌گونه‌ای مشخص باشد که مصرف‌کنندگان به‌ راحتی بتوانند این غذاها را در مغازه‌ها و یا سوپر مارکت‌ها بیابند.

متخصصان تغذیه که در کلینیک‌ها کار می‌کنند بارها با بیمارانی مواجه می‌شوند که از نبود غذاهای کم‌چرب، کم‌کالری و یا کم‌نمک گله دارند. در آخرین بررسی نظام سلامت در مورد عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیردار که در سال ۲۰۰۹ توسط وزارت بهداشت انجام شده است و در سایت سازمان جهانی بهداشت نیز وجود دارد، اطلاعات جالب و قابل‌توجهی در زمینه درصد افراد جامعه که بیش از سه عامل خطر داشته‌اند، آمده است. این عوامل خطر چاقی، اضافه وزن، فشارخون بالا، کم‌تحرکی و کشیدن سیگار بوده است. حدود۲۱ درصد از جامعه در سن ۱۵ تا ۴۴ سال و بیش از ۵۰ درصد در سن ۴۵ تا ۶۴ سال هم‌زمان بیش از سه عامل خطر را داشته‌اند.

همچنین برآورد زیان‌های مالی ناشی از عمر از دست رفته در کشور در سال ۱۳۸۰ نشان داد که عوامل خطرمرتبط با تغذیه ضرر هنگفتی به پیکره نظام خدمات بهداشتی درمانی کشور می‌زند. متاسفانه هنوز همت مشترکی برای مقابله با خطراتی که از این طریق جامعه را تهدید می‌کند صورت نگرفته و هر ارگان و اداره‌ای به تنهایی در جزیره‌ای جداگانه با دیدن بخشی از مشکل اقدامی صورت می‌دهد.

برای مثال، در حالی مواد غذایی کم‌نمک در کشور مورد توجه نیست که فشارخون بالا سالیانه ۵۱۸۶۰۰ سال عمر از دست رفته روی دست‌مان می‌گذارد و زیان ناشی از آن معادل ۱۰۳۷۲۰۰۰۰۰ دلار است و یا در حالی غذاهای کم‌چرب، بدون ایزومر ترانس و چربی اشباع نایاب است که کلسترول بالا ۲۰۱۳۰۰ سال عمر از دست رفته و زیان ۴۰۲۶۰۰۰۰۰ دلار، به کشور تحمیل می‌کند.

در سال ۱۳۸۲ بررسی دیگری با هدف برآورد عمر از دست رفته به دلیل مرگ زودرس یا معلولیت نشان داد چاقی و اضافه وزن بعد از مواد مخدر بیشترین بار را به کشور تحمیل می‌کند و بعد از آن نیز بار ناشی از مشکلات تغذیه‌ای شامل کم‌خونی، افزایش فشارخون، کلسترول بالا و دیابت بسیار بالا و قابل توجه است.

توجه کنیم که از منظراپیدمیولوژیک، مرگ ومیر ناشی از بیماری‌های غیرواگیردار از مرگ‌ومیر بیماری‌های واگیردار پیشی گرفته است. از نظر تغذیه‌ای نیز عادات غذایی به سرعت در حال تغییر هستند و فعالیت بدنی کاهش یافته و ارایه نشان یا کلید سلامت در شرایط کنونی به غذاهایی که در کاهش بار بیماری‌ها موثرند از اقدامات مفیدی است که متولیان سلامت کشور نباید از آن غفلت‌ کنند. ضرر و زیان ناشی از سال‌های از دست رفته عمر که در سال‌های اخیر برای نشان دادن ابعاد اقتصادی بیماری و مرگ و ناتوانی کاربرد پیدا کرده است، در حقیقت برای ایجاد زبان مشترک بین دولتمردان، مسوولان اقتصادی و سیاست‌گذاران و مسوولان طب پیشگیری است. این زبان مشترک به ملموس‌تر کردن ابعاد اقتصادی بیماری، ناتوانی و مرگ به دلیل بیماری‌هایی که قابل پیشگیری هستند، می‌پردازد. به بیان دیگر، ضرر و زیانی که به دلیل بی‌توجهی به برنامه‌های پیشگیرانه به کشور تحمیل می‌شود وقتی به‌ صورت زیان مالی و روشن‌تر پولی بیان شود، برای کسانی که سیاست‌های اقتصادی را تدوین می‌کنند قابل درک می‌گردد و از این طریق مسوولان سلامت کشور امید دارند بتوانند اعتبار و بودجه کافی برای اقداماتی که به بهبود شاخص‌های سلامت منجر می‌شود، دریافت‌ کنند.

دکتر ربابه شیخ‌الاسلام

متخصص بهداشت عمومی و اپیدمیولوژی تغذیه رییس انجمن علمی غذا