آشنایی با ساختار «مادربورد»

مادربوردها قلب سخت افزاری رایانه هستند و تمام اجزای سخت افزاری دیگر به طور مستقیم یا غیرمستقیم به مادربورد متصل می شوند

مادربوردها قلب سخت‌افزاری رایانه هستند و تمام اجزای سخت‌افزاری دیگر به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به مادربورد متصل می‌شوند. با این حال معمولا کمتر این عضو بسیار مهم مورد توجه قرار می‌گیرد و اغلب افراد ترجیح می‌دهند با صرف‌نظر از هزینه بیشتر برای این قسمت به پردازنده یا قطعات دیگر توجه کنند. اما اینکه مادربورد چیست و چه تفاوتی بین انواع آن وجود دارد نکته‌ای است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

مادربوردها مشخصات قطعات اصلی سیستم را مشخص می‌کنند. به عنوان مثال اینکه چه نوع حافظه‌ای و یا چه پردازنده‌ای می‌تواند روی سیستم نصب شود توسط مادربورد تعیین می‌شود. روی این بوردها محلی برای نصب پردازنده قرار دارد که سوکت نامیده می‌شود.

این سوکت در واقع محلی برای اتصال پایه‌های پردازنده به بورد است و برای هر گروه از پردازنده‌ها می‌تواند متفاوت باشد. نوع پردازنده و در واقع نوع سوکت مادربورد به تراشه اصلی آن مربوط است که مشخص می‌کند توانایی ارتباط با کدام گروه از پردازنده‌ها را دارد. در میان مادربوردها دو شرکت بزرگ، تراشه تولید می‌کنند. این دو شرکت اینتل و AMD هستند که اتفاقا هر دو آنها علاوه بر تراشه مادربورد بزرگ‌ترین سازندگان پردازنده هم هستند. علاوه بر این دو، انویدیا هم تا مدتی پیش برای پردازنده‌های اینتل به تولید تراشه مشغول بود که اخیرا این فعالیت را رها کرده است. بنابراین می‌توان گفت اگر قصد استفاده از پردازنده‌های amd را دارید باید مادربورد نیز از سوکت‌های مخصوص این پردازنده‌ها پشتیبانی کند که معمولا با نام‌هایی مانند AM۲، AM۳ و اخیرا AM۳+ شناخته می‌شوند. البته پردازنده‌های نسل جدید AMD با سوکت‌های قبلی هم سازگاری دارند و اگرچه برخی از قابلیت‌های آنها بدون استفاده می‌ماند اما می‌توانند با برخی از تراشه‌های یک رده پایین‌تر نیز فعالیت کنند. در مادربوردهای جدیدی AMD از تراشه نسل ۹۰۰ استفاده می‌شود که شامل مدل‌هایی مثل ۹۷۰، ۹۹۰FX یا ۹۹۰GX هستند.

برای این کار باید بایوس مادربورد را به روز کنید. در مورد پردازنده‌های اینتل از سوکت دیگری استفاده می‌شود که LGA نام دارد و بر اساس پین‌های پردازنده نامگذاری می‌شود. به عنوان مثال سوکت LGA ۷۷۵ یا LGA ۱۱۵۶ از سوکت‌های قدیمی اینتل هستند و سوکت LGA ۱۱۵۵ جای آنها را گرفته است. تراشه‌های اینتل برای این سوکت جدید شامل مدل‌هایی همچون H۶۱، P۶۷ ، H۶۷ و Z۶۸ هستند.

پس مهم‌ترین نکته در انتخاب مادربورد سازگاری میان سوکت و پردازنده است که باید با تراشه اصلی بورد هماهنگ باشد.

نکته بعدی در مورد مادربورد محل نصب حافظه‌ یا رم‌ است. اکنون رم‌های DDR۳ در بازار رایج هستند و نسل قبلی که شامل رم‌های DDR۲ بود کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. یک نسل پیش از آن هم رم‌های DDR بودند که به‌طور کامل از دور خارج شده‌اند. ماژول‌های رم روی شکاف مخصوص خود نصب می‌شوند و به همین دلیل نمی‌توانید دو نسل مختلف را روی یک مادربورد سوار کنید.

ضمن اینکه در برخی مادربوردها دو شکاف برای نصب رم در نظر گرفته شده و در برخی دیگر چهار شکاف برای نصب رم‌ها وجود دارد. توجه داشته باشید که رم‌ها در حالت دو کانال بهترین کارآیی را با یکدیگر دارند و برای چینش آنها باید با مطالعه دفترچه مادربورد دو شکاف مختلف را برای نصب رم اختصاص دهید تا این حالت فعال شود. یکی از مشکلاتی که هنگام انتخاب رم وجود دارد عدم اطمینان از سازگاری رم با مادربورد است.

این موضوع می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند که شامل از کار افتادن سیستم یا کاهش سرعت آن می‌شود. معمولا در سایت تولیدکننده مادربورد اطلاعات مناسبی برای انواع رم‌ها و مدل‌هایی که با مادربورد مورد نظر سازگار هستند، خواهید یافت.

یکی دیگر از قسمت‌های مهم مادربورد محلی است که برای کارت گرافیکی در نظر گرفته شده است. به این شکاف‌ها پی‌سی‌آی‌اکسپرس گفته می‌شود و کارت گرافیکی روی آنها نصب می‌شود. این شکاف‌ها در تمام مادربوردها وجود دارند و در نسل جدید مادربوردها حتی در مدل‌هایی که دارای گرافیک آنبورد هستند هم یک شکاف پی‌سی‌آی‌اکسپرس دیده می‌شود تا کاربران در صورت لزوم بتوانند از کارت گرافیکی مستقل استفاده کنند.

بنابراین حتما یک شکاف را روی مادربوردهای جدید خواهید دید اما برخی از مدل‌ها می‌توانند از قابلیت نصب دو یا چند کارت گرافیکی پشتیبانی کنند. برای نصب دو کارت روی مادربورد این کارت‌ها حتما باید از یک گروه باشند و نحوه پیکر‌بندی آنها با توجه به توانایی مادربورد مشخص می‌شود. به عنوان مثال کارت‌های گرافیکی با تراشه انویدیا توسط روشی به نام SLI به یکدیگر متصل می‌شوند در حالی که کارت‌های رادئون که مجهز به تراشه‌های AMD هستند از روش کراس‌فایر استفاده می‌کنند. این موضوع تاثیری در نصب فیزیکی کارت ندارد اما اگر مادربورد فرضا با روش کراس‌فایر سازگار باشد دیگر نمی‌توان از دو کارت انویدیا روی آن استفاده کرد. البته استفاده از یک کارت هیچ محدودیتی در مادربوردها ندارد.

در کنار شکاف‌های گرافیکی چند شکاف دیگر هم وجود دارند که برای نصب کارت‌های توسعه هستند. در این بخش می‌توانید با نصب کارت صدا، شبکه، مودم، تلویزیون یا موارد دیگر، امکانات مادربورد خود را توسعه دهید.

تنها قسمتی از مادربورد که در بیرون از کیس توسط کاربران قابل مشاهده است به پنل پشت آن مربوط می‌شود. این پنل دارای پورت‌های مختلف برای اتصال تجهیزات جانبی است. ماوس و کیبورد، اسپیکرها و درگاه شبکه به این پنل وصل می‌شوند.

بابک نقاش