خطر چاقی در کمین کودکان بد غذا

دریافت و عادات غذایی کودک عوامل مختلفی دارد این عادات غذایی از ابتدای کودکی شکل گرفته و تا دوران بلوغ ادامه پیدا می کند در این زمان هر تغییری همراه با مقاومت خواهد بود

دریافت و عادات غذایی کودک عوامل مختلفی دارد. این عادات غذایی از ابتدای کودکی شکل گرفته و تا دوران بلوغ ادامه پیدا می‌کند در این زمان هر تغییری همراه با مقاومت خواهد بود. عمده‌ترین مواردی که بر دریافت غذا در این سنین اثر می‌گذارند شامل موارد زیر است.

● محیط خانواده

قبل از این که کودک به مدرسه برود، خانواده بیشترین نقش را در شکل‌گیری عادات غذایی کودک ایفا می کند. والدین و بزرگترهای خانواده الگوهای مهمی برای عادت غذایی کودک به شمار می‌روند.

نگرش‌های غذایی والدین عوامل پیش‌بینی‌کننده خوبی برای علاقه یا بی‌علاقه بودن نسبت به غذا و پیچیدگی رژیم غذایی در کودکان سنین دبستان دارد.

تشابهات بین عادات غذایی کودک و والدین احتمالاً نشان دهنده اثرات ژنتیکی و محیطی است.

برخلاف تصور عموم، کودکان هیچگاه توانایی مادرزادی برای انتخاب یک رژیم غذایی متعادل و مغذی را ندارند و فقط وقتی چنین غذاهایی در دسترس آن‌ها قرار گیرد آن را انتخاب می‌کنند. بنابراین والدین و سایر بزرگترها مسئول تهیه غذاهای مناسب برای کودکان هستند.

یک ارتباط غذایی خوب، در واقع تقسیم مسئولیت بین والدین و کودک است، به طوری که والدین موظفند غذای متعادلی تهیه کرده و کودک نیز باید مقادیر مناسب را بر حسب اشتهای خود مصرف کند.

امروزه خانواده‌ها کمتر با هم غذا می‌خورند که معمولاً دلایل آن برنامه کاری ناهماهنگ، تمایل به خوردن غذا مقابل تلویزیون و یا کاهش زمان تهیه و صرف غذا در خانه است. محیطی که غذا در آن صرف می‌شود نیز تأثیر زیادی روی اشتها و غذای دریافتی کودک می‌گذارد.

انتظارات نابجای والدین از فرزندشان، نزاع هنگام غذا خوردن و سایر استرس های احساسی، همگی تأثیر نامطلوبی بر تغذیه کودک خواهند داشت.

به طور کلی یک محیط مناسب برای غذا خوردن به گونه ای است که با آرامش، زمان کافی و صحبت‌های خانوادگی همراه باشد.

● پیام های تبلیغاتی رسانه‌ها

کودکان در سنین مدرسه به طور میانگین ۲۳ ساعت و قبل از مدرسه ۲۷ ساعت در هفته تلویزیون تماشا می‌کنند.

درصد زیادی از تبلیغات تلویزیون مربوط به غذا و آن هم غذاهای کم فیبر و غنی از شکر، چربی یا نمک است.

کودکان کوچکتر اغلب نمی‌توانند بین پیام‌های تبلیغاتی و برنامه های عادی تفاوتی قائل شوند و توجه بیشتری به تبلیغات داشته و آنها را به خاطر می‌سپارند.

هر چه کودک بزرگتر می‌شود، اطلاع بیشتری در خصوص هدف آن تبلیغات کسب می‌کند ولی باز هم نسبت به آن حساس است.

لذا باید برنامه‌های آموزشی متعددی برای کودکان در خصوص آشنایی با اهداف این تبلیغات و پیام‌های رسانه‌ای و چگونگی ارزشیابی و تفسیر اثرات آشکار و نهان آن در نظر گرفته شود.

علاوه بر مسئله پیام های تبلیغاتی، تماشای تلویزیون و محیط متنوع آن باعث کاهش فعالیت کودک و افزایش تمایل به غذا خوردن می شود که این دو نیز از عوامل زمینه ساز چاقی در کودکان هستند.

● تأثیر همسالان

کودک وقتی بزرگ می‌شود دنیای او نیز بزرگتر شده و ارتباطات اجتماعی‌اش نیز گسترده‌تر می‌شود.

به علاوه، تأثیر دوستان و همسالان نیز افزایش یافته، بر انتخاب غذا و طرز نگرش او اثر می‌گذارد که در نتیجه آن ، ممکن است ناگهان غذای جدیدی درخواست کرده یا غذایی را دیگر مصرف نکند.

در این زمان رفتارهای مثبت از جانب کودک مثل تمایل برای امتحان غذای جدید، باید توسط والدین مورد تشویق قرار گیرد زیرا در غیر این صورت اثرات بدی برای کودک خواهد داشت.

● بیماری‌ها

کودکانی که بیمارند معمولاً اشتهای کمی داشته و دریافت غذایشان کم است.

بیماری‌های ویروسی یا باکتریایی حاد معمولاً کوتاه مدت هستند اما با این حال در این زمان، نیاز به نوشیدن مایعات، پروتئین یا سایر مواد مغذی افزایش پیدا می‌کند.

بیماری‌های مزمن از قبیل آسم، بیماری های مزمن کلیوی، سیستیک فیبروزیس و … ممکن است موجب دسترسی ناکافی به مواد مغذی برای رشد و تکامل مطلوب شود.

کودکانی که به رژیم‌های غذایی خاصی نیاز دارند (مثل آنهایی که دیابت یا فنیل کتونوری دارند) نه تنها باید خود را با تمام محدودیت های غذایی تطبیق دهند بلکه همراه با افزایش سن باید با مواردی مثل وابستگی نداشتن به خانواده و پذیرش دوستان نیز مواجه شوند.

سرکشی و تمرد در برابر پذیرش رژیم های غذایی تجویزی، بخصوص در کودکانی که در نزدیکی سن بلوغ هستند، دیده می‌شود.

● روندهای اجتماعی

تقریباً سه چهارم زنانی که کودکشان در سنین مدرسه است در خارج از خانه کار می‌کنند لذا به خاطر محدودیت زمان ممکن است اغلب غذاهایی را تهیه ‌کنند که راحت تر و سریع تر آماده می‌شود.

از این رو توجه به کیفیت و سلامت مواد غذایی از سوی آنها اهمیت دارد.

● ۱۰ راهکار

درصد زیادی از والدین، خودداری کودک از خوردن مواد غذایی سالم و مقوی و مصرف تنقلات و فست‌فودها را از عادات ناپسند فرزند خود معرفی می‌کنند و از آنجایی که بهره‌مندی از تغذیه مناسب، در رشد جسمی و فکری کودک نقش مهمی دارد، توجه به نکاتی که اشتیاق کودک را برای صرف غذا افزایش می‌دهد، ضروری است.

● تهدید یا اجبار

برخی از والدین، در مقابل لجبازی کودک و امتناع وی از صرف غذا، اقدام به پرخاشگری، تنبیه یا تهدید او می‌کنند.

چنین رفتارهایی نه تنها کودک را برای خوردن غذا مجاب نمی‌کند، بلکه تنفر او از غذاخوردن بیشتر می‌شود.

● گرسنگی

همه والدین دوران شیرخوارگی کودکشان را به خاطر دارند، زمانی که شیر خوردن کودک بدون هیچگونه لجبازی، هنگام گرسنگی مشغول شیرخوردن می‌شد، یا در صورت به تأخیر افتادن زمان غذاخوردن با گریه، گرسنگی خود را اعلام می‌کرد.

احساس گرسنگی، واکنش طبیعی بدن نسبت به دریافت غذا است.

از آنجایی که والدین هیچ وقت کودک را در معرض رویارویی با تجربه گرسنگی قرار نمی‌دهند.

روانشناسان معتقدند، پخت وعده غذایی سالم، خوش‌عطر و لذیذ و قراردادن تنقلات دور از دسترس کودک روش مناسبی برای اصلاح عادات غذایی ناپسند کودک است.

بسیاری از والدین تحمل ضعف یا گرسنگی کشیدن کودک را نداشته و در مقابل خواسته‌های او برای مصرف مواد غذایی فاقد ارزش تسلیم می‌شوند.

این درحالی است که اندکی تأمل و بی‌توجهی به لجبازی کودک برای صرف غذا، او را وادار به غذاخوردن می‌کند.

خلاقیت

کودکان به نحوه چیدمان میز غذا، رنگ وسایل غذاخوری و مواد غذایی، خلاقیت یا تنوعی که والدین برای طبخ غذا به خرج می‌دهند، اهمیت زیادی قائل هستند.

درصورتی که هنگام پخت غذا از مواد غذایی رنگین استفاده شود، مواد اولیه سالاد در طرح‌ها یا شکل‌های متنوع خردشده یا با سس، گوجه فرنگی و خیار... اشکال کارتونی مورد علاقه کودک ساخته شود، اشتیاق وی برای صرف غذا بیشتر خواهد شد.

به عقیده روانشناسان، والدین باید از کودک بخواهند، حدس بزند غذا چیست؟ یا چشمهایش را بسته و با استفاده از حس بویایی، مواد به کاررفته در غذا را شناسایی کند.

مشارکت کودک در انتخاب ظرف‌های غذاخوری و ایجاد تنوع در نحوه چیدمان سفره غذا میل کودک را افزایش خواهد داد.

● آشپز کوچولو

هنگامی که کودک در طبخ غذا با مادر یا پدر خود مشارکت داشته باشد، احتمال امتناع وی از صرف غذا کمتر خواهد شد.

کودکان درخصوص چگونگی پخت غذا کنجکاو هستند و زمانی که در تهیه آن با مادر همکاری داشته باشند، خوردن غذا برایشان هیجان‌انگیز خواهد بود.

● زمان مناسب

زمان صرف وعده‌های غذایی در روز باید، دقیق بوده و هنگامی که کودک گرسنه است،غذا آماده باشد.

باید توجه داشت، وقت ناهار یا شام نباید در فاصله نزدیک با صرف میان‌وعده‌ها باشد. از طرف دیگر باید مدت زمان زیادی را به صرف مواد غذایی اختصاص داد و در این فاصله با کودک صحبت کرد.

● لیست غذا

تهیه لیست غذای هفتگی و آزاد گذاشتن کودک برای انتخاب غذای مورد علاقه خود از لیست، یک بار در هفته به ویژه روزهای تعطیل، اشتیاق کودک را برای صرف غذا بیشتر خواهد کرد.

● گروه‌های خانوادگی

زمان غذاخوردن کودک باید با دیگر اعضای خانواده، مغایرت نداشته باشد.

زمانی که غذاخوردن، گروهی انجام می‌شود، ایراد گرفتن‌های کودک نیز کمتر می‌شود. باید توجه داشت، نسبت به دادن صفات منفی مانند لجباز، چاق یا لاغر و... به کودک بویژه هنگام صرف غذا و آزار دادن وی انگیزه کودک را برای صرف غذا کمتر می‌کند.

● غذایی متفاوت

توصیه روانشناسان وکارشناسان تغذیه، قراردادن دستور پخت غذای جدید و خوش‌طعم در برنامه هفتگی است.

اغلب کودکان به چشیدن طعم هایی که تاکنون تجربه نکرده‌اند، علاقه‌مند هستند.

تنوع غذایی

برای تشویق کودکان، پخت چند غذای مختلف یا فست‌فودهایی مانند پیتزا سبزیجات، همبرگر خانگی و... یکبار در هفته، انگیزه آنها را برای پیروی از الگوهای سالم غذایی بیشتر می‌کند.

● پرهیز از انجام کارهای جانبی

مطالعه، بازی با عروسک یا تماشای تلویزیون هنگام صرف وعده‌های غذا، اشتیاق کودک را برای غذاخوردن کم می‌کند و ایرادهای او بیشتر می‌شود.

شهلا قدرت