جاده ای که نفس تریلر را می برد

نگاهی به امکانات جاده ها و ایمنی حمل ونقل بین شهری

از پارکینگ! سیار سرسام آور و سراسیمگی عبور و مرور ۶-۵ میلیونی انواع وسایط نقلیه موتوری از دوچرخ و سه چرخ تا ده چرخ و بیشتر پایتخت به پایانه حمل ونقل بین شهری و استانی می روم و همسفر اطلس جغرافیایی راه های مرکزی، شرقی، غربی، جنوبی و شمالی ایران زمین می شوم. در این گردش، پدال واگویه ها یکنواخت و محدود نمی ماند حتی در نقاطی آزاد می شود آنگاه که کولاک برف و بسته شدن جاده و یک چند روز پشت برف و یخبندان است، گذرگاه حادثه خیز، سربالایی یا به نقل راننده «سینه رو» به حدی است که تریلر هم به تنگی نفس می افتد و دنده ۳ هم پس می زند، دست اندازهای به گفته راننده «گهواره ای» راه و پل های قیقاج و باریک و دو طرفه و تردد آن هم در اوقات یخبندان و شب روی،... و کاستی های رفاهی، استراحتگاهی حتی دریغ نبود یک قهوه خانه کنار جاده ای و یک دو استکان چای قند پهلو، گاه تصادف در بوران که آن راننده می گوید: «موقعی که پشت فرمون می شینیم می ریم تو جاده اشهدمونو می گیم!»

... از این مسافرت مجازی برمی گردم و می روم پای صحبت های رانندگان اتوبوس و کامیون در مورد وضعیت جاده ها در شرایط متعادل و معمول و در فصل زمستان...

● نیم نگاه تاریخی به حمل ونقل ایران

چرخه برتری موقعیت کشورمان در زمینه تجارت بین المللی در جاده های ابریشم، چین و آسیای صغیر طی قرن ها و تا زمان انقلاب صنعتی، طنین انداز بوده است. در پی تحولات ارتباطات تجاری مابین بلوک شرق و غرب و پیوستگی مسیرهای غیراصلی (خرده راه ها) و ایضا تأثیر انقلاب صنعتی و سپس واگذاشتگی جاده ابریشم، ایستایی مبادلات بازرگانی، تغییرات در خطه منطقه ای و حاکمیت موقعیت های تازه، وضعیت حمل ونقل و دادوستدهای بازرگانی ایران از حدود دهه هشتاد قرن بیستم به دوران شکوفایی سالیان دیرینه خود بازمی گردد. در این موقعیت با توجه به تحولات جغرافیایی منتج به استقلال کشورهای آسیای میانه و از دیگر سو توسعه اقتصادی در بخش هایی از آسیا و...، امکانات شایان توجهی در امور حمل ونقل تجاری جاده ای در قلمرویی ایجاد می شود که نقش درخشان در توسعه مبادلات تجاری و حمل ونقل داخلی و بین المللی کشورمان را نشان می دهد.

● جاده هایی پرپیچ و خم

ده ها کامیون با مدل و نام متفاوت در گاراژ بزرگ باربری در یکی از خیابان های جنوب شهر توقف کرده اند. عده ای کارگر پراکنده در حال بار زدن چند تا کامیون هستند. تعدادی کامیون آماده حرکت و بسیاری در نوبت بارگیری برای شهرهای مختلف کشور هستند. اندکی می گردم سراغ راننده ها را می گیرم.

«قدرت طالب پور» راننده یکی از کامیون ها است. بیش از چهار دهه سابقه رانندگی در ایران و اروپا دارد. حالا در مسیر آذربایجان شرقی کار می کند. او درباره اوضاع ساختاری جاده ها می گوید: «مسیر تهران-قزوین ترافیک سنگین است. جاده بین تبریز- زنجان (حوالی هشترود- تبریز) جاده سینه دار- سربالایی تند- دارد جوری که تریلی ها از نفس می افتند و وسط راه می مانند.»

جاده تهران- بندرعباس شلوغ است و کشش ترافیک سنگین ندارد. برای ورود به تونل حاجی آباد، گاهی دو ساعت معطل عبور می مانیم. «ابراهیم محمودی» راننده دیگر این را می گوید و در ادامه، مشکل دیگری را پیش می کشد: «بیشتر اوقات برگ سبز گمرکی، برگ ترخیص و مشخصات کالا ساعت ۹ شب صادر می شود که این زمان باعث افزایش ترافیک و معطلی رانندگان می شود.» گفته او نیز حاکی از این است که برای تسهیل تردد وسایط نقلیه لازم است همه جاده ها ۲ بانده شوند و مسیرها روشنایی برق داشته باشند. در این صورت حجم ترافیک کمتر و امنیت عبور و مرور بیشتر خواهد شد.»

همکار دیگر او به نام «محمود پیریایی» با ۳۰ سال رانندگی در جاده ها، با اشاره به این که تعداد ماشین ها زیاد شده و کلا جاده ها، کشش حجم ترافیک سنگین کنونی را ندارند و از طرفی هم نیمی از جاده ها ۲ بانده نیستند و همین مسایل سبب تصادف می شود. وی بر ۲ بانده شدن همه راه های بین شهری تأکید می کند.

● سرعت گیرهای بدون رنگ حتی در جاده کمربندی!

عبور از جاده های خراب، فرسودگی جان راننده است و از بین رفتن ماشین. جاده بهشهر- رشت هر صدمتر یک سرعت گیر آسفالتی دارد حتی در جاده کمربندی هم سرعت گیر بدون رنگ سفید و شب نما گذاشته شده است.

این مطالب بخشی از نظر راننده ای در تشریح چند و چون راه و آسفالت مسیر بین شهری است که از ۱۳ سالگی به عنوان شاگرد راننده با جاده ها آشنا شده است و سال ۶۴ گواهینامه پایه یک گرفته است.

«عباس صابری» اوایل کار رانندگی خود، روی کامیون کار می کرده، ۶ سال است که پشت فرمان اتوبوس مسافری تهران- مشهد، می نشیند. او وضعیت راه ها را چنین ترسیم می کند: «جاده سرخه نزدیک گرمسار واقعا افتضاح است. به دلیل عبور مکرر از خرابی آسفالت جاده ها، جان راننده فرسوده و ماشینش از بین می رود. اما بدتر از این، وضع جاده عباس آباد، سبزه وار تا حوالی شهر سبزوار است. و آسفالت مسیر استاندارد نیست.» به گفته او در بافت و ساخت برخی از این جاده ها قیر زیاد و در قسمتی به قدری قیر کم به کار رفته است که هنگام بارندگی، راه چاله و چوله ناهموار شده و کنترل رانندگی سخت می شود. وی همچنین بر این باور است که مشکلات جاده در هر جا یک مشخصه دارد. به عنوان نمونه جاده شمال از بهشهر تا رشت هر حدود یکصد متر یک سرعت گیر کار شده که به قول بروبچه های راننده، ساندویچ از جنس آسفالت بدون رنگ سفید و شب نما تعبیه شده است! حالا در نظر بگیرید یک راننده ناشی با سرعت مجاز اما بدون اطلاع از وضعیت یک سطح بودن سطح جاده از این مسیر عبور می کند، بدون شک استاندارد قسمت های مختلف ماشینش به هم می ریزد و صدمه می بیند که به گفته او، ماشین داغون می شود و سرنشینان هم عذاب می کشند. وی می گوید: «اگر شما مسافر کرمانشاه باشید می بینید از ساوه تا همدان حدود ۸۵ کیلومتر، جاده یکطرفه، بقیه راه دو طرفه است. در طول این جاده قدیمی حدود صد کیلومتر دو طرفه و باریک با عرض حدود ۷-۶ متر است، این جاده تنها راه عبور و مرور همه جور وسیله نقلیه از موتورسیکلت سوار روستایی گرفته تا کامیون، تریلر، اتوبوس و سواری است، از طرفی هم می بینید که همین جاده از آمار تصادفات بسیار بالایی برخوردار است.»

این راننده با سابقه و تجربه ماشین سنگین در ادامه همین بحث می گوید: « یا مثلا جاده اصفهان از طرف دامغان به معلمان و جندق، گردنه ای با شیب تند قرار دارد که همه پل های آن مسیر باریک است.» او می گوید: «با ورود به این گذرگاه که اتوبوس و کامیون هم تردد می کند ما رانندگان اشهد خود را می خوانیم!»

● چند سویگی مشکلات از نگاه مسافر

«فرج اللهی» مسافر عازم اهواز است. اگرچه عجله رفتن به اتوبوس دارد اما چند دقیقه ای فرصت دارد درباره وضع جاده ها نظرش را بگوید.وی می گوید: «تجربه نشان داده است مشکلات جاده ها به چند بخش مهم ربط دارند: اول اختلاف فیزیکی عرض جاده ها با کثرت خودروها بخصوص ازدیاد سواری. دوم پیچ های بعضا به اصطلاح کور که پیش از رسیدن به این نوع پیچ ها، دید کافی برای رانندگان ممکن نمی شود و همچنین شیب های عمیق که باز راننده با سرعت زیاد قبل از این که به این گونه مسیرها برسد خبری از وضعیت فرود سر راهش ندارد و سوم عدم کنترل متوالی سرعت در محل های مناسب و مورد مهم دیگر، تاریک بودن مسیرها در شب است. این مشکلات و کاستی ها می توانند باعث حوادث و نگرانی سرنشینان خودروها شوند. البته به نظر من برای امنیت جاده ای باید راه ها دو مسیره شوند، در این میان اطلاع رسانی و فرهنگ سازی مداوم از طریق رسانه ها علی الخصوص تلویزیون می تواند مردم را با شرایط تردد رانندگی در جاده ها آشنا کند.»

● حادثه خبر نمی کند

چند شب پیش در جاده نایین می بیند از روبرو کامیونی از مسیرش منحرف شده و با سرعت به طرف یک اتوبوس نزدیک و نزدیکتر می شود. در فرصت لحظه های التهاب پیش از شاخ به شاخ شدن، راننده برق آسا اتوبوسش را از مسیر آسفالته به حاشیه جاده می کشد و به قول خودش، می زند به خاکی و از حادثه حتمی، مصون می ماند. اما فشار عصبی او و التهاب و نگرانی مسافران در خاطرشان می ماند. «مهدی کدخدایی» که ۲۷ سال در جاده های مختلف رانندگی کرده، تعریف دیگری دارد. در یکی از جاده ها متوجه می شود راننده ای در حال حرکت پشت فرمان خواب است! نگران می شود حادثه ای بیافریند. به اولین مأمور، موضوع را اطلاع می دهد اما متوجه می شود با آن راننده برخورد قانونی نمی شود. او در خصوص موقعیت راه ها اعتقاد دارد جاده های کشور از نظر مهندسی ساخت و استاندارد با خیلی از کشورهای دیگر بسیار تفاوت دارند از جمله باریک و دو طرفه بودن برخی جاده ها با توجه به ترافیک پرحجم انواع خودرو. او می گوید: «شب تو جاده نایین- طبس مسافرا خوابن. با سرعت ۸۰ می رم. ماشین مثل گهواره این ور و اون ور می ره. مسافرا از خواب می پرن. نگران می شن چی شده؟! اما لغزش و تکان های ماشین به دلیل خراب بودن آسفالته.»

«علی قالیباف» راننده، مشکل رانندگان اتوبوس در اتوبان تهران- قم تا کاشان را عدم رعایت رانندگان سواری شخصی در اجرای مقررات ترافیکی می داند. وی نظرات دیگری در زمینه فرهنگ سازی، هماهنگی اجرایی- عملیاتی تردد در زمستان و لزوم تمهیدات ایمن سازی فیزیکی جاده ها و کنترل و بازرسی دارد که در بخش دوم گزارش مطرح می شود.

● بهسازی جاده ها نسبت به گذشته

دو راننده، کف محوطه صندوق بغل یک اتوبوس نشسته و سفره صبحانه شان را پهن کرده اند. در حالی که عقربه های ساعت حوالی ساعت ۱۱ تیک تاک می کنند. یکی از این دو همکار که بیش از سه دهه آن گونه که می گوید همه گذرگاه های جاده ای را پیموده است، اعتقاد دارد وضعیت کنونی مسیرهای بین شهری در مطابقت با سال های پیش به صورت نسبی بهتر و خیلی از جاده ها که پیشتر یک بانده بودند اینک دو بانده شده است.

«حسین ترک نژاد» به عنوان نمونه، جاده اصفهان- اهواز را مطرح می کند که قبلا گردنه زیاد داشته اما حالا این نقاط صاف و بدون گردنه شده اند مضاف به این که جاده اصفهان- اهواز از لحاظ مهندسی ترافیک، استاندارد شده است.»

اما همکار ترک نژاد، از اتوبان تهران- قم می گوید که ساختار مهندسی جاده ای نداشته و استاندارد نیست و دست انداز فراوان دارد.

«محمدرضا حیدری» ادامه می دهد: «ساخت اتوبان که در طول شبانه روز و هفته هزاران وسیله نقلیه سنگین و سبک با سرعت بالا از سطح آن عبور می کنند نیاز به دقت زیر ساخت و مهندسی روکش دارد. باید درست مثل باند فرودگاه، صاف و یکدست و مقاوم باشد، چیزی که اتوبان قم ندارد.»

سویه دیگر نگاه این راننده مسافربری معطوف به این است که کل جاده های کشور به دلیل افزایش جمعیت مسافر و زیاد شدن ماشین از جمله وسایط نقلیه بین شهری، از ترافیک خیابان های شهر تهران شلوغتر شده است. وی معتقد است: «جاده ها کافی هستند اما استاندارد نیستند.»

● دیدگاه های آسیب شناختی و راهکارهای ایمن سازی پلیس راه

سؤالاتم از رئیس پلیس راه کشور بر محور چگونگی اعمال کنترل و نظارت بر ترافیک در جاده ها، تسهیلات رفاهی و ایمنی بین راهی به ویژه در بخش حمل و نقل باری و برنامه و تمهیدات جاده ای مخصوص فصل زمستان است. به دلیل کمبود فرصت، امکان فراگیری گفت وگو چندان میسر نمی شود ولی درباره برنامه های زمستانی پلیس راه گفته می شود در اوایل آذرماه اطلاع رسانی خواهد شد.

در همین حال موضوعات شایان توجه پیرامون راهکارهای خروج از دایره تصادفات در قالب عوامل شناختی بروز حوادث منتهی به کاهش و بازدارندگی علت ها، مهندسی راه و توصیه های کلیدی مصونیت سازی عبور و مرور وسایط نقلیه جاده ای در فصل زمستان را در گفتگوی ما با رئیس پلیس راه کشور در شماره فردا خواهید خواند.

بر آن نبودیم که آمار اسفناک و حیرت آور تصادفات و جان باختگان در جاده های کشور را بازگو کنیم و بدان بپردازیم، اما در وضعیت رو در رو با جاده ها، سؤال این است که با همه تدابیر بهینه سازی مسیرها، نظارت، ابزارهای کنترل، جریمه، کاربردهای سیستم ردیاب جاده ای، شناسایی عوامل بروز تصادفات و...، چرا درصد کاهش حوادث همچنان اندک است؟...

چند سال پیش از زبان یک مسئول مربوط به ترافیک و حمل و نقل بین شهری شنیده ام که علت تصادفات حدود ۷۰ درصدش خطای دید انسانی است. حال اگر این موضوع صحت دارد چطور می شود این نوع دید را تغییر داد؟ چنانچه تمام جاده های سراسر کشور دوبانده شوند و زیرساخت و روکش آسفالت ها هم کاملاً فنی و مهندسی باشد، آیا آمار تصادفات به حد زیاد و اطمینان بخش، کاهش می یابد؟ و آیا فرهنگ سازی به طرق گوناگون، نظارت به صورت مؤثر و حتی منع رانندگی مقطعی یا دایم می توانند راهکارهای مؤثر در بازدارندگی متخلفان باشند؟

در این شماره گزارش، شاید شیوه ها و پاسخ ها امیدوارکننده باشند.

● توصیه های رئیس پلیس راه کشور

رانندگی در جاده های با آن مشخصات فیزیکی و ساختاری مشکل ساز که از زبان رانندگان کامیون واتوبوس در شماره اول این گزارش ترسیم شد، بسیار سخت است و احتیاط لازم را می طلبد. در این شماره پایانی گزارش، سوای فصل سرما و برف و باران و یخبندان زمستان که همه شرایط موجود در موقعیت متعارف و متعادل دیگر فصول را تحت تأثیر قرار می دهد، مسایل دیگری هم وجود دارد ازجمله تصادفات، گاه راهزنی کالای کامیون، نبود استراحتگاه در محل های مناسب و ضعف در قانون پذیری و...

در گفت وگو با سرهنگ دکتر علیرضا اسماعیلی رئیس پلیس راه کشور، وی در خصوص عوامل شکل گیری وضعیت کنونی جاده ها و کاهش تلفات انسانی ناشی از تصادفات و این که «بازدارندگی» یکی از عامل های اصلی وقوع حوادث است، لزوم اخذ هزینه بهبود ترافیک از متخلفان، آموزش، مهندسی راه و خودرو و عکس العمل اورژانس و... سخنان قابل تأملی را مطرح می کند.

وی اما در ابتدا دیدگاه های خود را معطوف به تهدیدها و حوادث ناشی از عبور و مرور در محورهای کوهستانی در زمستان می کند و در این ارتباط توصیه های محوری و رعایت عبور از مناطق کوهستانی با احتمال سقوط بهمن، کولاک، دارای مه و ریزش سنگ خلاصه می نماید.

توصیه های کارشناسی دیگر توجه به شرایط متفاوت آب وهوایی در زمستان است که موجب این تغییرات می شود: غیرقابل پیش بینی بودن تغییرات جوی در طول سفر،لغزنده بودن معابر و کاهش میزان اصطکاک بین لاستیک خودرو و سطح و این که با اولین بارش حدود ۷۵ درصد اصطکاک را کاهش می دهد، محدودیت دید و احتمال خطا در تخمین مسافت و فاصله طولی، متفاوت بودن رانندگی در فصل زمستان و در شرایط لغزندگی با دیگر شرایط، خطر یخ زدگی مخازن سوخت خودروهای سنگین، از کارافتادگی برف پاکن و شیشه شور خوردوها، بیشتر شدن زمان عکس العمل راننده هنگام مواجهه با خطر، متفاوت بودن کارایی سیستم ترمز و کنترل خودرو در شرایط لغزندگی و کوتاه بودن روز در زمستان و شب های طولانی، است.

باور رئیس پلیس راه کشور در شکل گیری وضعیت فعلی جاده ها براین است که برخورد کاسبکارانه مراکز آموزشی و فرهنگ سازی به این امر تأثیرگذار خواهد بود. همچنین علی رغم توسعه تیم های فوریت های پزشکی در جاده های کشور باید گفت هنوز تا ایده آل های لازم فاصله زیادی داریم.

سرهنگ اسماعیلی می گوید: «بعد از وقوع تصادف، حضور سریع فوریت های پزشکی در محل حادثه می تواند موثر باشد به شکلی که اگر اورژانس در وقت طلایی سر صحنه حاضر شود، بخش عمده ای از مصدومان تصادفات از مرگ حتمی نجات می یابند. در این فاصله محل تصادف با مراکز درمانی و کمبودهای پزشکی در مراکز درمانی خارج از مراکز استان ها و تیم های اورژانس اعم از زمینی و هوایی در این خصوص تعیین کننده است. مسئولان امر باید در این باره تدبیر جدی بیاندیشند. به اعتقاد من برای عبور از بحران تصادفات و تلفات جاده ای و رانندگی باید اجماع و استفاده از خرد جمعی را در تصمیم گیری مدنظر داشته باشیم و انسان را به عنوان بزرگترین و مهمترین ثروت یک جامعه بدانیم و همه افراد تصمیم گیر با چنین نگاهی که انسان ها مهمترین ارزش های جامعه هستند، وارد مباحث مذکور شوند چرا که مرگ سالانه هزاران انسان در ایران بزرگترین تهدید داخلی محسوب می شود. به نظر من باید هزینه بهبود ترافیک را از متخلفان رانندگی بگیریم.»

رئیس پلیس راه کشور می گوید: «در حال حاضر ۳۰ سازمان به نوعی بازیگران و دخیلان اصلی در رسیدگی به مسئله ترافیک هستند و تنها زمانی می توان به حل مشکل جاده ای و ترافیکی امیدوار بود که همه این سازمان ها با هم همراه شده و وارد عرصه شوند.»

«سرهنگ اسماعیلی» همچنین معتقد است که عقبه اتاق فکر ترافیک و حمل ونقل باید مراکز آکادمیک بوده و همه مراکز علمی و دانشگاهی باید اتاق فکر مسئولان اجرایی در این بخش باشند. در کنار این امر، همزبانی مسئولان و شناخت مدیران تصمیم گیری در این بخش اعم از وزراء، نمایندگان و سازمان های مسئول، شناخت و آگاهی آن ها از حمل ونقل موجب تصمیم گیری سریع و دقیق می شود.

وی با تأکید بر این نکته که از ثانیه های وقت استفاده کنیم چرا که با هر تیک تیک ساعت انسان مصدومی را در جاده ها از دست می دهیم و خسارات مالی را نیز متحمل می شویم، می گوید: «تأخیر در تصویب قوانین و لوایح در مجلس، تصمیم گیری محتاطانه بیش از حد برخی مسئولان و عدم در اختیار گذاشتن تجهیزات مناسب برای پلیس و امدادگران باعث ایجاد مشکلات خاصی برای مردم می شود که لازم است مسئولان مربوطه به این امر توجه ویژه ای اعمال کنند.»

رانندگان جاده ای اعم از اتوبوس و کامیون برخی درباره کاستی و مشکلات راه ها وجه مشترک دارند. مثلا راننده کامیون در بین راه جای مناسبی برای استراحت ندارد و یا چنان که یک راننده کامیون می گوید: در صورتی که مسیر، گاه مقداری از کالایش مورد دستبرد واقع شود، بیمه جبران نمی کند چرا که به گفته او پرداخت خسارت چنین واقعه در صورتی پرداخت می شود که کل بار کالا به سرقت رفته باشد. اما هر دو گروه رانندگان در شرایط جوی زمستانی، مشکل مشترک دارند.

● رانندگان از زمستان و کمبودها می گویند

«محمود پیریایی» می گوید: «در زمان یخبندان، راننده ای که همه تدابیر و امکانات ایمنی را پیش بینی و مهیا کرده است اما بوران و کولاک برف، دیدش را می گیرد و تردد غیرممکن می شود.» «صابری» راننده کامیون، در توصیف گردنه آهوان هنگام سرما و یخبندان می گوید: «گردنه آهوان حد فاصله دامغان- سمنان، اوایل امسال زیر پوشش برف رفت و جاده راه بندان شد و موتور خودروها در سرما روشن نگه داشته شد. پس از دو ساعت ترافیک، با احتیاط از گردنه بیرون رفتیم.»

یک راننده دیگری می گوید: «وضعیت عبور و مرور وسایط نقلیه از جمله اتوبوس در زمستان خوب نیست. برای ایمنی و روانی ترافیک باید پاسگاه پلیس و راه ترابری در انجام امور تسهیلاتی هنگام برف و یخبندان و لغزندگی جاده، هماهنگ شوند. شن ریزی و نمک پاشی در سطح جاده ها باعث امنیت تردد وسایط نقلیه و آرامش خاطر سرنشینان می شود.»

رئیس پلیس راه کشور، ادامه ارزیابی و تجزیه و تحلیل های کارشناسی علمی خود را متوجه مهندسی راه و خودرو می کند و می گوید: «در این بخش اصطلاحی است که می گویند «راه باید بخشنده باشد.» به این معنا است که ناظران نمی توانند تمام رفتارهای انسانی را کنترل کنند بلکه برخی رفتارها و خطاهای انسانی به یک باره رخ می دهد. در این حالت راه باید به گونه ای باشد که خطاها منجر به «مرگ» نشوند. از سوی دیگر می خواهیم ببینیم چه خودروهایی از لحاظ ایمنی با مشکل مواجهند و چه میزان از مرگ و میر در کشور به دلیل ناایمنی خودروها است.»

● ۴ عامل کاهش تلفات رانندگی

درخصوص عوامل کاهش آمار کشته های تصادفات رانندگی باید گفت چهار عامل در این خصوص دخیل است که عبارتند از اجرای مقررات، آموزش، مهندسی راه و واکنش اورژانس. در بخش اجرای مقررات باید قوانین با جدیت و بدون اغماض و یا تدابیر ویژه برای متخلفان توسط پلیس و سایر سازمان های مسئول اجرا شود تا متخلفان به هیچ عنوان به خود اجازه ارتکاب تخلف را ندهند. در این بخش به کارگیری سیستم های الکترونیکی به جای کنترل فیزیکی پلیس، بسیار موثر است چرا که متخلفان در تمام طول رانندگی احساس می کنند پلیس در کنترل رفتار آن ها است و راهی نیز برای فرار از قانون، وجود ندارد. در این بخش شاید به کارگیری ابزار نوین مانند سیستم ردیاب ماهواره ای- جی.پی.اس- در ناوگان بار و مسافر طی ۲سال اخیر توانسته است نقش مؤثری در کاهش مرگ و میر تصادفات ایفا کند به شکلی که براساس آخرین آمار کشته های تصادفات وسایط نقلیه عمومی مسافری در سال گذشته ۱۵درصد و تصادفات این وسایط نقلیه نیز حدود ۱۵درصد کاهش یافته است. توجه مدیران فنی نسبت به سلامت خودروها با همکاری سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای بسیار حایز اهمیت است.

در بحث ایمنی خودروها دو موضوع قابل بحث است؛ ایمنی فعال و ایمنی غیرفعال. ایمنی فعال به آن دسته از تجهیزات اطلاق می شود که مانع بروز تصادف می شوند. در این خصوص می توان به نقش ترمزها، سلامت تایرها و... اشاره کرد. بخش ایمنی غیرفعال شامل آن دسته از تجهیزات ایمنی است که پس از وقوع تصادف به کمک سرنشینان خودروها می آیند. این وسایل ایمنی شامل ایربگ، ستون های اتاق خودرو، کمربند ایمنی و... است. این دسته از وسایل می توانند جان سرنشینان خودرو را در صورت بروز تصادف، از مرگ نجات دهند.

● ناامنی برای کامیون های باری

مسأله امنیت در برخی جاده ها را چند راننده کامیون مطرح می کنند. «محمودی» می گوید که ۸-۷سال پیش در مسیر اهواز- خرمشهر در محلی کنار جاده در ماشینش می خوابد. صبح که بیدار می شود می بیند برزنت چادر ماشینش بریده شده و بیست کارتن محتوی کفش مورد دستبرد قرار گرفته بود.

«کدخدایی» راننده اتوبوس نیز می گوید که اتوبوسش با سرعت ۱۱۰کیلومتر در اتوبان حرکت می کند اما می بیند یک کامیون «آیفا» مدل چهل سال پیش با سرعت ۶۰-۵۰ می رود. این وضع ضمن آن که مشکل ترافیکی به بار می آورد، در شب ممکن است صحنه ساز تصادف شود. در جریان تهیه این سری گزارش یک شهروند به نام «اسماعیلی» می گوید این را هم بنویسید کسانی که خانوادگی و با بچه خردسال ترجیح می دهند با قطار مسافرت کنند، با مشکل و سرگردانی تهیه بلیت مواجه می شوند. او می گوید چند هفته پیش جهت تهیه بلیت قطار به چند آژانس فروش بلیت مراجعه کردم و برای اواسط آبان ماه دو بلیت به تاریخ اوایل آذرماه به مقصد مشهد خواستم. همه جواب دادند بلیت تمام شده است. سؤال این است که در تابستان که خانواده ها فرصت مناسب تری به لحاظ تسهیلات مراکز آموزشی دارند تمام بلیت های قطار ظرف یک دو روز تمام می شود و حالا در فصل پاییز هم همان جمله «بلیت نداریم» تحویل متقاضی داده می شود؟ با این وضع بی نظمی، اکثر مردم در فرصت های مناسب کاری، از خدمات مسافرتی قطارها محروم می شوند.

● بانک اطلاعات عوامل تصادف و ایمنی خودروها

پلیس راه کشور در تهیه بانک اطلاعات از خودروهایی است که تصادف کرده و دچار حادثه می شوند تا مشخص شود واقعاً چه میزان عامل خودرو و ایمنی آن ها در جلوگیری از بروز حوادث رانندگی در ایران، نقش دارند.

«سرهنگ دکتر اسماعیلی» با تأکید بر این که باید تمام امکانات در کشور به کار گرفته شوند تا از مرگ و میر انسان ها در تصادفات جلوگیری به عمل آید. بر این نظر است که یکی از عوامل اصلی در کاهش کشته های تصادفات بازدارندگی در وقوع تصادفات است. به گمان او شاید تصویب قوانین و مقررات بازدارنده راحت ترین و ارزان ترین راه برای کاهش حوادث رانندگی می باشد. وی اعتقاد دارد: «بازدارندگی، صرفاً افزایش ریالی جرایم رانندگی نیست بلکه باید شرایط و مجازات هایی که به نوعی افراد را در ارتکاب به تخلفات بازمی دارد در بخش بازدارندگی مورد توجه قرار گیرند. در این خصوص محرومیت موقت و دایم از رانندگی، محرومیت از مشاغل اجتماعی و سایر موضوعاتی که به نوعی حالت خودکنترلی ایجاد می کنند می توانند به عنوان عامل بازدارنده محسوب شوند.

● نقش فرهنگ سازی در کاهش تصادفات

«سرهنگ اسماعیلی» درخصوص تأثیر ارتقاء فرهنگ عمومی، می گوید: «آموزش و فرهنگ سازی می تواند نقش بسیار مؤثری در کاهش تصادفات و تلفات انسانی داشته باشد. هرچقدر «خطر» را برای مردم ترسیم کنیم و آگاهی عمومی را نسبت به عواقب تصادفات، افزایش دهیم، «خود کنترلی» را به جای «دیگر کنترلی» تقویت و جایگزین نموده ایم. مردم باید بدانند و به این واقعیت برسند که تصادف امری واقعی است و می تواند با یک سهل انگاری خیلی ساده برای خود یا اعضای خانواده شان رخ دهد.»

● جای خالی «روز راننده» در تقویم رسمی

«حسین ترک نژاد» راننده اتوبوس ضمن اشاره به مسایل جاده و کم و کسری های جانبی به نبود روز راننده در تقویم رسمی کشور اشاره می کند و می گوید: «روز مادر، پدر، کودک، پرستار، معلم، نوجوان، کارگر، معدن و... داریم اما چرا «روز راننده» نامگذاری نشده است؟» وی اضافه می کند: «بلبرینگ چرخ مملکت روی خدمات و سرویس دهی رانندگان می چرخد. موادغذایی، پوشاک، دارویی و بسیاری از وسایل و نیازهای زندگی در تمام روزهای سال و سال ها توسط رانندگان کامیون به شهرهای کشور منتقل و تحویل داده می شود. اما یک روز به نام آنان نامگذاری نشده است.» حرف پایانی او، با تأسفی است که می گوید: «احساس و شخصیت راننده را هیچ سازمان و قشری رعایت نمی کند مگر با جریمه های سنگین و گرانی لوازم یدکی ماشین!»

حسن آقایی