راهی به سوی روزی فراوان

همه می دانیم روزی هر انسانی در دست خداست, انسان با تلاش آن را به دست می آورد و اگر خداوند بخواهد این روزی را وسعت می دهد همان گونه که خداوند در قرآن کریم به این واقعیت اشاره کرده و می فرماید «خداوند روزیش را بر هر کس بخواهد گشاده می دارد و بر هر کس بخواهد تنگ, چرا که او نسبت به بندگان آگاه و بینا است»

همه می‌دانیم روزی هر انسانی در دست خداست، انسان با تلاش آن را به دست می‌آورد و اگر خداوند بخواهد این روزی را وسعت می‌دهد همان گونه که خداوند در قرآن کریم به این واقعیت اشاره کرده و می‌فرماید:«خداوند روزیش را بر هر کس بخواهد گشاده می‏‌دارد و بر هر کس بخواهد تنگ، چرا که او نسبت به بندگان آگاه و بینا است». [۱]با این که روزی‌ها به دست ذات اقدس الهی است، ولی باز از بندگانش خواسته که اهل انفاق و دستگیری از فقرا باشند و این را آزمونی برای آن‌ها قرار داده است؛ وگرنه برای او همه چیز ممکن است، او می‌‏خواهد به این وسیله انسان‌ها را تربیت کند و روح سخاوت و فداکاری و ازخودگذشتگی را در بنده‌هایش پرورش دهد.

اما در این میان شیطان که دشمن قسم خورده انسان است از ایجاد شدن چنین روحیه‌ای ترس و واهمه دارد و لذا با وسوسه‌هایش می‌خواهد جلوی این آرمان الهی را بگیرد و لذا هنگام انفاق انسان را به فقیر شدن و ...وسوسه می‌کند و خداوند از این اقدام شیطان پرده برداشته و در قرآن کریم فرموده است:«شیطان شما را به هنگام انفاق وعده فقر و تهیدستی می‌‏دهد و به زشتی‌ها دعوت می‌‏کند، ولی خداوند به شما وعده آمرزش و فزونی می‌‏دهد، خداوند قدرتش وسیع و به هر چیز داناست و به وعده خود وفا می‏‌کند.»[۲]خداوند در نخستین جمله می‌فرماید: هنگام انفاق یا ادای زکات، شیطان شما را از فقر و تنگدستی می‌‏ترساند؛ بخصوص اگر اموال خوب و قابل توجّه بخواهید انفاق کنید و چه بسا این وسوسه شیطانی مانع از انفاق و بخشش گردد و حتّی ممکن است در ادای زکات و خمس و سایر انفاق‌های واجب نیز اثر بگذارد.بنابراین، ترس از فقر و تهیدستی به یقین غلط است زیرا شیطان جز به باطل و گمراهی دعوت نمی‏‌کند.

اصولًا هر نوع فکر «منفی و بازدارنده» سرچشمه‏‌اش انحراف از فطرت و تسلیم در برابر وسوسه‌‏های شیطانی است، امّا هرگونه فکر مثبت و سازنده و آمیخته با بلند نظری سرچشمه‌‏اش الهامات الهی و فطرت پاک خداداد است.در نظر ابتدایی انفاق و بذل مال، چیزی جز «کم کردن» مال نیست و این همان نظر کوته‏‌بینانه شیطانی است، ولی با دقّت و دید وسیع واضح است که انفاق ضامن بقای جامعه و تحکیم عدالت اجتماعی و سبب کم کردن فاصله طبقاتی و پیشرفت همگانی می‏‌باشد و مسلّم است که با پیشرفت اجتماع افرادی که در آن اجتماع زندگی می‏‌کنند نیز در رفاه و آسایش خواهند بود؛ این همان نظر واقع‏بینانه الهی است.

خلاصه، در یک جامعه بدبخت نمی‏‌توان خوشبخت زندگی کرد. قرآن به این وسیله مسلمانان را توجّه می‏‌دهد که انفاق اگر بظاهر چیزی از شما کم می‌‏کند، در واقع چیزهایی بر سرمایه‏‌های شما می‌‏افزاید و هم از نظر معنوی و هم از نظر مادّی خوشبختی می‌‏آفریند. ضمناً از آیه استفاده می‏‌شود که یک نوع ارتباط میان «ترک نمودن انفاق» و «فحشاء» وجود دارد، البتّه اگر فحشاء به معنی بخل باشد ارتباط آن از این جهت است که ترک انفاق و بخشش‌های مالی، آرام آرام صفت «بخل» را که از بدترین صفات است در انسان نهادینه می‏‌کند و اگر فحشاء را به معنی مطلق گناه بگیریم باز ارتباط آن با ترک انفاق بر کسی پوشیده نیست، زیرا سرچشمه بسیاری از گناهان و بی‏‌عفّتی‏‌ها فقر و تهیدستی است![۳] به خاطر همین منافع زیبا است که خداوند ما را به بخشش و دستگیری از فقرا دستور داده است ولی با وجود آن که خدا ما را به انفاق کردن همه اموالمان فرمان نداده است، می‏‌بینیم باز هم بعضی از مردم بخل می‏‌ورزند و خداوند در این خصوص می‌فرماید:« شما همان کسانید که چون به انفاق کردن مال در راه خدا دعوت شوید، کسانی از میان شما خودداری می‏‌کنند و بخل می‌‏ورزند.»[۴] و این بخل و ترک انفاق، بدان سبب است‌که جان‌های خود را برای بخشندگی و عطا و فداکاری تربیت نکرده بودند و دوستی دنیا آنان را به خود جلب کرده بود و سخت به آن دلبستگی پیدا کرده بودند و در نتیجه چنان خیال می‏‌کردند که انفاق مال زیان و تاوان است، در صورتی که سود و بهره و غنیمتی بزرگ است.

خداوند در ادامه می‌فرماید:« و هر که بخل ورزد، نسبت به خود بخل ورزیده است.»[۵].چون اگر چیزی در راه خدا بدهد، چندین برابر آن را خدا به او می‏‌بخشد و رضایت و خرسندی او را نسبت به خودش که بزرگترین نعمت است به دست می‌‏آورد و چه زیانی بالاتر از محروم ماندن از چنین غنیمتی است که عبارت از پاداش خدا و خرسندی او از بنده است؟ و فرمان دادن خدا به انفاق دلیل بر نیازمندی او به آنچه مالک آنیم نیست، بلکه این همه برای نیازمندی شدید خودمان به رضوان و خرسندی خدا از اعمال ما است.«و خدا بی‌نیاز است و شما فقیران و نیازمندانید.»[۶] و چون فقیر و محتاجیم، پس بر ما واجب است که انفاق کنیم تا خدا به فضل خود ما را بی‌نیاز سازد.

پی‌نوشت‌ها:[۱]. «إِنَّ رَبَّکَ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشاءُ وَ یَقْدِرُ إِنَّهُ کانَ بِعِبادِهِ خَبِیراً بَصِیراً.». [اسراء آیه ۳۰].[۲]. «الشَّیْطَانُ یَعِدُکُمُ ا لْفَقْرَ وَیَأْمُرُکُم بِالْفَحْشَآءِ وَاللَّهُ یَعِدُکُم مَّغْفِرَةً مِنْهُ وَفَضْلًا وَاللَّهُ وَا سِعٌ عَلِیمٌ». [سوره بقره آیه ۲۶۸]. [۳]. اسلام و کمک‏های مردمی، تالیف آیت‌ا... مکارم شیرازی ص: ۵۲ تا ۵۴». [۴]. «ها أَنْتُمْ هوُلاءِ تُدْعَوْنَ لِتُنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَمِنْکُمْ مَنْ یَبْخَلُ...». [محمد آیه ۳۸]. [۵]. «وَ مَنْ یَبْخَلْ فَإِنَّما یَبْخَلُ عَنْ نَفْسِهِ...». [محمد آیه ۳۸]. [۶]. «وَ اللَّهُ الْغَنِیُّ وَ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ ..». [محمد آیه ۳۸].