دهن بین ها اختلال شخصیت دارند

از شخصیت های نمایشی و مرزی تا شخصیت های وسواسی و وابسته

«شوهرم خیلی به خانواده‌اش وابسته است و اگر مادر یا خواهرش حرفی بزنند، چشم بسته قبول می‌کند.»، «همسرم خیلی دهن‌بینه وقتی با دوستاش بیرون میره یا مهمونی می‌ریم، اگر از لباسش تعریف کنن که هیچ ولی خدا نکند بگویند لباست قشنگ نیست، بهترین لباس دنیا هم که باشه دیگه نمی‌پوشه»، «خانمم خیلی چشمش به دهن مردمه، اگر یک کلمه بگن شوهرت اینجوری یا اونجوریه، بلافاصله نظرش در مورد من عوض می‌شه بدون اینکه با خودم حرف بزنه.»...

حتما شما هم‌ چنین جمله‌هایی را بارها و بارها از افراد گوناگون شنیده‌اید اما به راستی این رفتارها نشانه چیست؟ این جمله‌ها در مورد افرادی به کار می‌رود که به اصطلاح دهن‌بین یا تلقین‌پذیر هستند.

بسیاری از افراد دهن‌بین حتی خودشان هم اعتراف می‌کنند اعتمادبه‌نفس پایینی دارند و حرف‌های دیگران روی آنها تاثیر زیادی می‌گذارد. اصطلاح ‌«دهن‌بینی» که بین مردم زیاد هم استفاده می‌شود، پایه و اساس علمی دارد و متاسفانه در زندگی مشترک تاثیرگذار و مخرب است و طرف مقابل همواره تلاش می‌کند بتواند این ویژگی همسرش را تغییر دهد اما از آنجا که چنین رفتارهایی ناشی از ویژگی‌های شخصیتی است و معمولا خود فرد از آن بی‌اطلاع است، تغییر آنها بسیار دشوار و گاهی غیرممکن خواهدبود.

● ۴ اختلال شخصیتی دهن‌بینان

۴ گروه شخصیتی، در مجموع قسمت عمده افراد به اصطلاح دهن‌بین را تشکیل می‌دهند و از آنجا که جزیی از خصوصیات شخصیتی آنهاست، به سادگی تغییر نمی‌کند و حتی در بسیاری از موارد خود فرد قبول ندارد که چنین ویژگی‌هایی دارد، در مشاوره پیش از ازدواج به افراد توصیه می‌شود یکدیگر را با همین خصوصیات فعلی بپذیرند و توقع تغییر بعد از ازدواج را نداشته باشند زیرا در بسیاری از این موارد، بهبود ویژگی‌ «تلقین‌پذیری» به جلسه‌های منظم روان‌درمانی و خانواده‌درمانی نیاز دارد زیرا جزیی از خصوصیات شخصیتی فرد است و از بین بردن آن بسیار دشوار است. اختلالات شخصیتی زیر از رایج‌ترین مشکلات شخصیتی افراد دهن‌بین است:

▪ بعضی از آنها شخصیت نمایشی دارند: شخصیت نمایشی در خانم‌ها بیشتر دیده می‌شود و تلقین‌پذیری از خصوصیات اصلی و مهم چنین شخصیت‌هایی است. هدف مهم این افراد جلب‌توجه دیگران است و برای رسیدن به این هدف، دست به هر کاری می‌زنند. انسان‌هایی با این خصوصیت شخصیتی می‌خواهند در هر جمعی در مرکز توجه باشند و به همین دلیل معمولا خودشان از دیگران می‌پرسند: «کفش جدیدم را دیدی؟»، «رنگ‌موهایم قشنگ شده؟»، «می‌دونی پسرم آلمانی صحبت می‌کند؟»و... این افراد پذیرش و تحمل شنیدن نظر مخالف را ندارند و در صورت شنیدن نظر مخالف مضطرب، افسرده و حتی پرخاشگر می‌شوند. آنها حتی چیزی که خریده‌اند یا تصمیمی که گرفته‌اند با مخالفت یا کم‌توجهی دیگران عوض می‌کنند. این افراد به طور افراطی خرید می‌کنند ولی اغلب از آنچه خریده‌اند، استفاده نمی‌کنند.

▪ بعضی از آنها شخصیت مرزی دارند: از خصوصیات اصلی آنها تفکر همه یا هیچ است و تفکری به صورت صفر یا صد دارند. کسی یا چیزی را به طور کامل قبول دارند و بدون اشکال و خطا می‌دانند و ناگهان همان فرد یا موضوع را کاملا نفی می‌کنند و آن را بی‌ارزش می‌پندارند. افراد با خصوصیات شخصیت مرزی گاهی به صحبت‌ها و نظرهای دیگران کاملا بی‌اعتنا هستند و به اصطلاح حرف، حرف خودشان است و گاهی ناگهان به شدت تحت‌تاثیر نظر دیگران قرار می‌گیرند و عقیده خود را نسبت به فرد یا تصمیمی کاملا تغییر می‌دهند. این نوع شخصیت در خانم‌ها شایع است.

▪ بعضی از آنها شخصیت وسواسی دارند: این نوع شخصیت‌ با اختلال وسواس تفاوت دارد و در مردان، به‌خصوص فرزندان اول خانواده، شایع‌تر است. ویژگی اصلی رفتاری افرادی با این نوع شخصیت، این است که می‌خواهند همه را راضی نگه‌دارند و هیچ‌کس کوچک‌ترین دلخوری یا ناراحتی از آنها نداشته باشد در حالی که چنین چیزی محال است. چنین افرادی برای انجام کارهای خود نظر دیگران را بارها و بارها جویا می‌شوند و از احساس آنها می‌پرسند و اگر تصور کنند کسی ناراحت‌ شده یا مخالف است، برای کسب رضایت او سعی می‌کنند و حتی تصمیم خود را تغییر می‌دهند. اگر هم چنین چیزی امکان‌پذیر نباشد، شروع به عذرخواهی می‌کنند و دچار عذاب وجدان می‌شوند. تغییر تصمیم شاید برای گروهی از اطرافیان مطلوب باشد ولی از نظر بقیه حمل بر (دهن‌بینی) می‌شود و به این شکل چرخه معیوبی به وجود می‌آید تا دل گروه بعدی را هم به دست آورد و به این شکل بازی ادامه می‌یابد. این افراد علاوه بر اینکه باعث رنجش و ناراحتی اطرافیان می‌شوند، خودشان هم آرامش ندارند و همیشه مضطرب‌اند و از این وضعیت رنج می‌برند.

▪ بعضی از آنها شخصیت وابسته دارند: این نوع شخصیت در خانم‌ها شایع‌تر از آقایان است ولی در مردان نمود بیشتر و آزاردهنده‌تری دارد. افراد با خصوصیات شخصیتی وابسته برای اینکه حمایت فرد خاصی را از دست ندهند، دست به هر کاری می‌زنند. در شخصیت نمایشی، هدف جلب‌توجه در جمع و گروه است ولی فرد به شخص یا گروه خاصی مانند پدر و مادر یا خانواده پدری وابسته است. نمونه شایع آن مردی است که برای کسب رضایت مادر یا خانواده‌اش تلاش می‌کند و نمی‌خواهد دل آنها را بشکند. این امر معمولا اعتراض همسر را به دنبال دارد که شوهرم دهن‌بین و تحت‌تاثیر مادر و خواهرش است و نظر آنها را به نظر من ترجیح می‌دهد. این افراد اعتمادبه‌نفس پایینی دارند و همیشه نگران از دست دادن حمایت‌ها هستند.

دکتر حامد محمدی کنگرانی

روان‌پزشک، مشاور خانواده و ازدواج، عضو کمیته روان‌درمانی و کمیته رسانه انجمن روان‌پزشکان ایران