آداب ماه رمضان در میان ترکمن‌ها

در میان قوم ترکمن که حدود ‎ ۳۷ درصد جمعیت استان گلستان را تشکیل می‌دهند و اکثرا در نوار شمالی استان از سواحل دریای خزر تا منتهی‌الیه شمال شرقی استان ساکن هستند، ماه مبارک رمضان …

در میان قوم ترکمن که حدود ‎ ۳۷ درصد جمعیت استان گلستان را تشکیل می‌دهند و اکثرا در نوار شمالی استان از سواحل دریای خزر تا منتهی‌الیه شمال شرقی استان ساکن هستند، ماه مبارک رمضان اهمیت بسیار دارد.

ترکمن‌ها در این ماه آیین‌های خاصی دارند از جمله این‌که قبل از فرارسیدن ماه مبارک رمضان اواخر ماه شعبان روزه می‌گیرند و خود را برای این ماه پربرکت آماده می‌کنند و با این عمل به استقبال ماه مبارک رمضان می‌روند.

استقبال از روزه ارزش خاصی در بین ترکمن‌ها دارد و بسیاری از افراد خانواده‌ها، کوچک و بزرگ، با شور و شوق خاصی با انجام مستحبات به پیشواز ماه ضیافت الهی می‌روند.

دیگر آیین ماه مبارک رمضان، در میان ترکمن‌ها مراسم «یا رمضان» به معنی نیمه رمضان است که این مراسم عمدتا در شب چهاردهم ماه رمضان بعد از نماز عشاء و تراویح در ترکمن صحرا توسط روحانیون مساجد محل و چند نفر از جوانان و نوجوانان متدین محل بیرون از مسجد اجرا می‌شود که به صورت گروه‌گروه به در خانه‌های مردم می‌روند و سروده‌های مذهبی یا سوره مبارکه‌ای را با صدای بلند برای صاحبخانه قرائت می‌کنند. در پایان هر سروده همه حاضران یکصدا با گفتن «الله هو» به میداندار پاسخ می‌دهند و صاحبخانه بنا به توانایی مالی نذرش را به عنوان هدایا به روحانیون تقدیم می‌کند و معمولا این مراسم تا پاسی از شب به طول می‌انجامد.

یکی دیگر از آیین‌هایی که ترکمن‌ها با شور و شوق در شب‌های قدر ماه مبارک رمضان برگزار می‌کنند «قدر گیجه» است، هر چند شب قدر دقیقا مشخص نیست ولی از قدیم‌الایام و به استناد شواهدی این مراسم در شب ۲۷ ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود. این شب برای ترکمن‌ها بسیار مقدس بوده و زنان در خانه بیشمه (نوعی شیرینی خانگی)، بورگ، فرنی و نان‌برنجی و ... می‌پزند و سفره پهن می‌کنند و بر آن ضمن گذاشتن آجیل آرد گندم به نام قاوورداق و تالخان، سمبوسه‌ای گوشتی به نام بورک می‌گذارند.

در روستاهای ترکمن‌نشین، جوانان در گروه‌های مختلف هرکدام مبلغی پول هزینه می‌کنند و با آن آجیل و میوه و شیرینی می‌خرند و در خانه‌ای گرد هم می‌آیند و به دعا و نیایش می‌پردازند و نماز شب قدر را برپا می‌دارند. در این شب، بین این گروه‌ها حتی تعریف افسانه و حکایت‌های قدیمی و پرسیدن چیستان‌ها از همدیگر نیز مرسوم است. همچنین رسم بر این است که هیچ یک از افراد گروه نباید تا اذان صبح بخوابند و اگر کسی بخوابد، دیگر اعضای گروه با نخ و سوزن، او را به نمد یا زیرانداز می‌دوزند یا با انگشت، سیاهی دیگ را بر روی صورت وی می‌کشند. همچنین در این شب برای نوعروس یا دختری که تازه نامزد شده از طرف خانواده داماد هدیه‌ای برده می‌شود که به آن «قدرایمش» می‌گویند.

شهروندان ترکمن اهل سنت استان گلستان در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان پس از یک ماه عبادت و روزه‌داری، با انجام آیین‌های ویژه به استقبال عید فطر می‌روند.