مذاکره با آمریکا از دولت موقت تا حسن روحانی

مکالمه تلفنی ۱۵ دقیقه ای روحانی و اوباما به قول برخی رسانه ها تابوی مذاکره میان ایران و آمریکا را شکست با این حال قبل از این مکالمه هم تلاش هایی برای شکستن این تابو انجام شده بود, اما هر بار به دلایلی به نتیجه نرسیده بود

مکالمه تلفنی ۱۵ دقیقه‌ای روحانی و اوباما به قول برخی رسانه‌ها تابوی مذاکره میان ایران و آمریکا را شکست. با این حال قبل از این مکالمه هم تلاش‌هایی برای شکستن این تابو انجام شده بود، اما هر بار به دلایلی به نتیجه نرسیده بود.

سفارت آمریکا حدود یک سال بعد از انقلاب اسلامی ایران باز بود. در این مدت هم کارمندان سفارتخانه ازجمله سفیر و هم فرستادگان دولت آمریکا با مسئولان ایرانی دیدار داشتند. مهم ترین اینها، دیدار مقامات دولت موقت مهدی بازرگان، عباس امیرانتظام و ابراهیم یزدی با آمریکایی ها بود. طبق اسناد تازه منتشر شده حتی در این دیدارها خبر حمله قریب الوقوع عراق به ایران هم داده شده بود. در این دوران شهید بهشتی هم به عنوان یک عضو ارشد شورای انقلاب با یک مقام ارشد سفارت آمریکا در تهران دیدار کرده بود.

مذاکره بعدی دو کشور در فضایی کاملا متفاوت بود. دولت قبلی ایران به دلیل تسخیر سفارت آمریکا کنار رفته بود و حالا دیگر مسئولانی انقلابی تر روی کار آمده بودند. همان ها که در مذاکرات سه جانبه الجزایر شرکت کردند. معاهده ای که بعدها سند موسس دیوان داوری خاصی در جهان برای رفع اختلاف میان اتباع دو کشور ایران و آمریکا بود.

ماجرای مک فارلین مذاکره بعدی ایران و آمریکاست. دولت آمریکا در میانه جنگ ایران و عراق با در اختیار گذاشتن مقداری اسلحه نظامی سعی می کند ایران را به استفاده از قدرت منطقه ای خود در حل گروگانگیری اتباع آمریکا در لبنان وادارد. حاصل حضور بدون دعوت دیپلمات های آمریکایی در ایران و هفت دور مذاکره هیچ نیست مگر رسوایی کشوری که ظاهرا پرستیژ بالایی در عرصه روابط بین الملل برای خود قائل است.

در دوران هاشمی رفسنجانی تلاش هایی برای مذاکره صورت می گیرد. هاشمی می گوید او می خواسته با پیش شرط های خودش وارد مذاکره شود، اما نتوانسته و بعد از آن خاطرنشان می کند که نتوانستن با نخواستن فرق دارد. محمد جواد لاریجانی هم که در این دوره در وزارت خارجه حضور دارد می گوید طرح این موضوع حتی به شورای امنیت ملی هم رفت ولی به دلایلی کنار گذاشته شد.

کسب کرسی ریاست جمهوری توسط سیدمحمد خاتمی فرصت دیگری برای دیپلماسی دو کشور بود، بخصوص این که رئیس جمهور ایران در سال نخست ریاستش به آمریکا رفت و از گفت وگوی تمدن ها سخن گفت و در مصاحبه ای با سی.ان.ان. از دوستی ملت های ایران و آمریکا حرف زد. بعدها اما شرایط داخلی به گونه ای پیش رفت که امکان گفت وگو ممتنع شد. روی کار آمدن دولت جمهوریخواه بوش پسر در آمریکا هم شرایط را دشوارتر از قبل کرد. در این دوره البته در کنفرانس بن برای افغانستان مذاکره ای میان دو کشور صورت گرفت کما این که گفته می شود رابطه میان دو کشور در جریان جنگ علیه القاعده هم وجود داشته است.

محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور بعدی بود. او تئوری مدیریت جهانی داشت و از این رو تلاش کرد ابتدا با نامه و سپس با دعوت به مناظره روسای جمهوری ایران و آمریکا بنیادهای نظری آنان را به چالش بکشد. با این حال از آن سو جوابی نیامد. اینها البته مانع این نیست که دو تحول بزرگ در این دوره به چشم نیاید؛ مذاکره سه جانبه ایران و آمریکا با حضور عراق در این کشور و حضور آمریکا در جمع مذاکره کنندگان هسته ای.

دولت حسن روحانی از همان روزهای اول نشان داد سیاست خارجی متفاوتی دارد. او ظریف را به وزارت خارجه انتخاب کرد که ید طولایی در شناخت آمریکا دارد و در روزهای اول ریاست جمهوری خود با ارائه تاکتیک نرمش قهرمانانه رهبری به نیویورک رفت تا ابتدا در دیداری کوتاه دو وزیر خارجه یکدیگر را ببینند و بعد از آن در مکالمه ای دو رئیس جمهور پای حرف هم بنشینند.