آشنایی با روش های پیشگیری از پوکی استخوان

پوکی استخوان یا استئوپورز به کاهش توده استخوانی, ضعیف و سست شدن بافت استخوانی گفته می شود این حالت سرانجام به شکستن استخوان منتهی می شود

پوکی استخوان یا استئوپورز به کاهش توده استخوانی، ضعیف و سست شدن بافت استخوانی گفته می‌شود. این حالت سرانجام به شکستن استخوان منتهی می‌شود.

به گزارش ایسنا، پوکی استخوان بیماری خاموش نیز نامیده می‌شود؛ چرا که در مراحل اولیه، علامتی ندارد و همین امر تشخیص را با مشکل مواجه می‌کند. در واقع پوکی استخوان با عوارض خود مشخص می‌شود.

● عوارض پوکی استخوان کدامند؟

شکستگی خود به خودی با کمترین ضربه به استخوان‌ها بویژه در نواحی کمر، لگن و مچ دست، درد شدید کمر در نقاط خاص که می‌تواند بر شکستگی مهره دلالت کند، قوز پشت که موجب انحنای پشت می‌شود و کوتاه شدن قد نسبت به قد دوران جوانی به میزان بیش از ۲،۵ سانتی‌متر.

● چه عواملی ایجاد پوکی استخوان را سبب می‌شوند؟

الف- عواملی که قابل کنترل و پیشگیری نیستند:

- جنسیت: شیوع پوکی استخوان در زنان بیشتر از مردان است. همچنین شکستگی ناشی از پوکی استخوان نیز در زنان تقریبا ۴ برابر مردان است. روند کاهش تراکم استخوان در مردان از سرعت کمتری برخوردار است. البته پس از سنین ۷۰ – ۶۵ سالگی این روند در زنان و مردان برابر می‌شود.

- سن: با افزایش سن احتمال بروز پوکی استخوان بیشتر می‌شود.

- یائسگی: در هنگام یائسگی تولید هورمون استروژن از تخمدان‌ها متوقف می‌شود. بدین ترتیب پس از یائسگی، سرعت کاهش توده استخوانی بالا می‌رود. زنانی که قبل از سن ۴۵ سالگی یائسه می‌شوند یا افرادی که تخمدان‌هایشان با جراحی برداشته می‌شود بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.

- سابقه خانوادگی: وراثت بر تراکم توده استخوانی و سرعت کاهش آن اثر دارد.

- نوع استخوان بندی ظریف و کوچک، داشتن قد کوتاه و یا لاغر بودن فرد را مستعد پوکی استخوان می‌کند.

- نژاد: برخی از نژادها مانند ساکنان اروپای شمالی یا آسیای جنوب شرقی بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.

- ابتلا به برخی بیماری‌ها نظیر بیماری عده تیروئید (پرکاری)، بیماری غده پاراتیروئید (پرکاری یا کم کاری)، بیماری غده جنسی (کم کاری) و بیماری غدد فوق کلیوی (کم کاری یا پرکاری) می‌تواند فرد را در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دهند.

ب – عواملی که قابل کنترل و پیشگیری هستند:

- وزن: داشتن وزن بسیار کم (نسبت به وزن طبیعی برای سن و قد) سبب کم شدن قدرت استخوان‌ها می‌شود.

- نداشتن تحرک‌: عدم تحرک و کم بودن فعالیت بدنی روند کاهش توده استخوان‌ها را تسریع می‌کند.

- کمبودهای تغذیه‌ای: مصرف ناکافی کلسیم و ویتامین «د» استخوان‌ها را مستعد کاهش تراکم می‌کند.

- دخانیات: مصرف سیگار از جمله عواملی است که نقش آن در بروز پوکی استخوان ثابت شده است.

- استفاده طولانی از برخی داروها مانند کورتون، کاربامازپین (داروی ضد تشنج) و هپارین (جهت رقیق کردن خون و جلوگیری از لخته به کار می‌رود) سبب کاهش تراکم استخوان‌ها می‌شوند.

همچنین کنترل مناسب وزن و اجتناب از لاغری یا چاقی بیش از حد، داشتن تغذیه مناسب و مصرف صحیح مواد غذایی بویژه غذاهای حاوی کلسیم و ویتامین د، انجام فعالیت فیزیکی مداوم و متعادل و پیاده‌روی روزانه حداقل ۳۰ دقیقه و کنترل مصرف داروهایی که سبب پوکی استخوان می‌شوند (البته با مشورت پزشک) روش‌های مناسبی جهت جلوگیری از پوکی استخوان هستند.

● نقش کلسیم در پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان

کلسیم برای عملکرد مناسب قلب، عضلات، اعصاب و انعقاد خون لازم است. مقدار ناکافی کلسیم سبب پوکی استخوان می‌شود اما تنها از نیمی زنان و دختران جوان روزانه مقدار کافی کلسیم برای سلامت استخوان‌ها مصرف می‌کنند.بالغین زیر ۵۰ سال روزانه به ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم نیاز دارند. نیاز روزانه بالغین بالای ۵۰ سال ۱۲۰۰ میلی گرم کلسیم است. اگر نمی‌توانید با رعایت رژیم صحیح غذایی به میزان کافی به بدن خود کلسیم برسانید، حتما از مکمل‌های کلسیم استفاده کنید. کلسیم در لبنیات (شیر، ماست و پنیر)، ماهی‌های نرم استخوان مانند ماهی آزاد، ساردین و کلیکا، سبزی‌های تازه، خشکبار، حبوبات و سویا وجود دارد.

● نقش ویتامین «د» در پیشگیری

ویتامین «د» برای جذب کلسیم در بدن ضروری است. بدون مقادیر کافی ویتامین «د»، بدن قادر به جذب کلسیم از مواد غذایی نیست و کلسیم مورد نیاز خود را از استخوان‌ها برداشت خواهد کرد. ویتامین «د» از دو منبع تامین می‌شود؛ تابش نور مستقیم آفتاب به پوست و رژیم غذایی. ویتامین «د» در شیر غنی شده، زرده تخم مرغ، ماهی آب‌های شور و جگر نیز وجود دارد.

بالغین زیر ۵۰ سال روزانه به ۸۰۰ – ۴۰۰ واحد ویتامین «د» و بالغین بالای ۵۰ سال روزانه ۱۰۰۰ – ۸۰۰ واحد ویتامین «د» نیاز دارند. در فصل زمستان که افراد کمتر از خانه خارج می‌شوند و کمتر در معرض نور آفتاب قرار می‌گیرند باید مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین «د» را افزایش دهند.

با افزایش سن از توانایی پوست برای ساختن ویتامین «د» کاسته می‌شود. بنابراین لازم است در افراد مسن از مکمل‌ها برای تامین مقادیر کافی ویتامین «د» استفاده شود.

● ورزش و سلامت استخوان‌ها

ورزش نیز برای سلامت استخوان مهم است. ورزش منظم در دوران کودکی و نوجوانی به داشتن استخوان‌های سالم کمک می‌کند. بهترین ورزش برای استخوان‌ها ورزش‌های همراه با تحمل وزن مانند پیاده‌روی، پرش و بالا رفتن از پله است. اگر در دوران بزرگسالی خود غالبا بی‌تحرک بوده‌اید قبل از شروع ورزش با پزشک خود مشورت کنید.افرادی که یک یا چند مورد از عوامل ایجاد کننده پوکی استخوان را دارند، زنان بالای ۶۵ سال و مردان بالای ۷۰ سال، زنانی که دچار یائسگی زودرس (کمتر از ۴۵ سال) شده‌اند، افرادی با سابقه خانوادگی بیماری پوکی استخوان و همچنین افرادی که در اثر ضربه خفیف دچار شکستگی شده‌اند بهتر است درباره این بیماری با پزشک خود مشورت کنند.