اسناد تجارتی

اسناد , جمع سند و آن عبارت است از هر نوشته ای که درمقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد این تعریف هم اسناد عادی وهم اسناد رسمی را شامل می گردد

● اسناد بازرگانی چیست؟

کلیه اسنادی که در داد وستدهای روزانه بین بازرگانان واشخاص بکار می روند ، اسناد بازرگانی نامیده می شوند.

اسناد ، جمع سند وآن عبارت است از هر نوشته ای که درمقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد . این تعریف هم اسناد عادی وهم اسناد رسمی را شامل می گردد. با عنایت به تعریف اسناد رسمی (که دراداره ثبت اسناد واملاک ویا دفاتر اسناد رسمی یا درنزد سایر مامورین رسمی درحدود صلاحیت آنها وبرطبق قوانین ومقررات قانونی تنظیم شده باشد ، رسمی است والا عادی تلقی می گردد.) ، چون اسناد تجارتی خارج از این تعریف قرار می گیرند باید آنهارا ازجمله اسناد عادی تلقی نمود. مع ذالک قانونگذار به دلیل اهمیت این اسناد ونقش مهم آنها درعملیات تجارتی وسرعت بخشیدن به انتقال وگردش ثروت وایجاد اعتبار وتقویت آن که از ضرورتهای لاینفک تجارت می باشد ، مزایائی برای آنها قائل شده(که برخی از مزایای اسناد تجارتی عبارتنداز: مسئولیت تضامنی امضاء کنندگان – امتیاز درتامین خواسته درصورت اقامه دعوی ، بدون تودیع زیان احتمالی طرف– مسئولیت کیفری درمورد چک – قابلیت واخواست واعتبار اینگونه اسناد نزد بانکها واشخاص)، که سایر اسناد عادی فاقد مزایای مزبور می باشند.

یکی از عملیاتی که برروی اسناد تجارتی انجام می گیرد ومعاملات آنهارا آسان می سازد ، ظهر نویسی یا پشت نویسی است که باید مطابق مقررات قانونی انجام گیرد. ازآنجا که حقوقدانان ، فوائد اسناد تجارتی را ازجمله ایجاد اعتبار ، وسیله انتقال طلب یا دین و وسیله پرداخت می دانند ، ظهرنویسی درتحقق این فوائد نقش مهمی دارد ، بطوریکه هرچه عمل ظهرنویسی برروی این اسناد بیشتر انجام شود ، موجب افزایش اعتبار آن گردیده ودرپرداخت دین وانتقال طلب نیز غالبا۰۳۹; عمل مزبور دخالت دارد.

ظهر نویسی اسناد تجارتی ، عملی است که به وسیله آن دارنده سند، تمام یا قسمتی از حقوقی را که درآن سند دارد به دیگری واگذار می نماید . ظهر نویسی را می توان به دونوع ظهر نویسی انتقالی وظهر نویسی غیر انتقالی تقسیم نمود.

ظهر نویسی انتقالی ، عملی است که به وسیله آن ظهر نویس، تمام حقوق ناشی ازسند تجارتی خودرا به دیگری منتقل می نماید . خصوصیت بارز ظهر نویسی اسناد تجارتی ، در انتقال ساده آنها بدون تشریفات صدور در دفاتر اسناد رسمی واقامه شهود وتحمل هزینه است که این امر خود از اصل سرعت درعملیات تجارتی نشات می گیرد .ظهر نویسی ممکن است دروجه شخص معینی ویا علاوه برآن به حواله کرد اوباشد که حاکی از انتقال سند وقابلیت انتقال آن می باشد. همچنین پشت نویسی ممکن است بصورت سفید امضاء ویا دروجه حامل انجام گیرد.

اما ظهر نویسی غیر انتقالی از لحاظ اهمیت حقوق دارنده سند ضعیف تر از ظهر نویسی انتقالی است، زیرا تنها درپشت نویسی انتقالی است که تمام حقوق ناشی از اسناد تجارتی به ذی نفع انتقال می یابد . بنابراین ظهرنویسی غیر انتقالی به این معناست که ظهرنویس ، تمام حقوق ناشی ازسند را به دیگری واگذار نمی کند بلکه سند مذبور را بعنوان وثیقه یا وکالت به دیگری می دهد تا تحت شرایطی برای ذی نفع قابل استفاده باشد وظهرنویسی غیر انتقالی نیز شامل ظهر نویسی بعنوان تضمین (وثیقه ) وظهر نویسی بعنوان وکالت تقسیم می گردد. درظهر نویسی بعنوان تضمین ، دارنده سند ، آن را جهت تضمین (گرو) ظهر نویسی کند ، زیرا اسناد تجارتی می توانند مورد وثیقه قرار گیرند . علت ظهرنویسی مزبور دراین است که دربعضی از مواقع ظهرنویس مجبوراست تعهد مالی خودرا درمقابل طلبکار تضمین نماید ، دراین صورت چنانکه طلبکار بپذیرد ، ظهرنویس می تواند سند را جهت وثیقه تعهد خود ظهرنویسی نموده ، دراختیار وی قرار دهد.

ولی ظهرنویسی بعنوان وکالت ، علاوه بر پشت نویسی بعنوان وثیقه ، ممکن است مواردی پیش آید که دارنده سند ظهر آن را امضاء وبه دیگری جهت وصول تحویل نماید . این اقدام ، ظهرنویسی توکیلی نام دارد که باید موضوع وکالت برای وصول، صریحا۰۳۹; درسند قید گردد. این ظهر نویسی به هیچ وجه حاکی ازانتقال سند نبوده وتنها واگذارنده با امضاء خود به دارنده اختیار وصول وجه سند وعند اللزوم انجام کلیه اقدامات قانونی لازم را می دهد. پشت نویسی به عنوان وکالت ازاین جهت برای دارنده می تواند مفید باشد که گاهی اوقات برای او امکان رفتن به محل پرداخت سند وجود نداشته ومشکل است ، جون محل صدورسند ممکن است با محل پرداخت آن متفاوت باشد.

سایت اقتصادی

برگرفته از: ماهنامه بررسیهای بازرگانی

محمدرضا عادلی مسبب کودهی