علائم تجارتی

در جهان امروز که در عرصه های گوناگون تولیدی، تولیدکنندگان و خدمات دهندگان بی شماری به فعالیت می پردازند، یکی از مهمترین و شاید بتوان گفت مهمترین شاخص برای تمییز کالاها، علائم تجارتی (Trade mark) است.

در جهان امروز که در عرصه های گوناگون تولیدی، تولیدکنندگان و خدمات دهندگان بی شماری به فعالیت می پردازند، یکی از مهمترین و شاید بتوان گفت مهمترین شاخص برای تمییز کالاها، علائم تجارتی (Trade mark) است که بر روی کالا نقش می بندد، لذا بدیهی است که این علائم به سبب تاثیری که در شناخت و ایجاد سابقه ی ذهنی در مصرف کنندگان نسبت به کالایی خاص دارد، باید مورد حمایت قرار گیرد تا دیگران نتوانند از شهرت یک تولیدکننده به نفع خود سوءاستفاده نمایند. این حمایت در ایران نیز به موجب قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب سال ۱۳۸۶، برقرار است و اتفاقا کشورمان سابقه ای طولانی نیز در حمایت از علائم تجارتی دارد و از اولین کشورهای آسیایی محسوب می شود که به درج قواعد و مقررات حمایت از علائم تجارتی در قوانین خود مبادرت ورزیده است.

وقتی تولید کننده ای از یک علامت تجارتی برای شناسایی کالای خود بهره می برد، دو حالت متصور است، اول آنکه وی این علامت را به ثبت نرسانده باشد که هرچند با اثبات تقدم و استمرار در استفاده می تواند مشمول حمایت هایی شود اما همیشه چندان سهل نیست؛ لکن اگر این تقدم و استمرار در استفاده ثابت شود، وی همان موقع ملزم به ثبت علامت تجاری خود خواهد بود. اما اگر علامت خود را به ثبت رسانده باشد، دایره ی حمایت از استفاده ی شخص از آن علامت گسترده خواهد بود، از جمله اینکه می تواند حق استفاده از علامت خود را به تعداد بی نهایت به تولید کنندهگان دیگری بدهد تا آنها با نظارت تولیدکننده ی اصلی به تولید کالاهایی مشابه اقدام نمایند که اصطلاحا به آن تولیدات تحت لیسانس می گویند؛ برای مثال کالای الف تولید شده در ایران تحت لیسانس شرکت ب فرانسه، که این خود از اقدامات درآمدزا برای شرکت اصلی است و یا چنانچه علامت ثبت شده باشد، تولیدکننده می تواند از واردات و صادرات یا فروش کالایش که بدون مجوز او انجام پذیرفته جلوگیری نماید و بسیاری امتیازات دیگر؛ لکن در انتخاب علائم تجارتی باید توجه داشت که نمی توان از پرچم هیچ کشور، علائم و نشانهای دولتی، تصاویر مقامات رسمی، علائم موسسات رسمی مانند هلال احمر یا نقوش خلاف نظم عمومی یا عفت عمومی برای علائم تجارتی استفاده نمود. علائم تجارتی باید در طبقه ی خاصی از کالاها به ثبت برسند، به این معنا که مثلا هنگامی که شخصی علامتی را برای درج روی تولیدات لوازم بهداشتی مانند دستمال کاغذی و... به ثبت می رساند، نمی تواند آن علامت را بر روی کالاهای طبقه ی دیگر مثلا تولیدات لبنی درج نماید، مگر آنکه در آن طبقه نیز به ثبت برساند؛ بنابراین هرچند علامتی برای طبقه ای از کالاها ثبت شده باشد، دیگری می تواند همان علامت را برای طبقات دیگر کالا به ثبت برساند.

باید توجه داشت هرچند از نظر قانونی صرف اینکه علامتی در طبقه ای از کالا، قبلا در ایران به ثبت نرسیده باشد، قابل ثبت خواهد بود، اما معمولا نمی توان درخواست ثبت علائم مشهور تجارتی که در خارج از کشور به ثبت رسیده را نمود، چراکه غالب این علائم در کشورهای عضو کنوانسیون های جهانی که کشور ما نیز به آنها پیوسته است، مانند کنوانسیون پاریس و...، به ثبت رسیده است و بعدها مالکین علامت به محض اطلاع می توانند علاوه بر درخواست ابطال علامت مشابه، از ثبت کننده ی آن ضرر و زیان نیز مطالبه نمایند و مرجع ثبت علائم در کشورمان نیز به صورت عرفی به این امر توجه می کند. در پایان اشاره به این نکته ضروری به نظر می رسد که هرچند براساس قانون، مدت حمایت از علانت ثبت شده ده سال است، لکن این مدت قابل تمدید می باشد.

نویسنده: خدایار سعیدوزیری- روزنامه آفرینش