یکشنبه, ۱۶ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 5 May, 2024
مجله ویستا

یوزپلنگ ایران و گذشته حسرت بار


یوزپلنگ ایران و گذشته حسرت بار

از سال ۱۳۸۲ که کانون شکار ایران یوزپلنگ را در ردیف جانوران تحت حمایت خود معرفی کرد، اکنون نزدیک به ۶۰ سال می‌گذرد. یوزپلنگ آسیایی در این مدت فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته …

از سال ۱۳۸۲ که کانون شکار ایران یوزپلنگ را در ردیف جانوران تحت حمایت خود معرفی کرد، اکنون نزدیک به ۶۰ سال می‌گذرد. یوزپلنگ آسیایی در این مدت فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته است و شاید مروری بر گذشته حسرت‌بار این‌گونه جانوری بتواند ما ایرانیان را نسبت به نابودی سایر گونه‌های جانوری کشورمان که با کاهش شدید جمعیت مواجه هستند، هشیار کند. تا پیش از جنگ جهانی دوم، جمعیت یوزپلنگ در حدود ۴۰۰ قلاده تخمین زده می‌شد، ولی با ورود جیپ به کشور و هجوم شکارچیان به مناطق دشتی جمعیت این‌گونه بشدت کاهش یافت. اما با حمایت کانون شکار در سال ۱۳۳۸ و اعمال قوانین و مقررات حفاظتی بار دیگر جمعیت یوز تا حدودی افزایش یافت. به طوری که در اواسط دهه ۱۳۵۰، جمعیت یوزپلنگ در ایران ۳۰۰ ـ ۲۰۰ قلاده تخمین‌زده می‌شد. در حالی که عده‌ای دیگر بر این باور بودند که این جمعیت بیش از آن چیزی که هست اعلام شده و تعداد آنها را حدود ۱۰۰ قلاده تخمین می‌زدند که از این تعداد ۳۰ قلاده را متعلق به منطقه خوش‌ییلاق شاهرود می‌دانستند. در این منطقه استثنایی، یوزپلنگ به سهولت قابل مشاهده بود (برای مثال در ۲ مورد در سال ۱۳۴۹ و ۱۳۵۲، ۱۳ و ۹ یوز تنها در عرض چند ساعت گشت در داخل منطقه مشاهده شده بود).

روند صعودی جمعیت حیات وحش در این‌گونه مناطق تا اواسط دهه ۵۰ ادامه داشت و پس از آن با تغییراتی که در مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست به وجود آمد، توجه به مسائل حفاظتی در مناطقی چون خوش‌ییلاق و میاندشت و توران بدلیل وجود دام فراوانی که از این مناطق بهره‌مند بودند، کاهش یافت و نهایتا جمعیت یوزپلنگ دوباره رو به کاهش نهاد. منطقه حفاظت شده خوش‌ییلاق که زمانی یکی از مناسب‌ترین زیستگاه‌های یوزپلنگ در آسیا بود، تقریبا از بین رفت و برای آخرین بار در سال ۱۳۶۲ یوزپلنگ در آن دیده شد. یوزپلنگ از بسیاری از مناطق زیست خود ناپدید شد و محدوده پراکنش آن به بعضی مناطق دوردست که در آنجا طعمه کافی و امنیت نسبی وجود داشت محدود شد. اما اکنون ۸ سال است که پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی با حمایت سازمان ملل و سازمان حفاظت محیط زیست می‌کوشد، بار دیگر جمعیت از دست رفته یوزپلنگ را احیا کند . یوزپلنگ میراث ملی ما و نماد تنوع زیستی ایران است که همه باید در حفظ آن بکوشیم.

علی‌اکبر قربانلو

مسوول ذخیره‌گاه زیستکره توران در سمنان