بررسی جایگاه نظام خانواده در جمهوری ازبکستان

به تحقیق خانواده نخستین و موثرترین محیط تربیتی انسان است خانواده هسته ی اصلی جامعه بوده و حالات, روحیات, فکر و فرهنگ آدمی را شکل می دهد خانواده با کودک از هنگام تولد تا سالیانی چند تقریبا در تماس انحصاری است لوح ضمیر آدمی در دوران کودکی همچون آیینه ی شفافی است که هرگونه نقش نیک و بد را در خود منعکس می کند

به تحقیق خانواده نخستین و موثرترین محیط تربیتی انسان است. خانواده هسته‌ی اصلی جامعه بوده و حالات، روحیات، فکر و فرهنگ آدمی را شکل می دهد. خانواده با کودک از هنگام تولد تا سالیانی چند تقریبا در تماس انحصاری است. لوح ضمیر آدمی در دوران کودکی همچون آیینه‌ی شفافی است که هرگونه نقش نیک و بد را در خود منعکس می‌کند. از این جهت مهم‌ترین وظیفه‌ی اجتماعی خانواده، تربیت فرزندان، تنظیم روابط صحیح و سالم با اعضای خانواده وایجاد نظم و آرامش در زندگی آنان است.

مفهوم خانواده در ازبکستان بسیار عمیق و ریشه‌دار است. با این حال نمی‌توان مطمئن بود که سنت‌های اجتماعی کهن در بین مردم ازبک به صورت بکر باقی مانده است. از این جهت این مقاله در‌صدد است وضعیت و جایگاه خانواده‌ی ازبک پس از استقلال تا کنون را معین سازد و براساس داده‌های آماری و تحقیقات پیمایشی و مطالعات میدانی روشنگری کند.

● مقدمه

رشد و توسعه‌ی فرهنگی، بهداشت روانی و سلامت اخلاقی و نیز ثبات و قوام هویت اجتماعی افراد جامعه تا حد زیادی به سعادت و ثبات خانواده بستگی دارد. زیرا خانواده به عنوان اولین و پایدارترین نهاد اجتماعی، عمیق ترین و ماندگارترین آثار را در شکل گیری هویت فرهنگی و شخصی انسان بر جای می گذارد. از رسول گرامی اسلام (ص) نقل شده است که «شقاوت و سعادت انسان ها از متن و بطن مادرانشان پایه ریزی می شود.» جامعه شناسان و جرم شناسان نیز بخش مهمی از انحراف ها و ناهنجاری های اجتماعی را محصول و زاییده‌ی ناسلامتی و سامان نایافتگی نهاد خانواده می‌دانند.

در جمهوی ازبکستان که بیش از ۹۰ درصد مردم مسلمان هستند خانواده از سنت‌های دیرینه برخوردار است و همین امر در استحکام و استواری جامعه‌ی ازبک تاثیر زیادی دارد و در مقابل تهدیدها و آسیب های اجتماعی در گذشته ایستا و مقاوم بوده است به گونه ای که اندیشه‌ی ایدئولوژی هفتاد ساله‌ی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی سابق نتوانست نهاد خانواده را در ازبکستان در خودهضم کند. پس از استقلال کشور در سال ۱۹۹۱ تاکنون سیاست دولت در حفظ ارزش های معنوی خانواده و وضع قوانین و تاسیس نهادهای حمایتی از آن چشمگیر است.

در نهم دسامبر سال ۱۹۹۹ طبق فرمان رییس جمهور برای تکمیل سیستم حمایت از منافع معنوی، اقتصادی و اجتماعی و حقوقی زنان و بررسی نقش زن در دولت، خانواده و نظام اجتماعی به مناسبت اعلام سال ۱۹۹۹ به عنوان «سال زنان» کمیته‌ی ویژه‌ای در جمهوری تشکیل گردید. در فرمان مذکور، مسائل زیردردستور بررسی قرار گرفت:[۱]

ـ منافع زنان، حفاظت از جایگاه مادران و کودکان، برپا نمودن دموکراسی اجتماعی، تکمیل پایه‌های حقوقی در ارتباط با زنان

ـ تقویت بهداشت و سلامتی کودکان و مادران، ورزش و تربیت بدنی آنها، بالا بردن سطح فرهنگ و آموزش آنان

ـ افزایش و ارتقای جایگاه زنان برای ایجاد محیطی مساعد در خانواده و نیز فراغت لازم برای پرورش اطفال

ـ تضمین شرکت زنان در رشد فعالیت‌های تجاری و اقتصادی و نیز مشارکت آنان در فرایند اصلاحات اقتصادی و گسترش امکانات زنان برای تربیت فرزندان که بسیاری از این تدابیر تا کنون اجرا شده و یا در حال اجرا ست.

ـ کوتاه کردن زمان کار ز‌نایی که در مؤسسه‌های دولتی کار می‌کنند و فرزند زیر سه سال دارند و یا دریافت کامل حقوق بازنشستگی با ده سال سابقه‌ی خدمت در مشاغل پزشکی ، دارو سازی ، دانشیاری آموزشگاه شبانه روزی و کتابداری و ...

طبق فرمان هیأت وزیران جمهوری ازبکستان، در هفدهم مارس سال ۱۹۹۹ در باره‌ی مالیات بر درآمد زنانی که مشاغل بسیار سخت و زیانبار دارند و برای حمایت از منافع این دسته از زنان، مقرر گردید توجهات ویژه و مثبتی در نظر گرفته شود. بدین منظور ۷۲ میلیارد صوم از بودجه‌ی دولتی به این امر اختصاص یافت.[۲] از این مبلغ، ۴۰ میلیارد صوم به خانواده‌های عیالمند و کم درآمدپرداخت گردید. ۳ میلیارد صوم برای خرید لباس برای خانواده‌های کم درآمد و نیز لوازم و کتب درسی برای فرزندانشان اختصاص داده شد. ۷ میلیارد صوم نیز برای تأسیسات بهداری و خرید تجهیزات لازم پزشکی جهت حراست از تندرستی و سلامتی مادران و کودکان مصرف گردید. برای بهبود بخشیدن به وضع زندگی و شغل بیش از ۳۵۰۰۰۰ زن و افزایش درآمد زنانی که فرزندخردسال دارند و در حال بازنشستگی هستند، نیز مبالغ زیادی اختصاص یافت.[۳]

استقلال ازبکستان امکان حمایت از منافع اقتصادی و اجتماعی زنان، پرورش اطفال سالم، تأمین رفاه خانواده و حفاظت اجتماعی از مادران را گسترش و افزایش داد. اعتراف به نقش زنان در نوسازی اجتماعی و سیاسی و اداری از سوی مسؤولان جمهوری، دلیل روشنی بر اعتماد به نفس و توانایی زنان است.

اعلام سال ۱۹۹۹ به عنوان سال خانواده حادثه‌ی مهمی‌بود که به تصویب و اجرای قوانینی در راستای حمایت از حقوق زنان منجر شد. مخصوصاً طبق مصوبه‌ی شماره ۵۴ هیأت وزیران که موجب شد مرکز علمی‌و عملی «خانواده» تأسیس گردد.

امروز برای استحکام بنای استقلال ازبکستـان و تأمین دوام جـاودانی آن و نیزماندگاری سنت‌های اجدادی، نقش زنان بسیار مهم و بارز می‌باشد مخصوصاً که ۵۱ در‌صد ساکنان ازبکستان را زنان تشکیل می‌دهند. زنان ازبک ۴۹% در بخش کشاورزی و ۷۳% دربخش بهداشتی و پزشکی و ۵۹% در سیستم آموزشی شاغل به کار هستند.

در جمهوری ازبکستان، تقریباً ۴ میلیون خانواده زندگی می‌کنند که ۵۹% از آن‌ها بیش از پنج فرزند را تربیت و سرپرستی می‌کنند.

زنان جمهوری در سطوح عالی قدرت سیاسی نماینده‌ دارند. معاون نخست وزیر و یکی از معاونان وزرا و رییس حفاظت از کار و امور اجتماعی و نماینده حقوق بشر زن اند. در مجلس عالی ازبکستان نیز ۲۱ نفر زن نمایندگی می‌کنند. همچنین در جمهوری ازبکستان، تشکیلات دولتی و غیر دولتی برای بررسی مسائل خانوادگی و حمایت اجتماعی از زنان و مادران و کودکان فعالیت می‌کنند. به ویژه مرکز علمی‌و عملی «خانواده» در راستای رشد معنوی خانواده و روحیه بخشیدن به افراد آن برای ادامه‌ی یک زندگی سالم از اهمیت و جایگاه معتبری برخوردار است.

بعد از استقلال، تشکیلات غیر دولتی زیادی در راستای حقوق زنان به وجود آمد. فعالیت زنان در نوسازی دولت و جامعه را حکومت قدر می‌داند و ارزش می‌نهـد. زنانـی که در سال‌های بعد از استقلال در رشته‌های گوناگون کار کردند و به پیشرفت جامعه کمک نمودند به عناوین مختلف مورد تقدیر و تشویق قرار می‌گیرند.

نشان «زلفیه» که به مناسبت سال زنان طراحی شده است هر سال در آستانه‌ی روز زن به دختران ازبک که در ادبیات، علم و فرهنگ به موفقیت دست یافته باشند اعطامی‌گردد و تحت پوشش خبری و مطبوعاتی نیز قرار می‌گیرد.درسال گذشته به مناسبت یکصدمین سال تولد شاعرنامی ایران پروین اعتصامی ونودسالگی خانم زلفیه شاعرمحبوب ازبکستان همایش مشترکی با عنوان "جایگاه شاعران زن درایران وازبکستان " ازسوی رایزنی فرهنگی ،دانشگاه شرق شناسی وکمیته‌ی امور زنان تاشکندبرگزار شد وازمقام علمی این دو شاعر پرآوازه ومردمی تجلیل به عمل آمد.

فعالیت زن‌هایی که در رشته‌های گوناگون کار می‌کنند، در مجلات و روزنامه‌هایی مثل «بیکه جان»، «عیال قلبی»، «سعادت» و «صنم» منعکس می‌گردد ضمن آنکه برنامه‌های تلویزیونی «بیگ لایم»، «عزیزم» و «میزان» هم درباره‌ی زنان پخش می‌شود.

● فعالیت زنان ازبکستان در عرصه‌ی سیاست ، فرهنگ، صنعت و ورزش

معمولاًافراد متخصص و صاحب نظر ردیف دوم بیشتر رشته‌ی علمی‌و هنری در ازبکستان، زن هستنـد. ۳۷% شخصیت‌های علمـی از جملـه ۱۱% پزشکان و کاندیدا‌های علـوم از زنـان اند. همچنین دو زن عضو حقیقی فرهنگستان علوم و نه زن دیگر عضو علی البدل فرهنگستان هستند.[۴] همینطور از ۶۰۰ نفر عضو حزب دموکراسی مردم ازبکستان، ۱۹۰ نفر زن هستند.

زنان دانشمندای که در سرزمین ازبکستان، زندگی کرده و مشغول علم و تألیف آثار علمی‌می‌باشند ولی به ملل دیگری منسوب اند کم نیستند. آنان به این خاک، مهر می‌ورزند و وطن را مقدس می‌دانند و امروز در مسیر بنیاد نهادن آینده‌ی روشن ازبکستان تلاش می‌کنند.

دکتر «گالینا پوگچنکوا» آکادمیسین فرهنگستان علوم ازبکستان و دانشمند کم نظیر خاور میانه و آسیای مرکزی است. او رساله‌های علمی‌زیادی تألیف نمود که در بعضی کشور‌های جهان به چاپ رسیده است. وی، زنی عالم و با استعداد است که با کار‌های علمی‌خود راجع به تاریخ و فرهنگ آسیا به جهان علم، خدمات زیادی کرده است.

کنفرانس علمی‌که در سال ۱۹۵۹ در انستیتوی صنعت ازطرف خانم گالینا پوگچنکوا برگزار گردید، از بهترین کار‌های در این زمینه به حساب می‌آید. خانم گالینا طی مأموریتی علمی‌کاوش‌ها و فعالیت‌هایش را از حفاری خرابه‌های آثار باستانی «خالچیان» که مربوط به دوره‌ی کوشان است آغاز نموده است.

دوره‌ی مذکور در تاریخ مردم آسیا از اهمیت فراوانی برخوردار است. هنگام تحقیق و کاوش و بررسی آثار باستانی دوره‌ی کوشان مانند «خالچیان»، «کمپیر تپه»، «دلورزین تپه» و «ایری تام» جواهرات کمیاب و نادر فرهنگ باستانی مردم آسیای مرکزی یافته شد.در تحقیقات علمی، دانشمند مذکور درباره‌ی فرهنگ و «نظریه‌ی حوادث تاریخی ـ فرهنگی» که در رشد علم فرهنگ شناسی در دنیاجایگاه ارزشمندی دارد مطالعات گسترده‌ای نمود. در این باره، مخصوصاً به رساله‌های «فرهنگ ترکمنستان»، «فرهنگ افغانستان»، «فرهنگ باختر در دوره‌ی کوشان»، «رساله‌هایی در باره‌ی تاریخ فرهنگ آسیای میانه» با همکاری دمپل، «باختر شمالی (تخارستان)»، «رساله‌های تاریخی و فرهنگی، با همکاری ژتولدزه» و «فرهنگ ازبکستان از قدیم تا اواسط قرن ۱۲ میلادی» ـ که به دریافت جایزه‌ی دولتی «حمزه» نایل شده‌اند، باید اشاره نمود.

وی هنگامی‌که در دارالفنون آسیای مرکزی کار می‌کرد کرسی‌ها و کلاس‌های «تاریخ فرهنگ شرق» و «فرهنگ و هنر ایران و افغانستان» را افتتاح کرد و برای دانشجویان دانشکده‌ی تاریخ و خاورشناسی تدریس نمود. بسیاری از رساله‌های فوق لیسانس را سرپرستی و راهنمایی کرد و تحت مدیریت و نظارت او چنددانشجوی مقطع دکتری مطرح و معروف شدند.

خانـم گالینـا نزد دانشمنـدان خارجی نیز احترام خاصی دارد. وی وضعیت علم و توانایی‌های علمی‌ ازبکستان را در انجمن‌های علمی‌ای که در شهر‌های بوداپست، مسکو، دمشق، سنت پترزبورگ، دهلی، کابل، آکسفورد، توکیو و تهران برگزار شد به دنیا معرفی کرد و در موزه‌ی رم، کالج دو فرانس و ساربان در باره‌ی تاریخ صنعت (فرهنگ و هنر) ازبکستان سخنرانی کرد.

اعطای عنوان «کنوریس کاوزه» از سوی دانشگاه استراسبورگ فرانسه و عضویت وی در چند سازمان علمی‌ی جهانی جایگاه این دانشمند را به نحو شایسته‌ای نشان می‌دهد. از دیگر چهره‌های مطرح ازبکستان ،شاعر مردمی‌ «آیدین حاجی آوا» متولد سال ۱۹۴۲ فارغ التحصیل رشته‌ی زبانشناسی دانشگاه دولتی تاشکند است .وی دارای سروده‌ها و اشعار زیادی است که در روزنامه‌های این کشور منتشر گردیده است.

در سال ۱۹۷۱ اولین کتاب او به نام «شبنم» منتشر شد و بعد از آن کتاب‌های «سرودی که مادرم دوست دارد»، «گل آرزو»، «منازل»، «طراوت»، «نوا»، «مادر»، «ستاره‌های اعتماد»، «چشمه‌ها را جستجو می‌کنم» و «پناه من» انتشار یافت. وی در بین جوان‌ها با مجموعه‌ی اشعار خود باموضوعات وطن، جوانی و محبت و صداقت معروف شده است و با داستان‌هایی که در باره‌ی عواطف و احساسات زنان نوشته است، علاقمندان زیادی پیدا کرد. وی به عنوان خبرنگار هم در بین مردم از محبوبیت زیادی برخوردار بوده است.

شاعر مردمی ‌ازبکستان، «حلیمه خدایبردی آوا» متولد سال ۱۹۴۷وفارغ التحصیل رشته‌ی ژورنالیستی دانشگاه دولتی تاشکند است. کتاب‌های این شاعر از قبیل «اولین محبت»، «سیب‌های سفید»، «کوه‌ها، تکیه گاه من»، «چمن»، «برف گرم»، «اعتقاد»، «عزم راسخ»، «صداقت»، «گفتار تمرین» و «انتخاب» سا لهاست که به چاپ رسیده است.

اشعار «حلیمه خدایبردی آوا» در نظم قرن بیستم ازبکستان از جایگاه خاصی برخوردار است. خوشبختی و سعادت و احساس و عواطف زن را در آیینه‌ی ذوق زیبای او، می‌توان دید. او سال‌های زیادی مدیر مجله‌ی «شرق یولدوزی» و مجله‌ی «سعادت» بوده است و مدتی هم سردبیر مجله‌ی «بچه‌ها گل هستند» بود.

وی در سال ۱۹۹۲ طبق فرمان رییس جمهور زبکستان، عنوان شاعر مردمی‌ ازبکستان را دریافت نمودواز سال ۱۹۹۴تاکنون سردبیر مجله‌ی «سعادت» است. اکنون همراه با این مجله، نشریه‌ای نیز ویژه‌ی زنان تحت عنوان «گل چهره‌ها» منتشر می‌کند و اشعار اودر ممالک دیگر به زبان‌های فرانسوی، انگلیسی، بلغاری، آلمانی و اردو چاپ شده است.

از دیگر چهره‌های شایسته‌ی فرهنگ، شاعر و نویسنده‌ی توانا «تورسون‌ای صادق آوا» متولد سال۱۹۴۴ و مؤلف بیش از هفده کتاب نظم و نثر می‌باشد.[۵] وی هم اکنون ریاست سازمان «زنان روشنفکر جمهوری ازبکستان» را بر عهده دارد. آثار شاعرانه‌ی تورسون‌ای صادق آوامانند «نوا»‌، «فصل گل»، «اقبال»، «گریه» و «جستجو» و مجموعه‌های منثور او مثل «مهر خواهد ماند» (۱۹۹۷)، "حضرت زن"(۱۹۹۸)، «پسرم به تو می‌گویم» (۲۰۰۲) مورد علاقه‌ی خوانندگان قرار گرفته است. مخصوصاً ‌کتاب «حضرت زن» او که درباره‌ی فعالیت زنان در زندگی اجتماعی است، سخت مورد توجه قرار گرفته است. او در اشعارش، مناظر زیبای طبیعت، مهر و وفا و صداقت را به زیبایی توصیف کرده است.[۶]

«لاله عبدالله آوا» متولد سال ۱۹۱۸ از نقاشان برجسته‌ی ازبکستان است که درپیشرفت تئاتر ازبک نقش مهمی ایفا نموده و استاد بسیاری از چهره‌های معروف و هنرمند ازبکستان می یاشد. هنرپیشه‌ی مردمی ازبکستان، «دلبر عبدالرحمن آوا» متولد سال ۱۹۳۶ فارغ التحصیل کنسرواتوری (کالج موسیقی) دولتی تاشکنداست وی مدت ۳۰ سال است که رهبر ارکستر می باشد. آنچه گذشت تنها نمونه‌هایی از موفقیت زنان در ازبکستان است ، بدیهی است معرفی کامل وهمه جانبه‌ی سیمای زن ازبک به بررسی بیشتر و پژوهش گسترده تردارد.

● مناسبات خانواده و نکاح در جمهوری ازبکستان

نکاح رسمی و شرعی، جایگاه آندو در تنظیم روابط خانواده

بنابه مصوبه‌ی پارلمان جمهوری ازبکستان مورخ ۲۹ آگوست ۱۹۹۷ «برنامه‌ی ملی توسعه فرهنگ حقوقی جامعه» اتخاذ و در آن ارتقای دانش حقوقی مردم، به ویژه نسل جوان به عنوان یکی از جنبه‌های اصلی دولت شناخته شد. در سند مذبور تأکید می‌شود که ارتقای دانش حقوقی باید به طور مداوم صورت پذیرد و آنرا در درجه‌ی اول از خانواده‌ها شروع کرد.

انسان چه در اوان کودکی و نوجوانی و چه در مراحل میان سالی و سالخوردگی برای زندگی پرعاطفه نیاز به خانواده دارد. انسان اگر در کودکی از تربیت و پرورش محیط سالم خانواده برخوردار نباشد آن نیازمندی وکمبود در طول عمر در روحیه‌ی او آثار منفی خواهد گذاشت.اشخاص مزبور در طول زندگی تشنه به مهر و محبت، لطف و مرحمت و خانواده‌ی مملو از عافیت و سعادت خواهند ماند. این عطش را هیچ چیزی دیگر نمی‌تواند رفع کند.

اهمیت خانواده چه برای اعضای آن و چه برای جامعه‌یکسان است چون هر خانواده بخش ناگسستنی جامعه بوده و اعضای هر جامعه‌ای توسط خانواده‌ها تربیت و پرورش می یابد یعنی اخلاق و آداب شخصی، رسوم و عادات ملت، پیدایش لیاقت افراد به امور اجتماعی در درجه اول در خانواده شکل می‌گیرد. همچنین پایداری آن خصایل نیز بستگی به خانواده داشته واز طریق زندگی خانوادگی نسل به نسل منتقل می‌شود. چگونگی میزان رشد جامعه بیشتر بستگی به خانواده دارد. همبستگی و حسن روابط بین اعضا خانواده منجر به پایداری جامعه نیز می‌شود. به اختصار می‌شود گفت که مثبت یا منفی بودن وضع خانواده‌ها بر جامعه تأثیر می‌گذارد.

بنابه مصوبه‌ی شماره ۵۴ هیئت وزیران ازبکستان مورخ ۲ فوریه ۱۹۹۸، مرکز علمی عملی جمهوری ازبکستان تحت عنوان «عایله» یعنی «خانواده» دایر شد. در مرکز مزبور اقدامات مربوط به حفظ سنن کهن سرشار از محتویات غنی ملی خانواده، تطبیق آن با ارزش های مشترک بشری، تحکیم خانواده‌‌هابا عمق بخشی مقام مقدس خانواده و نکاح در ذهن نسل جوان، تحقیق و مطالعه‌ی علمی مسایل ارتقای دانش حقوقی اعضای خانواده و کمک رسانی عملی در آن مسایل به شهروندان و اتباع کشور اتخاذ گردید.

در مصوبه‌ی مذکور به عنوان جنبه‌های اصلی فعالیت مرکز علمی- عملی «خانواده» مطالب زیر تعیین شد:

ـ مطالعه‌ی ریشه‌های سنن غنی و ارزش‌های پر محتوای ملی و میراث نیاکان مربوط به خانواده و جامعه، خانواده و محله و عمومیت دادن آن

ـ ارتقای ارزشهای مشترک وبنیادین بشری در جریان تربیت ملی خانوادگی و تطبیق آن با زندگی خانواده‌ها

ـ تهیه پیشنهادها و توصیه‌ها برای بررسی حالت تربیت پذیری روانی، اجتماعی- روانی خانواده و اتحاذ برنامه تشدید و افزایش فعالیت مربوطه در آن جنبه‌ها

ـ بررسی علمی وضع اجتماعی- اقتصادی و ویژگی‌های جمعییت شناسی خانواده

ـ جمع‌آوری و متمرکز سازی اطلاعات وآمارو ارقام انعکاس دهنده‌ی موقعیت اجتماعی- اقتصادی خانواده، زن و کودک (اولاد)

ـ تحقیق علمی- عملی مبانی صحت جسمانی- بیولوژیکی اعضای خانواده و برنامه‌ریزی تنظیم خانواده و تهیه توصیه‌های تعلیم عملی و کاربست آن در زندگی

ـ سازمان دهی دوره‌های تربیتی- آموزشی مخصوص وابسته به مراکز مراقبت از سلامتی مردم و دفترهای نکاح رسمی با هدف بهبود جریان آمادگی جوانان به زندگی همسرداری

ـ انجام فعالیت علمی- عملی در راستای ارتقای کیفیت جریان سوادآموزی حقوقی خانواده و تحکیم آن دانش

ـ تهیه توصیه‌های آموزشی- سبک تعلیمی در رابطه با تکمیل فعالیت و افزایش مسئولیت والدین ناشی از حمایت از حقوق و منابع قانونی کودک در خانواده

ـ پیگیری و انتخاب و تهیه روش و شیوه‌ی مقبول و پرثمر تربیت نسل جوان به سطح رشد عالی و کامل در خانواده از طریق مرتفع سازی فضایل معنوی، فرهنگی و معرفتی هرچه بیشتر در ذهن نسل جوان

ـتهیه دستورالعمل‌های سبک تعلیمی و رسایل علمی عامه‌فهم مربوط به مسایل خانواده و جامعه و راه‌های حل و فصل آن مشکلات

در مرکز «خانواده» در حال حاضر ۵ بخش فعالیت دارد:

ـ خانواده و حقوق

ـ معنویت خانواده

ـ جمعییت شناسی و پایه‌ی اقتصادی خانواده

ـ حالت روانی خانوده (روانشناسی)

ـ وضع طبی (صحی)- بیولوژیکی خانواده

بخش‌های فوق‌الذکر بررسی مسایل جنبه‌های مربوطه، محل‌های انجام و گزارش ناشی از تحلیل و تجزیه‌ی و تعیین راه حل و فصل مسایل مزبور را عهده‌دار و مراتب را به مقامات و مسئولین ارایه می‌کنند. مرکز «خانواده» در استان‌ها نیز شعبه‌های خود را دارا و امکان دسترسی به خانواده‌های دوردست روستاها و آشنایی نزدیک با زندگی روزمره و مسایل آن خانواده را فراهم آورده است. بحث ارتقای زندگی معنوی خانواده، افزایش دانش حقوقی و طبی خانواده، یاری در حل و فصل مسایل جمعییت شناختی و اجتماعی- اقتصادی خانواده، همچنین آگاه کردن مردم با وضع روانی خانواده تحت نفوذ دانش مربوط از وظایف عمده مرکز علمی- عملی مرکز «خانواده» می‌باشد.

براهل فرهنگ پوشیده نیست که در قوانین حقوقی اسلام روابط زناشویی و همچنین وظایف و تعهدات والدین در برابر فرزندان و فرزند در قبال والدین وموضوع نظافت وپاکیزگی جایگاه مهمی دارد. خوشبختانه بنیان خانواده درازبکستان براساس تعلیمات اسلام بوده واعضای آن احترام یکدیگر را پاس می دارند حتی سایروابستگان مانند عمو ، عمه، پدر شوهربا حمایت وکمک فکری ومادی خود بر شیرینی واستحکام زندگی زوج های جوان می افزایند.به همین جهت ودرهمین راستا دولت در جریان احداث جامعه دمکراسی ازبکستان فرهنگ حقوقی یا به عبارتی دانش حقوقی جامعه را گسترش می دهد واز والدین، مؤسسات تربیتی و پرورشی از قبیل کودکستان‌ها، مدارس، مقامات اجتماعی و دولتی می خواهدبا جدیت وارداین عرصه‌ی مهم شوند و متعهدبه قانون اساسی وسایرقوانین موضوعه که به منظورسلامت جامعه وضع گردیده است، باشند.

بعد از استقلال ازبکستان نقش دین اسلام که بخش ساختاری فرهنگ معنوی ملت و دولت می‌باشد در تحکیم روحیه و اخلاق جامعه چشمگیر است.به همین منظور در سال ۱۹۹۱ از سوی دولت قانونی به نام "آزادی عقیده و سازمان های دینی "وضع گردید که به موجب آن در ازبکستان دین از سیاست جدا است و اتباع آن صرف نطر از اعتقادشان در برابر قانون مساوی هستند و نیز هیچ یک از ادیان نسبت به دیگری امتیاز و محدودیت نداردو چنانچه سازمانهای دینی مرکز فعالیت خود را طی مراحل قانونی ثبت کنندوآزادی عمل آنان مغایر با سیاست‌های دولت نباشد فعالیت آنان قانونی است . براین اساس امروز دراین کشور نمایندگان بیش از یکصد ملیت آیین ورسوم مذهبی راطبق دستورات دینی خود انجام می دهند.

منابع و مآخذ

۱- گزارش های اداره‌ی دادگاه جمهوری ازبکستان

۲- ایجاد فرهنگ حقوقی شهروندان توسط خانواده و وضع برخورد نسبت به حقوق اسلامی در ازبکستان – گزارش مرکز «خانواده»ی جمهوری ازبکستان

۳- خانم ممرئیم آوا ن. یا. مسایل بالا بردن جایگاه و فعالیت اجتماعی و سیاسی زنان و دختران ازبکستان در روند نوسازی های دموکراسی در ازبکستان. – پایان نامه‌ی فوق لیسانس برای دریافت تخصص ساختمان دولت و جامعه، شهر تاشکند، سال ۲۰۰۵

۴- قانون اساسی جمهوری ازبکستان

۵- تحلیل امور و مسایل ابطال نکاح و عقد نکاح جوانان نابالغ در استان سمرقند و کارهایی در دست اجرا برای جلوگیری از اینگونه موارد. – گزارش سال ۲۰۰۵م بخش استان سمرقند مرکز «خانواده» ازبکستان

۶- کمیته‌ی زنان و دختران ازبکستان UNFPA . اشخاص سیاسی، شخصیت‌های دارای اختیارات اتخاذ تصمیمات، رهبران دینی و جامعه.

۷- گزارش درباره‌ی کنفرانس بین المللی مربوط به اقشار جامعه و مسایل پیشرفت و دانش ها و برنامه‌ها و کارهای عملی درخصوص اصول کنونسیون پیرامون جلوگیری از پایمال شدن حقوق زنان.

۸- اقای آتاخواجه اف ف.م. نکاح و مقررات آن. شهر تاشکند، عدالت ۱۹۹۹

۹- اسلام کریم اف. راه پیشرفت و راه خود ازبکستان، تاشکند «ازبکستان» ۱۹۹۲

۱۰- ایغاماوا د.ن. معنویت ملی و مسایل خانواده. پایان نامه‌ی فوق لیسانس برای دریافت تخصص ساختمان دولت و جامعه، شهر تاشکند، سال ۲۰۰۱

۱۱- مصوبه‌ی مورخ ۲۹ اگوست سال ۱۹۹۷ عالی مجلس. برنامه‌ی ملی بالا بردن فرهنگ حقوقی در جامعه. - «سخن مردم، ۴ نوامبر سال ۱۹۹۷»

۱۲- ایسکوسکی م.، ایوپاف ا. ازبکستان: به سوی جامعه‌ی مدنی. تاشکند «شرق» ۲۰۰۳

۱۳- واصیق آوا م. خانواده و قانون، تاشکند، ۱۹۹۹

۱۴- خالمت آوا م. فرهنگ مناسبات خانواده ای و تربیت نسل سالم. تاشکند، «ازبکستان» ۲۰۰۰

۱۵- احترام نسبت به زن، تاشکند «ازبکستان» ۱۹۹۹

۱۶- قانون خانواده‌ی جمهوری ازبکستان ۱۹۹۸

۱۷-روزنامه‌ی «سخن مردم » شماره‌ی ۷۰ مورخ۱۱/۴/۲۰۰۷

[۱]. فرمان رئیس جمهور ازبکستان، روزنامه‌ی خلق سوزی، ۱۰ دسامبر ۱۹۹۹.

[۲]. احترام به زن، تاشکند، انتشارات ازبکستان، ۱۹۹۹، ص ۵۲.

[۳]. همان، ص ۵۲ و ۵۳.

[۴]. احترام به زن، تاشکند، ۱۹۹۹.

[۵]. تورسونای صادق اوا، ایزلی ایزلی تاپگنیم ]یافته‌های من[، تاشکند، ۱۹۸۹.

[۶]. تورسونای صادق اوا، رضا لیک ایزلب ]در جستجوی رضایت[، در شرح احادیث تاشکند، انتشارات ماوراء النهر، ۲۰۰۴، ص ۴۵ و ۴۶.

---