دوشنبه, ۸ بهمن, ۱۴۰۳ / 27 January, 2025
اخلاق اجتماعی میانه روی سیاسی وجدان حرفه یی
بی‌تردید مهندس مهدی بازرگان در صحنه سیاسی نیم قرن اخیر ایران چهره‌یی شاخص و برجسته و بااهمیت است. هیچ گرایش و جریان سیاسی نبود که او را نادیده بگیرد و موضعی موافق یا مخالف در برابر وی نداشته باشد. زندگی مهندس بازرگان با رویدادها و تحولات سیاسی تاریخ معاصر ایران گره خورده است . پدرش حاج عباسقلی تبریزی موسوم به آقا تبریزی مردی باهوش و زیرک و تاجری خودساخته و ثروتمند بود که بعدها فامیل بازرگان را انتخاب می‌کند. ایشان پایبند فرایض دینی بوده‌اند.
درس مکتب داشته و قرآن یاد می‌داده‌اند. در مبارزه با بی‌دینی و فحشا پیشگام می‌شدند. در مجلس و جلسه بحث با علمای مذهبی و مخالفین که در منزل خودشان برگزار می‌کردند مشارکت فعال داشتند، ایشان در دین تعصب کور به خرج نمی‌دادند و فرزندانشان را به زهر کتک مسلمان نکردند . دوران خانواده، دانشگاه و جوانی بازرگان از ۱۳ تا ۳۳ سالگی همزمان است با دوران حکومت و سلطنت رضاشاه از ۱۲۹۹ تا ۱۳۲۰ هجری شمسی.
مهدی بازرگان به مکتب سنتی نرفت و در یکی از مدارس جدیدالتاسیس به سبک اروپا به درس نشست.
نخست در سال ۱۲۹۶ به دبستان سلطانی و سپس در سال ۱۳۰۳ به دبیرستان دارالمعلمین رفت. رییس این دبیرستان ابوالحسن خان فروغی نقش تعیین کننده‌یی در طراحی اندیشه بازرگان جوان ایفا کرد.
بازرگان در طول تحصیلات درسخوان بود و همیشه شاگرد اول بود. دبیرستان را که تمام کرد مشمول اعزام به خارج از کشور گردید. رشته مهندسی ترمودینامیک را انتخاب و در ۱۳۰۷ از طریق اتحاد جماهیر شوروی عازم فرانسه گردید.
در فرانسه به افکار مذهبی خودش وفادار ماند و به آنها شاخ و برگ داد و با افکار علمی آشنا شد و بعد به مسائل اجتماعی و سپس سیاسی گرایش پیدا کرد. شکی نیست که تحصیل، کار و زندگی در فرانسه تاثیر عمیقی بر اندیشه این دانشجوی جوان گذاشت. بسیاری از افکار سیاسی، مذهبی و اجتماعی مهدی بازرگان ریشه در این دوران دارد. بازرگان در اکثر اجتماعات سیاسی از جمله انجمن‌های سوسیالیست و سلطنت‌طلب و جمهوریخواهان شرکت می‌کرد. روزنامه‌هایشان را به دقت می‌خواند. او مشترک همیشگی روزنامه اومانیته ارگان حزب کمونیست فرانسه، لاپاپولار ارگان حزب سوسیالیست و اکسیون فرانسز ارگان سلطنت‌طلبان فرانسه بود.
بازرگان جوان، در اجتماعات انتخاباتی شرکت می‌کرد و به سخنرانی کاندیداها علاقه بسیار داشت. البته او خودش هم مایه این جور کارها را داشت و می گفت سرم درد می‌کرد برای این جور چیزها.
مهدی بازرگان تحصیل در علم ترمودینامیک را در مدرسه عالی سانترال که از بهترین مدارس نوع خود در فرانسه بود به پایان رساند و در چند کارخانه کارآموزی کرد. اما عشق و علاقه به وطن بی‌تابش می‌کرد و سرانجام در سال ۱۳۱۳ شمسی به ایران بازگشت و در بازگشت از فرانسه تجددطلبی را وجه غالب قرار داد اما نسبت به نقد تلخ مجدد دین از مذهب و نیز تفسیر رایج از تجددطلبی معترض بود. فرهنگ و راه و رسم جامعه مدرن فرانسه تاثیر عمیقی بر بازرگان گذاشته بود. هم افکارش را درباره مذهب سنتی ایرانیان تغییر داده و هم او را با اندیشه‌های جدید اجتماعی و سیاسی، آشنا کرده بود.
هنگام سقوط رضاشاه بازرگان ۳۴ ساله بود. سقوط رضاشاه موجب تزلزل در هیات حاکم گردید و باعث شد که جنبش‌های اصلاح‌طلب و انقلابی فعال بشوند. در دوره ۱۲ ساله ۳۲ ۱۳۲۰ بازرگان به فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی روی می‌آورد و در چند گروه و سازمان از جمله کانون اسلام، انجمن اسلامی دانشجویان، اتحادیه مهندسین، حزب ایران و جبهه ملی فعالیت می‌کند.
دو گروه اول یعنی کانون اسلام و انجمن اسلامی دانشجویان اصولا محافل مذهبی بودند و سه گروه دیگر یعنی اتحادیه مهندسین، حزب ایران و جبهه ملی جنبه صرفا حرفه‌یی و سیاسی داشتند. در این دوره بازرگان پانزده مقاله، جزوه و کتاب می‌نویسد. در اردیبهشت ۱۳۳۰ جبهه ملی به قدرت رسید و حزب ایران پست‌ها و منصب‌های بهتر را به دست گرفت و مهندس مهدی بازرگان معاون وزیر فرهنگ شد. وزیر فرهنگ مرحوم دکتر کریم سنجانی بود. وقتی مبارزات ضداستعماری ملی کردن صنعت نفت اوج گرفت، بازرگان مامور خلع ید از شرکت نفت و رییس هیات مدیره موقت شد خرداد ۱۳۳۰.از سال ۱۳۳۱ به بعد به دستور نخست‌وزیر وقت دکتر محمد مصدق، مدیرکل طرح لوله‌کشی آب تهران شد، پروژه لوله‌کشی آب را تمام کرد و تکمیل نمود و در همین پست بود که کودتای ننگین ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ اتفاق افتاد.
در دوره ۱۲ ساله ۳۲۱۳۲۰ بازرگان بیش از هر چیز به پنج مساله توجه داشت: اخلاق اجتماعی، اندیشه کار، میانه‌روی سیاسی، وجدان حرفه‌یی و مساله استعمار.
اخلاق اجتماعی در واکنش و در گفت‌وگو با اندیشه حاکم وقت یعنی اندیشه غیرمذهبی تجدد عنوان میشود. بر ضرورت رعایت اخلاق و آرمان مذهبی اجتماعی تاکید دارد. اندیشه کار به مشکل عقب‌ماندگی جامعه نظر دارد و فرهنگ غیرتولیدی سنتی را شماتت می‌کند.
اندیشه میانه‌روی در برابر تندروی سیاسی حزب توده شکل می‌گیرد. اندیشه وجدان حرفه‌یی در برابر موضع اقشار سنتی بر می‌آید و در برابر افکار کمونیست متحول میشود. زیربنای این اندیشه بر این باور است که کار اساس تمدن و تکامل بشر است. پس علل عقب‌ماندگی ملل در نبود یا کمبود کار است. در بررسی مساله استعمار ناتوانی کشور در تولید و ناتوانی در رقابت بین‌المللی علت قدرت نفوذ استعمار معرفی میشود. این عناصر فکری چارچوب کلی اندیشه اجتماعی و سیاسی مهدی بازرگان را تشکیل می‌دهند. بر اساس همین ساختار فکری است که بازرگان میان مسلمانان متجدد و اصلاح‌طلب جای می‌گیرد. از نظر سیاسی آنچه بیان می‌کند دربست در خدمت تحول فرهنگ عمومی برای پیشرفت متعادل اجتماعی است.
پس از کودتای ۲۸ مرداد، مهندس بازرگان از اولین افرادی بود که فعالانه وارد صحنه سیاسی کشور شد. اول به عنوان یکی از اعضای موثر رهبری نهضت مقاومت ملی به سازماندهی پرداخت و مسئولیت دبیری شورای مرکزی نهضت مقاومت ملی را به عهده گرفت.
بخاطر فعالیت در نهضت مقاومت ملی در سال ۱۳۳۴ بازداشت و پس از پنج ماه و با آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها، آزاد شد و باز در سال ۱۳۳۶ همراه برخی دیگر از رهبران نهضت بازداشت و ۸ ماه در زندان بود. اختلافات داخلی و دستگیری کادرهای اصلی و فشار سازمان امنیت زمینه فروپاشی نهضت مقاومت ملی را فراهم کرد و نهضت قبل از پایان دهه سی از هم فروپاشید. در ساختار ایدئولوژیکی سیاسی نهضت مقاومت ملی چند موضوع اصلی و فرعی به چشم می‌خورد: اندیشه ضداستعماری ملی، تاکید بر آزادی‌های سیاسی و حکومت مشروط به قانون و رهبری مقتدر. موضوع‌های فرعی هم عبارتند از: تاکید بر سیاست بی‌طرفی در امور بین‌المللی و ضرورت سازماندهی مقاومت در برابر دولت.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست