هم آهنگی صادركنندگان گاز در جهان

كشورهای صادركننده گاز اكنون با توجه به نیاز جهان به جایگزین كردن این سوخت پاك به جای دیگر منابع هیدروكربوری به اقدام های هم آهنگ تری می اندیشند اجلاس ترینیداد و توباگو با حضور كشورهای عمده صادر كننده گاز از جمله ایران می تواند نوید آغاز حركتی منسجم میان گازفروشان جهان باشد

بازار گاز در جهان تابع شرایط و مقرراتی متفاوت از دایره دیگر بازارهاست. این تفاوت ناشی از عواملی مانند شیوه های حمل و نقل و دوره های قراردادی برای فروش است. به طور معمول سرمایه گذاری در عرصه گاز، سرمایه گذاری درازمدت تری نسبت به دیگر عرصه هاست.این در حالی است که وضع بازارهای جهانی سوخت به گونه ای پیش می رود که اتکا به گاز در جهان به عنوان یک اولویت مطرح است. یکی ازمهم ترین ویژگی های گاز طبیعی این است که خود را به عنوان یکی از عوامل مهم امنیت انرژی جا انداخته است. آلایندگی کمتر این سوخت، که سبب شده است بر آن نام سوخت پاک بنهندعاملی است که گاز طبیعی را به عنوان رقیب دیگر منابع هیدروکربوری دانسته اند.اما درعین حال، تجارت جهانی و بین المللی این ماده، همواره در سطوح نازل تر و پایین تری از نفت قرار دارد، به گونه ای که تنها حدود یک چهارم گاز مصرفی جهان در سال ۲۰۰۳ از راه واردات تامین شده است. برخی کارشناسان اعتقاد دارند که مقوله تغییر منابع انرژی ( یا همان جانشینی انواع و اقسام سوخت ها با سوخت های کنونی)، به واسطه گاز عملی خواهد بود. ذخایر گاز طبیعی، سرشارتر از نفت است و تهی شدن آنها با روند آهسته تری انجام می شود، ولی گاز طبیعی، هنوز هم باوجود قابلیت های فراوان نتوانسته است خود را به عنوان سوخت اول در جهان جا بیندازد. بخش گسترده ای از منابع گازی در جهان در مناطقی نهفته است که نفت هم در آنها ذخیره شده است . به تعبیری، توجه به سخت بودن انتقال گاز از منبع به فواصل دور این مقوله را توجیه می کند که چرا گاز نتوانسته است به جایگاه واقعی خود در سبد مصرف انرژی جهان دست یابد.

ذخایر کشف شده گازی، فاصله ای زیاد با قطب های مصرف ( مصرف کنندگان نهایی) دارند و از سوی دیگر، مشکلات فنی زیادی هم در راه حمل گاز از مخزن تا پالایشگاه یا منابع صادراتی وجود دارد. گاز طبیعی به دو شكل گاز و مایع وجود دارد. معمولا در جاهایی كه كشیدن خط لوله از مراكز تولید به مراكز مصرف كار چندان به صرفه و اقتصادی نباشد گاز را به شكل مایع یا LNG در می آورند و با كشتی های مخصوص حمل LNG به مراكز مصرفی می رسانند. در مایع سازی گاز، آن را در معرض هوای سرد قرار می دهند و با روش فشرده سازی، آن را به شكل مایع درمی آورند. گاز مایع در مقایسه با گاز طبیعی فضای كمتری اشغال می كند و می توان آن را با كشتی یا تانكرهای مخصوص حمل LNG به تمام نقاط دنیا رساند.بعضی كشورها LNG تولید می كنند و بعضی دیگر واردكننده LNG هستند. حمل و نقل و انتقال گاز برای مصارف عمومی آن، مستلزم صرف سرمایه های سنگین است و زیر ساخت های خود را می طلبد. می دانیم تبدیل گاز به شکل LNG ، درواقع امکان حمل گاز را به مسافت های طولانی ممکن می سازد. برای تبدیل شدن به LNG یک سری فناوری های خاص لازم است، مثلاً این که آن را تا دمای منهای ۲۶۰ درجه فارنهایت سرد کنند تا به مایع تبدیل شود که در این صورت حجم آن حدود۶۰۰ برابر کمتر می شود. در سال۲۰۰۲ دوازده كشور دنیا گاز طبیعی را به شكل مایع صادركردند. اندونزی بزرگترین تولیدكننده LNG دنیاست كه حدود یك پنجم از حجم كل گاز مایع دنیا را به تنهایی در سال ۲۰۰۲ صادر كرده است.حوزه اقیانوس آرام بزرگترین منطقه تولیدیLNG در دنیا محسوب می شود كه حدود ۴۹ درصد از كل صادرات جهان را در سال ۲۰۰۲ به عهده داشته است. اندونزی دارای ۲۱درصد از صادرات جهانی گاز مایع در سال ۲۰۰۲ بوده است.كشورهای خاورمیانه مثل قطر حدود ۲۳ درصد و كشورهای حوزه دریای آتلانتیك مثل الجزایر حدود ۲۹ درصد از گاز مایع را صادر كرده اند. در ۹ ماه اول سال ۲۰۰۳ نیز دو كشتی جدید برای حمل LNG از «ترینداد» و «توباگو» در مالزی شروع به فعالیت كردند كه ظرفیت مایع سازی سالانه دنیا را حدود ۶ درصد افزایش دادند. پروژه های جدیدی در استرالیا، روسیه، نروژ و مصر در حال اجرا هستند كه به همراه گسترش تسهیلات موجود در سرتاسر دنیا، می توانند ظرفیت مایع سازی را در جهان حدود ۱۰ درصد افزایش دهند. صادركنندگان بالقوه جدید مثل ایران، یمن، گینه استوایی، آنگولا، ونزوئلا، بولیوی (از طریق پرو یاشیلی) و پرو به صادرات گاز طبیعی مایع به عنوان راهی برای گسترش و توسعه منابع گاز طبیعی نگاه می كنند.

در حقیقت افزایش توان تولید ال ان جی به معنای افزایش توان صادرات گاز در جهان است. این حقیقت را باید در نظر داشت که در بازار گاز طبیعی همواره نیازها برای دوره های میان مدت و بلندمدت شناخته می شود و پس از آن است که صادرات گاز برنامه ریزی می شود. به تعبیر روشن تر حتی در ایجاد کارخانه ها و پایانه های تولید و حمل ال ان جی توجه به نیاز مصرف کننده به عنوان یک اصل پذیرفته شده است و در چنین وضعی حتی گسترش توان حمل ال ان جی با کشتی نیز دست کم برای دوره های میان مدت برنامه ریزی می شود. بنابراین رسیدن به حداقل توافق در بازار واردات و صادرات گاز طبیعی به عنوان یک اصل پذیرفته شده است. معمولا در دو سوی بازار توان تولید و امکان استفاده را از پیش برنامه ریزی می کنند تا به این نحو سرمایه گذاری ها که بیش از سرمایه گذاری اولیه استخراج دیگر منابع هیدروکربوری است درست به ثمر بنشیند. در سال ۲۰۰۲، دوازده کشور گاز طبیعی را به صورت ال ان جی وارد کرده اند که سه کشور در حوزه اقیانوس آرام شامل ژاپن، کره جنوبی و تایوان با حدود ۶۸ درصد عمده ترین واردکنندگان بوده اند.

هم اکنون کشورهای دیگری هم مشغول تبدیل کردن سوخت مصرفی خود به گاز و به طور خاص ال ان جی هستند که در این میان اقدامات سه کشور آمریکا، چین و هند بر اساس برآوردها سبب رونق هرچه بیشتر تجارت گاز در جهان می شود.

این وضع سبب می شود که موضوع گاز به عنوان منبع تامین انرژی در جهان مورد توجه بیشتری قرار گیرد و اقدامات مشورتی کشورهای صادر کننده گاز برای استیفای حقوق خود می تواند بیشتر ثمربخش باشد. اجلاس ترینیداد و توباگو با توجه به این دیدگاه با در نظر گرفتن نیاز جهانی به گاز می تواند بسیارجدی تر از نشست های پیشین صادرکنندگان به این مقوله بپردازد.