استفاده از داروهای غیر مجاز در ورزش

● مقدمه

برخی از جوانان بدون آگاهی از عواقب وخیم داروهای نیروزا می خواهند با استفاده از آن عضلات خود را قوی یا برجسته کنند ، اما اثرات مخرب آن در دراز مدت گریبانگیر آن ها خواهد شد . این روزها بازار فروش داروهای نیروزا در بین جوانان و ورزشکاران مطرح جهان و حتی باشگاه ها و میادین ورزشی داغ داغ است . می توان گفت ورزش و تغذیه مناسب یکی از عوامل اصلی جهت تناسب اندام به شمار می رود . ولی بسیاری به این عوامل مهم توجهی نکرده و بی اعتنا از کنار آن رد می شوند .

ورزشکاران و جوانان و ... تنها مصرف کنندگان این داروها به شمار می روند که قصد دارند با خوردن این داروها قدرت بدنی خود را برای برد در مسابقات افزایش دهند . آن ها از اثرات مخرب این مواد بر جسم هیچ اطلاعی ندارند . گاهی اوقات این موارد تغییرات شگرفی در اندام ورزشکاران ایجاد می کند و باعث بزرگ شدن برخی از قسمت های فوقانی بدن همچون بازوها و سینه می شود .

جوانان معتقدند با خوردن این داروها اندام زیبایی پیدا می کنند و با پوشیدن لباس های تنگ و چسبان می توانند اندام خود را به رخ دوستان و آشنایان بکشانند .

اغلب ورزشکاران جوان ، این حقیقت را تصدیق می کنند که فشار زیادی در دنیای ورزش برای بردن مسابقات به هر قیمت وجود دارد . ورزشکاران جوان علاوه بر افتخار شخصی ، اغلب به دنبال رویاهای بزرگتری هم هستند ؛ کسب مدال برای کشورشان ، کسب بورس های دانشگاهی یا یافتن جایگاهی در تیم های حرفه ای . برای تعداد فزاینده ای از ورزشکاران ، بردن مسابقات به هر قیمت به مصرف داروهای تقویت کننده کارکرد جسمی منتهی می شود .

به نظر می رسد که برخی با چنین داروهایی می توانند به قدرت جسمی بیشتری دست یابند ، اما به چه قیمتی ؟ حقیقت آن است که بی خطر بودن مصرف دراز مدت این داروها ثابت نشده است و منافع ظاهری کوتاه مدت آنها نیز در برابر مضرات آنها رنگ می بازد .

● فیزیولوژی ورزش

در اغلب ورزش های حرفه ای و آماتور ، ورزشکارانی که بیشترین قدرت ، سرعت یا استقامت را دارند برنده مسابقه می شوند . هر ورزشی به مهارت های خاصی نیاز دارد ؛ مثل توانایی پرتاب کردن یک توپ در مسیری خاص . انجام دادن این مهارت ها با قدرت ، سرعت و استقامت فوق العاده این است که ، یک بازیکن نخبه را مشخص می کند . میزان قدرت یک ورزشکار را دو عامل تعیین می کند ؛ میزان عضلات او و توانایی اعصاب در تحریک کردن انقباض عضلانی . برخی از ورزشکاران نخبه تمرینات خاصی را انجام می دهند تا تحریک عصبی عضلاتشان را بهبود بخشند و بسیاری از آنها با تمرین با وزنه سعی می کنند بر حجم عضلاتشان بیافزایند .

اما برخی ها به خصوص ورزشکاران حرفه ای به مصرف هورمون ها ، مکمل های غذایی و داروهای دیگر روی می آورند تا بدنشان را وادار کنند که هر چه بیشتر عضله بسازد .

حجم عضلات بدن و توانایی اعصاب در تحریک انقباض عضلانی نیز نقش مهمی در تعیین سرعت ورزشکار دارد . توده عضلانی بزرگتر به شما امکان تولید قدرت بیشتری را می دهد و این امر به نوبه خود امکان انجام دوره های انفجاری فعالیت شدید را فراهم می کند . به این ترتیب شما مثلا می توانید فاصله صد متر را در مدت کوتاه تری بدوید .

اما آیا داروها و مکمل های تقویت کننده عملکرد جسمی واقعا می توانند کارکرد ورزشی یک ورزشکار را بهبود بخشند ؟ آنچه عامل رشد این معضل شده ، نگرش غلط به ورزش است . ورزش قهرمانی یک تجارت بزرگ است و احتمالا یکی از بزرگترین صنایع رشد یافته در قرن حاضر می باشد . منسوجات وابسته ، تولید کنندگان کفش و وساید ورزشی ، تامین کنندگان تسهیلات ( نظیر ساختمان ها ) و صاحبان صنایع نو و جدید ، به هیچ وجه مایل نیستند که عقربه های ساعت شان در جهت عکس حرکت کند . عصر سوداگرایی تفاوت بزرگی را ایجاد کرده است ، عده زیادی به ورزش به عنوان شغلی به درآمد بالقوه و فوق العاده نگاه می کنند . بسیاری هم اصرار دارند ورزش در دنیای امروز نقش جنگ ( مبارزه ) را به عهده گرفته است و میادین المپیک ، صحنه های جنگ و کارزار است . بنابراین ممکن است که قوانین جنگ را به کار برده و هر چیزی که به سمت حمایت و پشتیبانی از پیروزی گام بر دارد ، مطلوب و پسندیده بدانند . جای شگفتی نیست که بعضی با فلسفه پیروزی با هر قیمتی ، از روش های نادرست استفاده کنند که نابودی خود و اعتیاد دارویی را به دنبال دارد . اما در حقیقت ، این که فکر کنیم داروها تنها راه بهبود پتانسیل کاری هستند بسیار اشتباه است . زیرا راندمان شخصی را برنامه های تمرینی جسمی ، شرایط روانی مناسب و رعایت مسائل تغذیه ای ، افزایش می دهند .

مصرف دارو برای افزایش و بالا بردن کارآیی در ورزش مسئله جدیدی نیست . در بازی های یونان باستان ، کسانی که از میان رژیم های غذایی خاص از ترکیبات افزایش دهنده کارآیی استفاده می کردند گناه کار شناخته می شدند . در طول تاریخ بسیاری از داروهای گیاهی و صنعتی برای افزایش توانایی جسمی و ورزشی مورد استفاده قرار گرفته اند و هر کدام پس از مدتی بخاطر عوارض جانبی مختلف کنار گذاشته اند و هنوز اکسیر موثر و بی خطری پیدا نشده است .

● تاریخچه دوپینگ

دوپینگ از واژه های هلندی به معنی آیین غسل تعمید مسیحی گرفته شده است . قدرت doop دوپینگ در ورزش به دو هزار سال قبل از میلاد بر میگردد ، جایی که هومر در نوشته های خود به مصرف قارچهای غنی از پروتئین توسط گروهی از ورزشکاران یونان باستان اشاره نموده است . و یا به روایتی دیگر واژه دوپینگ از زبان آفریقای جنوبی مشتق شده است . اشاره به یک نوشیدنی الکلی باستانی دارد که به عنوان محرک در مراسم رقص استفاده می گردید . به تدریج این واژه استفاده گسترده تری کرد و در ورزش امروز به معضلی تبدیل شده است . این واژه در دنیای امروز به معنای استفاده ورزشکار از مواد یا روش هایی است که به قصد افزایش کارآیی در ورزش انجام می شود . برخی ورزشکاران از حدود ۴۰ سال پیش از هورمونهای جنسی مردانه و مشتقات آنها برای نیروزایی استفاده می کرده اند که امروزه بسیاری دچار عوارض آنها از جمله سرطان کبد شده اند . اخیرا داروهای جدیدتری مورد استفاده برخی ورزشکاران قرار می گیرد که هنوز حتی اثر بخشی آنها در افزایش نیروی جسمی مورد مطالعه علمی دقیق قرار نگرفته است و عوارض بسیاری از آنها هنوز ناشناخته اند . به همین دلیل برای حفظ سلامت جسمی ورزشکاران و پیشگیری از عوارضی که آنان ناآگاهانه دچار می شوند ، کمیته بین المللی المپیک استفاده بسیاری از آنها را ممنوع کرده است و آزمایشات متعددی برای اطمینان از این امر بر روی ورزشکاران رقابتهای رسمی انجام می دهد .

کاربرد واژه دوپینگ کنتر از صد سال قدمت دارد . نخستین مورد مرگ بر اثر مصرف دارو در سال ۱۸۸۶ میلادی در یک مسابقه محلی دوچرخه سواری اتفاق افتاد . در سال ۱۹۱۰ کسلادی دوپینگ برای اولین بار جنبه رسمی و قانونی پیدا کرد بطوریکه در این سال ، در یک مسابقه اسب سواری ، اسبهای مسابقه از نظر مصرف مواد نیروزا مورد آزمایش قرار گرفتند . در المپیک ۱۹۵۴ گزارشاتی مبنی بر استفاده از دارو توسط ورزشکاران شوروی سابق انتشار یافت . مرگ کورت انمار جانسون دوچرخه سوار دانمارکی در سال ۱۹۶۰ رم خبری تکان دهنده برای جهان ورزش بود . تا اینکه اولین آزمایشات دارویی در المپیک به سال ۱۹۶۸ در المپیک زمستانی فرانسه به عمل آمد .

طبق تعریف کمیسیون پزشکی کمیته بین المللی المپیک دوپینگ عبارتست از تجویز یا مصرف یک ماده خارجی یا ماده درون زای بدن با مقادیر غیر عادی و یا راه استعمال غیر طبیعی توسط شخص سالم با هدف افزایش کارآیی ورزشی . از سوی دیگر در سالهای اخیر پدیده ای بنام « پارا دوپینگ ) نیز پا به عرصه وجود نهاده است که عبارتست از دادن دارو به یک ورزشکار توسط حریف جهت کاهش کارآیی وی و یا بدنام کردن ورزشکار .

در سالهای اخیر همگام با پیشرفت دانش پزشکی و داروسازی در کنار استفاده صحیحی تز کشفیات روز افزون ای علوم ، متاسفاده عده ای افراد سودجویانه استفاده نابجا از داروها را در جامعه اشاعه میدهند . یکی از عرصه های این سودجویی کاربرد غیر از داروها در ورزش و ترویج آن بوده است که اهداف اقتصادی ، اجتماعی و حتی سیاسی در ورای این موارد استفاده نابجا وجود دارد . موارد فراوان خلع مدال ، عوارض زیانبار گسترده جسمی و روحی گزارش شده از ورزشکاران و بالاخره موارد مرگ و میر قابل توجه ناشی از ارتکاب دوپینگ ، حاکی از گسترش تکان دهنده این ضد ارزش در صحنه ورزش می باشد . در سال ۱۹۸۱ یک بررسی در بین دانش آموزان ورزشکار آمریکایی نشان داد که ۸۰ درصد افراد تحت مطالعه حداقل یک مورد سابقه استفاده از الکل ، ۲۰ درصد از آنها سابقه ماری جوانا و ۲ درصد از این افراد تجربه مصرف استروئیدهای آنابولیزان داشته اند . در یک بررسی دیگر بر روی رشته های دیگر ورزشی کمترین میزان کاربرد داروها در رشته هاکی روی چمن و بیشترین میزان کابرد در رشته های وزنه برداری و دو میدانی ثبت شده است . در حال حاضر تمامی سازمانهای اجرایی ورزش و در راس آنها کمیسیون پزشکی کمیته بین المللی المپیک که از سال ۱۹۷۶فعالیت رسمی خود را شرع کرده مسئولیت مبارزه با دوپینگ را در سراسر جهان بر عهده دارند . این سازمانها تدوین و انتشار فهرستهایی همراه با تجدید نظر مداوم را در برنامه کار خود قرار داده اند و به انتشار این فهرستها همراه با انتشارات آموزشی دیگر و نیز انجام آزمایشات دارویی روی نمونه های گرفته شده از ورزشکاران نسبت به ریشه کنی دوپینگ اقدام مینمایند .

● تعریف :

طبق تعریف کمیسیون پزشکی کمیته بین المللی المپیک دوپینگ عبارتست از تجویز یا مصرف یک ماده خارجی ، یا ماده درون زای بدن ، با مقادیر غیر عادی و یا راه استعمال غیر طبیعی توسط شخص سالم با هدف افزایش کارآیی ورزشی .

دوپینگ به معنای استفاده از مواد متعلق به گروه داروهای ممنوع ، محدوده شده و یا استفاده از روشهای گوناگون غیر مجازی می باشد . به قول خوان آنتونیو سامارانش رئیس کمیته بین المللی المپیک ، دوپینگ نوعی تقلب است که از جنبه های مختلف منجر به انحطاط و مرگ میشود :

مرگ فیزیولوژیک چرا که دستکاری غیرقانونی در فرآیند طبیعی باعث تغییرات شدید و گاها برگشت ناپذیری در بدن می شود .

مرگ جسمی نظیر برخی موارد اسف بار مرگ ورزشکارانی که در سالهای اخیر مشاده شده است . انحطاط روانی و شخصیتی ناشی از رضایت شخص به تقلب ، نادیده انگاشتن توانایی ها و ظرفیت های شخصی و بزرگ کردن ناتوانی ها و و معایب و بالاخره انحطاط اخلاقی به واسطه تعدی فرد از قوانینی که تمام جامعه بشری پابند آن هستند .

از سوی دیگر در سالهای اخیر همگام به پیشرفت دانش پزشکی و داروسازی در کنار استفاده صحیحی از کشفیات روزافزون این علوم ، متاسفانه عده ای با افراد سودجویانه استفاده نابجا از داروها را در جامعه اشاعه می دهد . یکی از عرصه های این سودجویی کاربرد غیر از داروها در ورزش و ترویج آن بوده است که اهداف اقتصادی ، اجتماعی و حتی سیاسی در ورای این موارد استفاده نابجا وجود دارد . موارد فراوان خلع مدال ، عوارض زیانبار گسترده جسمی و روحی گزارش شده از ورزشکاران و بالاخره موارد مرگ ومیر قابل توجه ناشی از ارتاب دوپینگ ، حاکی از گسترش تکان دهنده این ضد ارزش در صحنه ورزش میباشد . در سال ۱۹۸۱ یک بررسی در بین دانش آموزان ورزشکار آمریکایی نشان داد که ۸۰ درصد افراد تحت مطالعه حداقل یک مورد سابقه استفاده از الکل ، ۲۰ درصد از آنها سابقه ماری جوانا و ۲ درصد از این افراد تجربه مصرف استروئیدهای آنابولیزان داشته اند . در یک بررسی دیگر بر روی رشته های دیگر ورزشی کمترین میزان کاربرد داروها در رشته هاکی روی چمن و بیشترین میزان کابرد در رشته های وزنه برداری و دو میدانی ثبت شده است . در حال حاضر تمامی سازمانهای اجرایی ورزش و در راس آنها کمیسیون پزشکی کمیته بین المللی المپیک که از سال ۱۹۷۶فعالیت رسمی خود را شرع کرده مسئولیت مبارزه با دوپینگ را در سراسر جهان بر عهده دارند . این سازمانها تدوین و انتشار فهرستهایی همراه با تجدید نظر مداوم را در برنامه کار خود قرار داده اند و به انتشار این فهرستها همراه با انتشارات آموزشی دیگر و نیز انجام آزمایشات دارویی روی نمونه های گرفته شده از ورزشکاران نسبت به ریشه کنی دوپینگ اقدام مینمایند .

● رخدادهای مهم در تاریخ دوپینگ :

اولین مورد مرگ ورزشکاران در سال ۱۸۸۶رخ داد که یک دوچرخه سوار به نامه لینتون در اثر استفاده بیش از حد داروی تری متیل درگذشت . در مسابقات المپیک یک دونده ماراتن به نام توماس هیکس در اثر مصرف برندی و استریکلین در شرف مرگ قرار گرفت .

▪ دهه ۱۹۵۰ روس ها از هورمون های مردانه برای افزایش قدرت و نیرو استفاده نمود و آمریکایی ها نیز استروییدها را به این منظور استفاده نمودند .

▪ ۱۹۶۰ دوچرخه سوار دانمارکی در المپیک رم به علت مصرف بیش از حد آمفتامین ها فوت کرد .

▪ ۱۹۶۴ افزایش قابل توجهی در ظاهر عضلان ورزشکاران در المپیک دیده شد که شک در مصرف داروها را برانگیخت

▪ ۱۹۶۷ کمیته بین المللی المپیک بعد از مرگ تامی سیمپیون به علت مصرف غیر از آمفتامین ها واکنش نشان داد .

▪ ۱۹۶۸ این کمیته با تعریفی از دوپینگ لیست داروهای غیر مجاز را ارایه داد و بدین ترتیب انجام آزمایش در بازیهای المپیک شروع شد .

▪ ۱۹۸۸ در المپیک سئول ، تست بن جانسون از نظر مصرف استروئیدهای آنابولیزان خلع و از ورزش محروم گردید . همچنین دو وزنه بردار بلغاری که به مقام نخست المپیک دست یافته بودند به علت دو پینگ محروم شدند

▪ ۱۹۹۴ دیه گو مارادونا فوق ستاره فوتبال آرژانتین در مسابقات جام جهانی ۱۹۹۴ آمریکا به علت مصرف داروهای محرک از همراهی با تیمش محروم گردید و بدین ترتیب آرژانتین بدون مارادونا از آن دوره مسابقات حذف گردید .

▪ ۲۰۰۰ برای مبارزه هر چه شدید تر با این پدیده شوم ، کمیته مبارزه با دو پینگ تشکیل شده و آماده بر خورد جدید با متخلفین در مسابقات المپیک ۲۰۰۰ سیدنی می باشد

● کاربرد غیر مجاز داروها در جوانان :

▪ دوران جوانی :

مرحله قدرت و آسیب پذیری زیاد شناخته شده است . طغیان احساسات جوانی و طلب شهوت و مقام میتواند جوانان ورزشکار را در برخی از موارد تشویق به کاربرد غیر مجاز دارو نماید . در نتیجه یک مطالعه بر روی جوامع غربی ، داروها و مواد کاربرد غیر مجاز ، برحسب میزان مصرف آنها به ترتیب الکل ، ماری جوآنا ، دخانیات ، آمفتامین ها ، داروهای توهم زا و کوکائین ، ویتامین ها و بالاخره استروئیدهای آنابولیزان گزارش شده اند .

به دلیل حساسیت سنی ویژه ، ایجاد مقاومت درونی در جوانان از طریق ارائه آموزشهای مفید در خصوص داروها و عوارض مخاطره آمیز آنها ، بهتر از منع مستقیم و اعمال مجازاتهای شدید است ، گر چه اتخاذ شیوه های قانونی نیز در جای خود در مورد افراد ضرورت دارد .

● دوپینگ خونی

یکی از عوامل مهم در افزایش استقامت ورزشکاران گلبولهای قرمز خود و ظرفیت انتقال خون و اکسیژن به عضلات است . در روش دوپینگ خون ، از ورزشکاران در شرایط تمرین و تغذیه مناسب یک واحد خون ( حدود نیم لیتر ) گرفته شده و در شرایط انجماد نگهداری می کنند . سپس یک روز قبل ازمسابقه ، خون شخص را مجددا به خودش تزریق می کنند تا میزان حجم و گلبول های قرمز خون افزایش یابد . این روش در المپیک تابستانی ۱۹۸۴ به کار گرفته شد و دوپینگ محسوب می شود . طی تحقیقی که در کالج تربیت بدنی استکهلم در این خصوص انجام شد ، مشاهده گردید که کارایی ورزشکاران در جذب اکسیژن ۹ درصد افزایش یافته است .

از لحاظ فنی دوپینگ خون به معنای استفاده از دارو نیست . هنگامی که تزریق خون انجام می شود ، در فرد دریافت کننده ظرفیت حمل الکسیژن در اثر افزایش گلبول های قرمز موجود در گردش خون بیش تر می شود . البته این وضعیت کوتاه مدت است چرا که وضعیت هومئوستاتیک بدن به زودی به حالت اولیه برگشته و سازگاری حاصل می کند . یک مورد مرگ ناشی از دوپینگ خونی و همچنین عفونت های باکتریایی شدید مانند هپاتیت نیز در این روش گزارش شده است .

البته به روش های دیگری نیز می توان به اثرات این روش دست یافت . برای مثال ورزشکار می تواند در ارتفاعات بالا و هوایی سرشار از اکسیژن برای یک دوره طولانی تمرین کند تا بر میزان هموگلوبین های خون و ظرفیت اکسیژن رسانی خود بیفزاید .

تزریق خون به یک فرد با سطح طبیعی گلبول قرمز در جهت افزایش هموگلوبین را دوپینگ خونی می گویند . هدف از این کار افزایش توانایی حمل اکسیژن در خون و بنابراین افزایش قدرت استقامتی آن شخص می شود . انتقال خون می تواند از یک دهنده با گروه خونی مشابه و سازگار ( انتقال همسان ) انجام شود و یا تزریق مجدد خون فرد به خودش بعد از یک دوره ذخیره صورت گیرد ( انتقال از خود ) بدین ترتیب افزایش ناگهانی توده گلبولهای قرمز با انتقال گلبولها به فرد موجب افزایش توان هوازی حداکثر و آمادگی جسمانی هوازی می گردد . با توجه به اینکه دوپینگ خونی مقاومت را افزایش می دهد استفاده از آن در ورزشهای استقامتی مثل اسکی ، دو ماراتن و دوچرخه سواری گزارش شده است .

به کوشش: سیدحسین میری

دبیر ورزش دبیرستان محمودیه ۶ ناحیه ۲ مشهد

منابع

۱- خبر گزاری دانشجویان ایران www.isna.com

۲- ضمیمه روزنامه جوان – سه شنبه ۳ خرداد ۱۳۸۴ – شماره ۱۷۴۸

۳- سایت تکواندوی با توان استان قم www.gomtkd.blogfa.com

۴- وزارت آموزش و پرورش – معاونت تربیت بدنی و تندرستی www.neshat.org

۵- پایگاه اطلاع رسانی پزشکان ایران www.irteb.com/sportmedical/

۶- ویلاگ www.sadeghsalami.mihanblog.com

۷- www.worldnews.org

۸- www.rehenejatdaily.com

۹- www.Iinkesten.com