بینی ات را چطور می بینی

ریشه های روان شناختی رینوپلاستی

طی سال‌های اخیر، جراحی‌های زیبایی، به‌خصوص رینوپلاستی، در ایران با استقبال فراوانی روبه?رو شده به طوری که کشورمان جزو رکوردداران این جراحی در جهان محسوب می‌شود. این موضوع مهم توجه کارشناسان را به خود معطوف کرده است...

معمولا متقاضیان انجام عمل جراحی زیبایی، خود را نازیبا می‌پندارند و در پی آن هستند تا نازیبایی خود را اصلاح کنند. البته در این میان، کسانی هم که در اثر حوادث مثل تصادف، سوختگی و... دچار صدمه یا ضایعاتی شده‌اند و برای بهبود وضعیت جسمانی و ظاهری‌شان و برگشت به یک حالت قابل‌قبول، جراحی‌های ترمیمی برایشان الزامی است اما بحث ما فقط در مورد زنان و مردانی است که خواهان تغییر چهره‌شان هستند و می‌توان گفت این تمایل آنها به‌طور مستقیم با وضعیت ذهنی و روان‌شناختی‌شان ارتباط دارد. علم روان‌پزشکی هم به این مساله پرداخته است.

روان‌پزشکی در حوزه ذهن و روان بیماری کنکاش‌ می‌کند که فرد به نوعی اختلال روان‌پزشکی به نام «بدشکلی‌هراسی» مبتلاست. این بیماران الزاما بدشکلی‌‌عضوی ندارند ولی نسبت به عضوی از بدنشان مثل بینی، گونه، چانه و... حساس شده‌اند و شدت نگرانی‌شان با واقعیت‌ مطابقت ندارد. این اختلال معمولا از ۱۸ سالگی به بعد شناسایی می‌شود، البته در سنین پایین‌تر نیز وجود دارد اما کمتر نشان‌دهنده اختلال تلقی می‌شود. مبتلایان به بدشکلی‌هراسی، در مورد یک عضو بدنشان اشتغال ذهنی دارند و شب و روز به آن می‌اندیشند و هرگاه آن را به یاد می‌آورند یا در آینه می‌بینند، دچار اضطراب، بی‌قراری و آزردگی می‌شوند. حتی گاهی عملکرد شغلی، تحصیلی و خانوادگی‌شان هم مختل می‌شود.

روان‌درمانی به دو صورت انجام می‌گیرد؛ اول، رویکرد روانکاوانه یا تحلیلی موضوع و بررسی گذشته شخص. باید بررسی شود که ذهن او چگونه درگیر بدشکلی بدنش شده است زیرا گاهی این مشغولیت فکری در اثر تحقیر، خاطره بد یا سرزنش اطرافیان به وجود می‌آید و در اثر آن، بینش فرد درباره عضو چنان مخدوش می‌شود که این مساله در ضمیر ناخودآگاهش می‌ماند و بعد به صورت اضطراب و هراس بروز می‌کند، به نحوی که زندگی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و برای رهایی از این عذاب‌ به جراحی روی می‌آورد. راه دیگر، شناختی- رفتاری است؛ یعنی باید آنچه در ذهن بیمار به عنوان یک نکته منفی شکل گرفته و آن را برای تحقیر و کوچک‌شمردن خود به کار می‌برد، شناسایی کرد و طی جلسه‌های متعدد جهت‌گیری منفی ذهن را به سوی نگرش مثبت نسبت به خودش حرکت داد. راه‌حل سوم، ترکیبی از دو روش قبل و درمان دارویی است که نتیجه بهتری نیز دارد.

● وسواس‌فکری را دست‌کم نگیرید

این گروه از متقاضیان جراحی پلاستیک که دچار بدشکلی هراسی نیستند و صفاتی وسواس‌گونه‌ دارند و با وسواس به اعضای بدن خود توجه می‌کنند، به عنوان بیمار وسواسی باید تحت درمان قرار گیرند. به جز مبتلایان به هراس و وسواس افرادی هم وجود دارند که بدون هیچ اختلال روان‌شناختی‌ای، درصدد انجام اعمال جراحی برمی‌آیند. در جامعه ما، عمل جراحی بینی (رینوپلاستی) طرفداران فراوانی دارد، آن هم بین جوانانی که هنگام صحبت با آنها هیچ آسیب روانی قابل‌توجهی پیدا نمی‌کنیم و بدشکلی‌ای که عنوان می‌کنند، از لحاظ طبی ضرورتی برای جراحی ندارد. گسترش نامطلوب جراحی زیبایی در جامعه ما، متاثر از فضای جامعه است که در آن نوعی فرهنگ چشم و هم‌چشمی و رقابت بین جوانان درگرفته است. وجود رسانه‌ها و تبلیغات در مورد زیبایی و بیشتر مطرح‌بودن به صورت یک القای دسته‌جمعی درآمده و یک نوع هیستری جمعی شکل گرفته است و اشخاص دلیل محکمی برای اقدام خود ندارند و در اثر پرس‌وجو به این یافته می‌رسیم که در خانواده، اقوام، در و همسایه یک نفر رینوپلاستی کرده است. این جواب اصلا قانع‌کننده نیست و آثار و عواقب آن منفی خواهد بود.

● پایانش خوش است؟

به‌طور قطع پیش از اقدام به عمل جراحی زیبایی لازم است با روان‌شناس مشورت کرد. جراحان معمولا فرصت لازم برای پرداختن به مفهوم ارزیابی روان‌شناختی ندارند. بررسی این مساله برای آنها وقت‌گیر است ولی اگر به این نکته توجه نکنند، مشکلات بعد از عمل و درگیری بین آنها و بیمار پیش خواهد آمد. بیماران ذهنی شاید چند بار خود را به تیغ جراحی بسپارند و هیچ‌وقت هم از نتیجه راضی نباشند. این‌گونه افراد باید از نظر روانی درمان شوند، نه با عمل جراحی. تعداد زیادی از بیمارانی که تحت عمل جراحی بینی قرار‌می‌گیرند، زن هستند اما در جامعه ما در بین مردان نیز خواهان زیادی پیدا کرده است. انگیزه‌های جراحی‌های زیبایی در آقایان قابل تامل‌تر است یعنی باید با دقت بیشتری به مردانی که قصد جراحی بینی یا سایر جراحی‌های زیبایی دارند، توجه کرد. در آقایان حتما علت روان‌شناختی را پیدا می‌کنیم.

● واقعا زیبایی ضامن موفقیت است؟

نباید نقش ظاهر را در ایجاد جاذبه بین دو نفر منکر شویم، اما واقعیت این است آنچه به‌عنوان شخصیت در روان‌شناسی انسان به آ‌ن اهمیت می‌دهیم، جایگاه بلندمرتبه‌‌تری دارد. شخصیت به خصوصیات درونی اشخاص برمی‌گردد؛ خصوصیاتی مانند تعقل، آگاهی، بهره‌هوشی،‌ روابط‌اجتماعی و دیگر عناصر وابسته و تلفیقی از همه آنها شرط موفقیت انسان‌هاست.

دکتر سیدعلی احمدی ابهری

روان‌پزشک و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران