یک دنیا علم و عشق

شهید مرتضی مطهری را باید متفکری فیلسوف و اسلام شناسی کامل نامید

شهید مرتضی مطهری را باید متفکری فیلسوف و اسلام شناسی کامل نامید.فردی که با بحثهای دینی و گفتارهای روشنگرانه توانست در مدت عمر پر برکتش بسیاری از جوانان این مرزوبوم را عاشق دین و مباحث دینی کند.نگاهی که ایشان به گفتارهای دینی و پایه‌ای دین داشتند به گونه‌ای بود که توانست بسیاری از جریانات فکری را همسوی خود گرداند.جریاناتی که حتی بعضا مدعی دین پژوهی نیز بودند.شهید مطهری را باید به عنوان یکی از معماران جریان انقلاب اسلامی نامید.در عین حال نباید از این نکته نیز غافل شد که ایشان در بسیاری از مباحث که از آن بوی انحراف از اصل دین بود وارد می‌شدند و با پاسخ‌های علمی خود سعی در روشنگری و زدودن غبار جهل می‌کردند توجه به این که، شهیدمطهری این دفاع کلامی را به حوزه‌های اجتماعی نیز گسترش داده و بررسی آثار وی بهترین بیانگر حساسیت‌های اجتماعی روحانیون و اندیشمندان شیعی در مذهب در عصر ماست.

باید عنوان کرد مخاطب قرار دادن جوانان، یک اصل مهم بود و این در آثار شهیدمطهری برد و گسترش بیشتری یافته است.شهیدمطهری در امر سازماندهی دین و مسئله اصلاح طلبی در داخل، روحانیت و مرجعیت فعال بود و یکی از نویسندگان کتاب «مرجعیت و روحانیت» (۱۳۴۰) پس از فوت آیت‌الله بروجردی است.او همچنین سعی داشت که بر تبلیغات و نگرشهایی که جدایی اسلام و ایران را تشویق می‌کردند، با نگارش کتاب «خدمات متقابل اسلام و ایران» پاسخ بدهد.مطهری در دفاع از جنبه‌های اعتقادی - اجتماعی اسلام ابایی نداشت که در نقش مقاله نویس در مجله «زن روز» در دوران حکومت محمد رضا شاه ظاهر شود.این مجله در میان اهل دین، چهره موجهی نداشت، ولی مطهری در این مجله به مسائل زنان پرداخت.دو اثر مهم مطهری در امر حقوق زنان و چهره اجتماعی آنان «نظام حقوق زن در اسلام» و «مسئله حجاب» است. مبارزه با الحاد و نفوذ اعتقادی مارکسیسم یکی دیگر از جنبه‌های کلامی مطهری را تشکیل می‌داد.

«علل گرایش به مادی‌گری» یک بررسی آسیب‌شناسانه از نفوذ مادی‌گری در جامعه ایران است.شرح و توضیحات وی بر مجلدات اصول فلسفه و روش رئالیسم از استادش یعنی علامه طباطبایی، بخشی دیگر از فعالیت‌های فلسفی - کلامی مطهری است.اثر یاد شده و همچنین «شرح بر منظومه» و آثاری از این دست، تلاشی ایضاح گرایانه در بعد فلسفی اندیشه اسلامی است.همچنین باید به تفسیر برخی از سور قرآن اشاره کرد.خلاصه باید اذعان داشت که مطهری حجم عظیمی از آثار را در زمینه‌های مختلف به‌وجود آورد که برای علاقه‌مندان و پژوهشگران منبع کم نظیری از مباحث اسلامی و اجتماعی را رقم زده است.

این خصوصیات باعث شده بود که از ایشان به عنوان یکی از چهره‌های تاثیر گذار انقلاب نام برده شود. شهید مرتضی مطهری را بایدیکی از شاگردان مبرز و همچنین مشاورین مورد وثوق حضرت امام (ره) عنوان کرد به‌طوری که همراهی ایشان با امام قبل از خرداد ۴۲ کاملا مشهود است و شاید همین امر است که حضرت امام ریاست شورای انقلاب را به دست ایشان می‌سپارد چرا که وی را امین‌ترین فرد می‌شناسد.

رابطه شهید مطهری با حضرت امام بیشتر از اینکه رابطه استاد و شاگردی باشد یک رابطه مرید و مرادی بود. هیچ کس به خوبی استاد مطهری، امام را نشناخته بود و هیچ کس نیز مانند حضرت امام، استاد مطهری را نشناخته بود و این امر مرهون دوازده سال تلمّذ استاد مطهری نزد حضرت امام و ارتباط نزدیک استاد با امام تا آخر حیات پربرکت آن شهید گرانقدر و نیز سنخیت روحی و عرفانی این دو بزرگوار به‌رغم تفاوت مرتبه است. نگاهی به سخنان استاد مطهری درباره حضرت امام و نیز سخنان حضرت امام درباره استاد مطهری این حقیقت را آشکار می‌سازد. استاد شهید در کتاب پیرامون انقلاب اسلامی چنین می‌گویند:

«من که قریب دوازده سال در خدمت این مرد بزرگ تحصیل کرده ام، باز وقتی که در سفر اخیر به پاریس به ملاقات و زیارت ایشان رفتم، چیزهایی از روحیه او درک کردم که نه فقط بر حیرت من، بلکه بر ایمانم نیز اضافه کرد. وقتی برگشتم، دوستانم پرسیدند چه دیدی؟ گفتم چهار تا «امَنَ» دیدم:

۱) امَنَ بِهَدَفِه به هدفش ایمان دارد. دنیا اگر جمع بشود نمی‌تواند او را از هدفش منصرف کند.

۲) امَنَ بِسَبیلِه به راهی که انتخاب کرده ایمان دارد. امکان ندارد بتوان او را از این راه منصرف کرد. شبیه همان ایمانی که پیغمبر به هدفش و به راهش داشت.

۳) امَنَ بِقَولِه. در میان همه رفقا و دوستانی که سراغ دارم احدی مثل ایشان به روحیه مردم ایران ایمان ندارد. به ایشان نصیحت می‌کنند که آقا کمی یواشتر، مردم دارند سرد می‌شوند، مردم دارند از پا در می‌آیند. می‌گویند نه، مردم اینجور نیستند که شما می‌گویید، من مردم را بهتر می‌شناسم و ما می‌بینیم که روز به روز صحت سخن ایشان بیشتر آشکار می‌شود.

۴) و بالاخره بالاتر از همه امَنَ بِرَبِّه. در یک جلسه خصوصی ایشان به من می‌گفت: «فلانی! این ما نیستیم که چنین می‌کنیم، من دست خدا را به وضوح حس می‌کنم.» آدمی که دست خدا و عنایت خدا را حس می‌کند و در راه خدا قدم بر می‌دارد خدا هم به مصداق «اِنْ تَنْصُرُوا اللهَ ینْصُرْکمْ» بر نصرت او اضافه می‌کند. یا آنچنان که در داستان اصحاب کهف مطرح می‌شود، قرآن می‌گوید آنها جوانمردانی بودند که به پروردگارشان ایمان آوردند و به او اعتماد و تکیه کردند، خدا هم بر ایمانشان افزود؛ آنها برای خدا قیام کردند و خدا هم دلهای آنها را محکم کرد. اینچنین هدایت و تاییدی را من به وضوح در این مرد می‌بینم. او برای خدا قیام کرده و خدای متعال هم قلبی قوی به او عنایت کرده است که اصلاً تزلزل و ترس در آن راه ندارد.»

( پیرامون انقلاب اسلامی، ص ۲۱-۲۳)

«در مورد این مرد بزرگ یکی دیگر از خصوصیاتش را بگویم. شاید شما باورتان نشود این مردی که روزها می‌نشیند و این اعلامیه‌های آتشین را می‌دهد، سحرها اقلاً یک ساعت با خدای خودش راز و نیاز می‌کند، آنچنان اشکهایی می‌ریزد که باورش مشکل است. این مرد درست نمونه علی علیه السلام است. در باره علی گفته‌اند که در میدان جنگ به روی دشمن لبخند می‌زند و در محراب عبادت از شدت زاری بیهوش می‌شود و ما نمونه او را در این مرد می‌بینیم.»

(پیرامون انقلاب اسلامی، ص ۲۱-۲۳)

همایون نصرتی