تورم مهارشدنی است

پیوستن به سازمان تجارت جهانی, سفرهای استانی, افزایش قیمت برخی كالاها و خدمات و بالاخره تنظیم بازار موضوعاتی بود كه قرار بود در مصاحبه «ایران» با سیدمسعود میركاظمی, وزیر بازرگانی مورد بررسی قرار بگیرد, اما شرایط به گونه ای پیش رفت كه كنترل نرخ تورم به سوژه اول مصاحبه تبدیل شد

پیوستن به سازمان تجارت جهانی، سفرهای استانی، افزایش قیمت برخی كالاها و خدمات و بالاخره تنظیم بازار موضوعاتی بود كه قرار بود در مصاحبه «ایران» با سیدمسعود میركاظمی، وزیر بازرگانی مورد بررسی قرار بگیرد، اما شرایط به گونه ای پیش رفت كه كنترل نرخ تورم به سوژه اول مصاحبه تبدیل شد. میركاظمی از طرحی سخن گفت كه قرار است به دستور رئیس جمهوری در دستور كار شورای راهبردی اقتصادی كشور قرار بگیرد. طرحی كه شجاعت در تصمیم گیری نخستین الزام برای اجرایی شدن آن است. وقتی از میركاظمی می پرسیم كه آیا شجاعت اجرای این تصمیم را دارید، می گوید: بالاخره یك روزی در اقتصاد كشور باید دور باطل افزایش قیمت ها و در پی آن افزایش هزینه تولید شكسته شود. براساس طرح جدید وزارت بازرگانی كنترل هزینه تولید شاه كلید كاهش نرخ تورم خواهد بود . وزیر بازرگانی در این مصاحبه ضمن ریشه یابی تحلیلی عوامل گرانی تأكید كرد كه هیچ حساسیتی نسبت به مراجع تصویب كننده قوانینی كه سرمنشأ بروز تورم هستند ، ندارد . این مصاحبه را بخوانید .

در یك سال اخیر و سال های قبل در بازار مصرف داخلی با تحولاتی روبه رو بوده ایم كه منحصر به كشور ما نیست. اصولاً دولت ها برای مقابله با این شوك های قیمتی چه وظیفه ای برعهده دارند؟

نوسانات قیمت دو دلیل بارز دارد: یكی برهم خوردن تعادل بین عرضه و تقاضاست، تقاضای بیش از اندازه در یك دوره زمانی موجب می شود عرضه نتواند پاسخگوی نیاز باشد چرا كه معمولاً نرخ عرضه در كالاهای مختلف تقریباً ثابت است. بنابراین ایجاد یك جهش در تقاضا منجر به افزایش قیمت كالا می شود. در چنین شرایطی بازار قابل تنظیم است. چون برهم خوردن تعادل در عرضه و تقاضا عامل اصلی افزایش قیمت است.

●كاهش عرضه یا افزایش تقاضا؟

افزایش تقاضا. چرا كه وقتی تقاضا بالا می رود كمبود در عرضه ایجاد می شود. وقتی شما عرضه را بیشتر و تقاضا را كنترل كنید، بازار تنظیم می شود. شبیه این مسأله را در شب عید یا هنگامی كه تقاضاهای فصلی ایجاد می شود مانند ماه رمضان، یا شروع سال تحصیلی شاهد هستیم. در این مقاطع، تقاضا برای برخی كالاها بیشتر می شود كه این مسأله را می توان با روش های مختلفی كنترل كرد كه ما این كار را انجام دادیم. سال گذشته برای نخستین بار بود كه بازار تنظیم شد به گونه ای كه در ۳۰ سال گذشته مشابه آن را نداشتیم. عامل دیگری كه می تواند منجر به افزایش قیمت شود این است كه قیمت عوامل مؤثر بر قیمت تمام شده تغییر كند. این قابل تنظیم نیست. تغییر در قیمت عوامل مؤثر بر قیمت تمام شده ممكن است در چارچوب قانون و یا سیاست خاصی باشد و در اكثر مواقع دلیل موجهی برای آن وجود دارد.

فرض كنید ما برای حمایت از قشر حقوق بگیر، حقوق آنها را افزایش دهیم این اقدام خوبی است اما اثرات اقتصادی این اقدام را هم باید بپذیریم. نمی شود ما از افزایش دستمزد حقوق بگیران حمایت كنیم ولی اثرات اقتصادی آن را نپذیریم. شما اگر بررسی كنید می بینید كه به طور متوسط ۳۰ درصد قیمت تمام شده محصولات ما را دستمزد نیروی انسانی تشكیل می دهد و حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد آن هزینه مواد اولیه است كه البته این رقم در صنایع گوناگون، متفاوت است. مابقی قیمت تمام شده هم ناشی از هزینه های سربار مانند آب، برق، گاز، تلفن وهزینه های مالی است. اگر شما هر كدام از مؤلفه های بالا را تغییر دهید، قیمت ها دیگر با تنظیم بازار قابل كنترل نیست. مثلاً فرض كنید در شروع سال تصمیم گرفته شد كه حقوق كارگران افزایش پیدا كند، این مسأله خیلی خوب است.

ولی اثر آن را هم باید بپذیریم. وقتی دستمزد كارگر افزایش پیدا می كند قیمت تمام شده كالای تولیدی بالا می رود، بنابراین غیرعادی نیست اگر قیمت آن كالا افزایش پیدا كند. یا فرض كنید ما می گوییم كه فهرست بها افزایش پیدا كند، خوب اگر فهرست بهای طرح های عمرانی

A درصد افزایش پیدا كند، این می تواند عامل تورم باشد. درست است كه ما می خواهیم از پیمانكاران حمایت كنیم تا بتوانندكارشان را بهتر انجام دهند. اما این می تواند عامل تورم باشد و یا مثلاً ما می خواهیم از تولید حمایت كنیم. بنابراین تعرفه را افزایش می دهیم، این كار تولید را افزایش می دهد، ولی افزایش تعرفه به منزله افزایش قیمت است.

ما نمی گوییم كه حمایت نشود، حمایت باید صورت بگیرد اما اثرات آن نیز باید بررسی شود. من در ادامه بحث توضیح می دهم كه ما شكل حمایت خود را در سال ۸۶ به گونه ای تغییر می دهیم تا ایجاد تورم نكند.

دراین گونه موارد، تنظیم بازار نمی تواند كارساز باشد؛ یا باید با روش یارانه مستقیم قیمت را كاهش دهیم و یا شكل حمایت خود را تغییر بدهیم.اگر ما شكل حمایت از كشاورز و حقوق بگیر و یا تولیدكننده را تغییر دهیم، می توانیم هم حمایت خود را انجام دهیم و هم از افزایش قیمت تمام شده جلوگیری كنیم. این بخش دوم خیلی در اختیار وزارت بازرگانی نیست ولی در بخش اول كه بحث عرضه و تقاضا مطرح است، وزارت بازرگانی می تواند تأثیرگذار باشد.

گاهی حوادثی موردی اتفاق می افتد كه بازار را دچار نوسان می كند، مانند آنفلوآنزای پرندگان كه در منطقه ما خیلی اثر گذاشت. در ایران اثر آن كمتر بود. وقتی به خاطر این بحران ۲۰ میلیون جوجه ریخته نمی شود ما باید توقع داشته باشیم كه اثر آن را سه ماه بعد در بازار ببینیم. اینها قابل پیش بینی بود، به همین دلیل ما از اول شهریور كه قیمت ها هنوز افزایش پیدا نكرده بود، توزیع مرغ منجمد را در میادین و در استان ها شروع كردیم. در ابتدا خیلی استقبال نمی شد چرا كه هنوز قیمت تفاوت آنچنانی پیدا نكرده بود. بعضی از رسانه هایی كه فكر می كردند دارند به مردم لطف می كنند می گفتند كه این مرغ های منجمد بی كیفیت هستند و خریدار ندارند.

●آیا خودتان مرغ منجمد خریده اید؟

بله، خریده ام وهیچ مشكلی نداشت. اگر مرغ تازه بخرید، بالاخره باید آن را منجمد كنید ولی مرغ های منجمد، تمیز و آماده طبخ هستند.

همین جا این نكته را هم یادآور شوم كه درصد قابل توجهی از مرغ هایی كه در تهران عرضه می شوند، كشتار تهران نیستند و از شهرستان های دیگر وارد تهران می شوند، بنابراین معلوم نیست كه چگونه حمل می شوند، البته در سازمان های دامپزشكی نظارت وجود دارد ولی در نقل و انتقال كسی همراه این ماشین نیست كه در مسیر چه اتفاقی می افتد و از كدام شهرستان ها وارد تهران می شود. در مورد مرغ منجمد باید فرهنگ سازی شود، مرغ منجمد با نظارت های كامل، منجمد و بسته بندی می شود، اگر جابه جایی بین شهری انجام گیرد، چون منجمد است، مشكلی پیش نمی آید اما مرغ تازه را نباید میان شهرها جابه جا كرد. اما متأسفانه هم اكنون به گونه ای است كه مرغ منجمدی كه تولید بهداشتی تری دارد، بد جلوه می كند و مردم ترجیح می دهند مرغی مصرف كنند كه به اسم كشتار تهران عرضه می شود.

برمی گردم به بحث اصلی. من معتقدم اگر قرار است قیمت یك نهاده تغییر كند یا از بخش خاصی، حمایتی صورت بگیرد نباید هزینه آن را مصرف كننده پرداخت كند. شما می خواهید از كارگر حمایت كنید می آیید حقوق آنها را به اندازه نرخ تورم افزایش می دهید اما هزینه این افزایش دستمزد را در نهایت خود كارگر كه مصرف كننده است، باید بپردازد. این یك سازوكار سنتی است و باید اصلاح شود. حمایت از حقوق بگیر لازم است اما روش آن باید تغییر كند.

●به نظر شما چه طور می توان این چرخه سنتی را اصلاح كرد؟

وزارت بازرگانی كه یك وزارتخانه فرابخشی است،مدتی است روی این مسأله كار می كند. ما این موضوع ها را تحلیل كردیم و خط مشی ها به دولت دادیم. من با آقای دكتر احمدی نژاد ، ریاست محترم جمهوری جلساتی داشتم و ایشان كاملاً قبول دارند كه این تحولات باید در بخش تنظیم بازار در كشور اتفاق بیفتد.

امیدوارم سال آینده بتوانیم اینها را در بودجه ببینیم و مطمئن هستم كه می شود تورم را در افق یك ساله، یك رقمی كرد به شرطی كه این عوامل را از بین ببریم.

●می شود چند نمونه از این عوامل را نام ببرید؟

چه دلیلی دارد كه ما از یك طرف حقوق را افزایش می دهیم و از طرف دیگر هزینه های زندگی را بیشتر می كنیم. می شود از راههای دیگر حمایت ها را افزایش داد، مثلاً تأمین كالا به شكل غیرنقدی. این باعث می شود اثر تورمی افزایش دستمزد از بین برود.

●این شجاعت را دارید كه سال بعد چنین اقدامی را انجام دهید؟

بله، اكنون داریم مقدماتش را فراهم می كنیم تا در بودجه لحاظ شود.

●در بخشنامه بودجه كه این را ندیدیم؟

بله، درست است ولی باید اصلاح شود. حتی اگر لازم باشد باید قانون را اصلاح كنیم.

اگر این اتفاق نیفتد، ما تورم را همچنان خواهیم داشت. برخورد سطحی كردن با بازار این عواقب را دارد، تورم به دنبال می آورد. اگر با ریشه گرانی در كشور برخورد علمی شود می توانیم آن را كاهش دهیم. البته رشد تورم امسال نسبت به سال های قبل كمتر بوده است. تورم را می شود كنترل كرد مانند بسیاری از كشورها. كشورهایی كه توانسته اند تورم را مهار كنند، هر سال تورم را در اقتصاد كشور تزریق نمی كنند. اگر هزینه خانوار را نگاه كنید مواردی از قبیل حمل ونقل، تغذیه و آموزش را می بینید. خوب اگر دولت برای كنترل قیمت این خدمات برنامه ای داشته باشد، دیگر نیازی نیست برای حمایت از مصرف كننده، هر سال دستمزدها را افزایش بدهد. دولت باید این مسأله را بپذیرد.

یا مثلاً وقتی كه دولت در قیمت خرید تضمینی محصولات كشاورزی تغییری ایجاد می كند، هر كدام از این محصولات یك سلسله تغییراتی را در كالاهای تولیدی در بخش صنعت به وجود می آورند، مثلاً در بخش دامپروری، طیور یا آبزیان. اگر ما بخواهیم این تغییرات اتفاق نیفتد، نباید به قیمت پایه دست بزنیم.

وقتی كه می گوییم قیمت جو برابر تورم افزایش پیدا كند، این در بخشی از صنعت كشور تأثیر می گذارد. یعنی قیمت یك سلسله وسیعی از كالاها در كشور به طور طبیعی افزایش می كند.

●این بحث هایی كه شما مطرح می كنید را همه قبول دارند ولی به نظر می رسد اجرای آن كار ساده ای نباشد؟

اگر اجرا نكنیم باید بپذیریم سال آینده هم شاهد رشد تورم باشیم.

●فكر نمی كنید اجرای چنین طرحی نیازمند فراهم كردن یك سری مقدمات باشد؟ حقوق بگیر قبول دارد هر میزان دستمزد اش افزایش پیدا كند، به همان نسبت جنس را گرانتر می خرد، با این وجود اگر حقوق اش افزایش پیدا نكند، می دانید از نظر روانی چه تبعاتی دارد؟

اگر شما بتوانید تورم را كاهش دهید و حمایت ها را از طریقی غیر از افزایش دستمزد انجام دهید ، مسأله ای پیش نمی آید. فرض كنید فردی دانشجوی دانشگاه آزاد دارد و اگر حقوق اش زیاد شود قرار است بخشی را به دانشگاه آزاد بابت شهریه فرزندش بپردازد. خوب، یك راه این است كه دولت مبلغی به دانشگاه آزاد كمك كند و در مقابلش برای یك میلیون دانشجو، نفری

۵۰۰ هزارتومان تخفیف در شهریه بگیرد. آیا این كمك به حقوق بگیر نیست؟ با این كار هم از كارگر حمایت می شود و از طرف دیگر تورم هم ایجاد نخواهد شد.

●در بخش كارگری چه اقداماتی قرار است انجام دهید؟

بخش كارگری هم همین طور است. منظورم از حقوق بگیر صرفاًكارمندان نیستند. نگاه من به سمت كسانی است كه در قیمت تمام شده محصول و كالا تأثیر دارند، كارمندان بیشتر در ایجاد نقدینگی در بازار اثر می گذارند و البته برای هر كدام می شود راه حلی ارائه داد كه چطور اینها را مهار كنیم. مثلاً در بخش مسكن دولت با كمك به تعاونی های مسكن می تواند برخی از مشكلات را حل كند. در حمل ونقل نیز همین طور، اكثر شهرداری ها و استانداری ها برای كمك به حمل ونقل شهری و غیرشهری مشكل بودجه دارند و اگر ما این بودجه را به آنها بدهیم، می توانیم خدمات ارزان تری را برای حقوق بگیران فراهم كنیم. فرض كنید مبلغی را به متروی تهران بدهیم كه زودتر توسعه پیدا كند و از آن طرف بلیت رایگان به كارمندان و حقوق بگیران اختصاص دهیم. در سفرهای بین شهری و هوایی هم می شود این كار را انجام داد.

●در این رابطه موضع دستگاه های تصمیم گیر مانند سازمان مدیریت چیست؟

قبول كرده اند، من یك صحبت مقدماتی با آقای برقعی داشتم و قرار شد یك سری صحبت مفصل هم داشته باشیم. آقای دكتر احمدی نژاد هم ]دوشنبه، ۲۹ آبان[ به من تأكید كردند كه این بودجه باید در سال ۸۶ به نوعی گنجانده شود تا عوامل تورمی را در بودجه كاهش دهیم. چرا كه سر منشأ تورم در بودجه است. بعضی از عوامل كاهش تورم دست دولت است و بعضی دست مجلس است، ما در اصل كار بحث نداریم كه در كجا تصویب می شود، اصل بحث این است كه روش حمایت باید عوض شود.

یعنی قرار است این چرخه معیوب را كه متناسب با تورم، افزایش حقوق داشته باشیم و با افزایش حقوق، تورم را كنترل كنیم؟

این یك چرخه منفی است و دقیقاً روی همدیگر اثر منفی می گذارند. باید از این چرخه خارج شد.

بار مالی آن را پیش بینی كرده اید؟

گفت وگو : محمد ابراهیمی و فرشته رفیعی

---