آلوپسی آره آتا یعنی چه

خانم مرجان شبان, ۳۱ ساله, مجرد و ساکن تهران است ایشان مشکل خود را ریزش موی منطقه ای یا آلوپسی آره آتا ذکر کرده است و می گوید به دلیل ابتلا به این بیماری دیگر تقریبا هیچ مویی در سر, مژه و ابروی خود ندارد

خانم مرجان شبان، ۳۱ ساله، مجرد و ساکن تهران است. ایشان مشکل خود را ریزش موی منطقه‏ای یا آلوپسی آره‌آتا ذکر کرده است و می‌گوید به دلیل ابتلا به این بیماری دیگر تقریبا هیچ مویی در سر، مژه و ابروی خود ندارد. کارشناسان بارها درباره این بیماری توضیحاتی در هفته‏نامه «سلامت» داده‌اند اما خانم شبان به دلیل بیماری خود، با تئوری‏ها و نظریه‏های مختلف پزشکان و اطرافیان خود مواجه بوده است که بررسی آنها خالی از لطف نیست...

خانم شبان که پزشکان ریزش موهایش را عصبی دانسته‏اند، می گوید:

پرونـده پـزشکی‏ام را به فرانـسـه فـرستـادم

▪ مشکلتان از کی شروع شد؟

آبان سال ۸۸ ریزش موی سکه‏ای از ابروهایم شروع شد. این بیماری ادامه پیدا کرد و میزان آن افزایش یافت به نحوی که تمام موهای سر، صورت و بدنم ریخت. در حال حاضر یک سالی است که هیچ مویی در سر و بدنم ندارم. برای درمان به پزشکان زیادی مراجعه کردم و داروهای زیادی به جز کورتون (به دلیل عوارضی که دارد)، مصرف کردم ولی فایده‏ای نداشت، مثلا یکی از پزشکان معروف محلولی برایم تجویز کرد که هفته‏ای یک بار شب‏ها با پنبه و با فشار زیاد به منطقه‏ای که برایم مشخص کرده بود بزنم. پزشکم گفته بود این محلول باعث ایجاد زخم در این منطقه می‌شود و بعد از مدتی موها رشد خواهندکرد، اما پس از ۶ هفته به جز خشک‌شدن پوستم نتیجه‌ای ندیدم و مصرف آن را به توصیه پزشکم قطع کردم.

▪ قبل از آبان ۸۸ ریزش موی منطقه‏ای نداشتید؟

چرا، حدود ۱۲-۱۰ سالگی در فصل امتحان‌ها در قسمت پشت‌سر و هنگام کنکور در ناحیه ابرو دچار این نوع ریزش مو شده بودم که البته بعد از مدتی خودبه‌خود درمان می‏شدند.

▪ برای درمان فقط به پزشکان متخصص پوست مراجعه کردید؟

نه، به متخصص طب سنتی هم مراجعه کردم. داروهای گیاهی گرفتم و حجامت شدم ولی موثر نبود. برای درمانم کمیسیون پزشکی هم تشکیل شد و مدارک پزشکی‏ام را به فرانسه هم فرستادم. آنها هم گفتند به داروی خاصی نیاز ندارید. شرایط را بپذیرید، اضطراب نداشته باشید و وارد فاز افسردگی نشوید. برگشت موها ممکن است مدت‏ها طول بکشد.

▪ پزشکان چه دلایلی برای این بیماری ذکر می‏کردند؟

می‏گفتند علت این مشکل می‏تواند یک شوک عصبی یا استرس و اضطراب باشد، من مهر سال ۸۸ دچار شکستگی استخوان شدم. در ام‏آرآی شکستگی به وضوح مشخص نبود و عکس توده نامفهوم و تیره‏ای را نشان می‏داد. پزشک معالجم گفت احتمال «سارکوما» یا «تومور بدخیم» روی استخوان وجود دارد. این خبر شوک زیادی بر من وارد کرد و پس از آن تحت‌ عمل جراحی قرار گرفتم. از آنجا که من به آدرنالین حساسیت دارم، یکی از پزشکان معالجم معتقد بود ممکن است بدنت به ماده بیهوشی واکنش نشان داده باشد و به همین دلیل دچار ریزش موی منطقه‏ای شده‏ای. ممکن هم است این حالت یک جهش ژنتیکی باشد که از نسل‏های قبل به شما ارث رسیده است.قبل از همه این اتفاق‌ها هم به دلیل اینکه اضافه وزن زیادی داشتم، برای کاهش وزن روش طب سوزنی را امتحان کردم و با رژیم غذایی بسیار سختی که داشتم، طی یک‏ونیم ماه حدود ۱۲-۱۰ کیلوگرم وزن کم کردم. به همین دلیل یکی از پزشکان گفت شاید سوزن‏ها به جای حساسی از بدنت خورده و باعث چنین مشکلی شده باشد. نظر یکی از پزشکان هم این بود که کاهش وزن ناگهانی علت مهم ریزش موهایم بوده است. در حال حاضر هم ۱۰۰کیلوگرم وزن و ۱۶۸ سانتی‏متر قد دارم.

▪ به دلیل مشکلی که دارید به روان‌پزشک مراجعه کرده‏اید؟

نه، فقط کمی با دو نفر از اقوام که روان‌شناس هستند، صحبت کرده‏ام.

▪ در حال حاضر با توجه به اینکه هیچ مویی روی سر و صورتتان نیست، چه حسی دارید؟

اوایل خیلی ناراحت بودم و دلم نمی‏خواست در مهمانی‏ها شرکت کنم. برای کاشت مو اقدام کردم و مکاتبه‏ای ایمیلی با یک پزشک متخصص درباره پیوند مو انجام دادم. ایشان در جواب نوشتند: «از آنجا که کمتر از ۲۰۰هزار فولیکول مو دارید، عمل پیوند مو برایتان انجام نمی‏شود.» در حال حاضر با بیماری‏ام کنار آمده و ابروهایم را تاتو کرده‌ام، به جای مژه هم از خط چشم استفاده می‏کنم و روی سرم کلاه‏گیس می‏گذارم.

● نگاه اول

پرسشی از دکتر حسین طباطبایی متخصص پوست و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

درمـان ریـزش مـوی مـنـطـقـه ای چـیـست؟

▪ لطفا در ابتدا در مورد بیماری این خانم که «آلوپسی‌آره‌آتا» است، کمی توضیح دهید.

آلوپسی آره‌آتا یا ریزش موی منطقه‌ای عبارت است از ریختن ناگهانی قسمت‌هایی از موهای سر، ابرو، ریش، سبیل یا بدن، به طوری که پوست عاری از مو ‌شود.

▪ چطور افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند؟

اگر یک ماده بیگانه و خارجی وارد بدن موجود زنده شود، سیستم دفاعی موادی را به نام پادزهر یا آنتی‏کور ترشح می‌کند تا ماده بیگانه را از بین ببرد. به این واکنش مصونیت یا ایمیونیتی می‏گویند. در مواردی بدن به اشتباه علیه بافت‌های طبیعی خودش آنتی‏کور ترشح می‌کند که به آن خودایمنی می‏گویند. خودایمنی برای هر بافتی از بدن مانند پوست، مو، بافت استخوان، مفاصل، عضلات، دستگاه گوارش، غده تیرویید، غده آدرنال و... می‌تواند رخ دهد.

▪ همه مبتلایان به این بیماری کل موهای شان را از دست می دهند؟

نه، آلوپسی آره‌آتا که به فرانسه بیماری پلاد هم نامیده می‌شود، باعث می‌شود ناگهان موهای یک منطقه از بدن بریزد. این ریزش ناگهانی معمولا گرد یا بیضوی است. قطر لکه‌های فاقد مو اغلب ۱ تا ۵ سانتی‌متر است. موهای خاکستری و سفید به ندرت گرفتار این حالت می‌شوند اما گاهی سفیدی ناگهانی موها شبیه نمک و فلفل (سفید و سیاه) می‌تواند مقدمه شروع آلوپسی‌آره‌آتا باشد. در ۱۰ درصد موارد به‌خصوص مواردی که بیماری طول می‌کشد، ناخن‌ها هم مبتلا می‌شوند. گرفتاری ناخن‌ها به صورت نقاط فرورفته به اندازه سوزن ته‌گرد و خطوط طولی یا عرضی روی صفحه ناخن‌هاست. اغلب مواردی که فقط ۲-۱ لکه ریزش مو دیده می‌شود، بیماری خودبه‌خود و بدون هیچ درمانی در مدت ۳ ماه بهبود می‌یابد ولی در مواردی ممکن‌است گسترده شود و تمام موی سر بریزد. به این حالت «آلوپسی‌توتالیس» می‏گویند. در مواردی هم تمام موهای بدن می‌ریزد که به آن «آلوپسی یونیورسالیس» می‌گویند مانند مشکلی که برای این خانم ایجاد شده است.

▪ کسانی که به آلوپسی‌آره‌آتا مبتلا می‌شوند، همزمان در معرض خطر ابتلا به بیماری دیگری هم هستند؟

آلوپسی آره‌آتا در موارد زیادی با اگزمای آتوپیک پوستی و در موارد کمتری می‌تواند با سایر بیماری‌های خودایمنی، بیماری لیکن‌پلان، نشانگان داون و... نیز همراه شود. از بیماری‌های خودایمنی دیگر می‏توان به لوپوس اریتماتوسیتمیک، دیابت قندی، میاستنی‏گراو، ویتیلیگو اشاره کرد.

▪ عوامل موثر در ایجاد آلوپسی‌آره‌آتا چیست؟

اگر بدن شخص مستعد باشد، وارد شدن هرگونه استرس جسمی یا روحی بر بدن، می‌تواند باعث بروز این بیماری شود هر چند استعدادهای ارثی هم در بروز آن موثر است. جراحی‌های طولانی‌مدت همراه با بیهوشی عمومی، خبر ناگهانی بد و ترس شدید به‌خصوص در کودکان مثال‌هایی از استرس‌های جسمی و روحی هستند.

▪ این بیماری چگونه درمان می‌شود؟

اگر موارد خفیف ریزش مو در حد ۱ تا ۲ پلاک بعد از ۳ ماه خودبه‌خود بهبود نیافتند، باید درمان آغاز شود. در مواردی که بیمار تحت استرس‌های عصبی مداوم است، باید علاوه بر درمان پوستی، از نظر روانی هم تحت‌درمان قرار گیرد. اولین قدم درمانی در مواردی که تعداد ضایعات فاقد مو کم و کوچک باشد، تزریق داخل پوست با داروهای کورتیکواستروییدی تزریقی است. اگر درد تزریق برای بیمار قابل‌تحمل باشد، می‏توان حداکثر تا ۵۰ درصد پوست سر فاقد مو را تزریق کرد. در مواردی اگر موادی مانند DNCB با رقت خاصی به پوست سر مالیده ‌شوند، موثر هستند. این مواد از طریق آلرژی تماسی و تحریک پوست سر، زخم خفیفی در آن ایجاد می‏کنند که باعث تحریک سیستم ایمنی، تنظیم خودایمنی و رشد مجدد موها در بعضی بیماران خواهد شد ولی متاسفانه این داروها در بیشتر بیماران بی‌تاثیر هستند یا موهای رشد کرده پس از مدتی می‌ریزند. احتمالا محلولی که خانم شبان آن را به مدت ۶ هفته استفاده کرده و نتیجه‏ای نگرفته‌اند، از همین نوع بوده است. با توجه به عوارض جدی داروها و اینکه در بسیاری از موارد بعد از قطع دارو، بیماری عود می‏کند، در مواردی مانند آلوپسی توتالیس و آلوپسی یونیورسالیس استفاده از کلاه‏گیس و تاتوی ابروها تا حد زیادی از آزردگی بدون مو بودن به‏خصوص در خانم‏ها جلوگیری می‏کند.

▪ در آخر اگر نکته‌ای مانده، بفرمایید؟

قبل از شروع هر درمانی باید به بیمار اطلاعات کافی درباره بیماری‌اش داده شود تا همکاری او برای درمان طولانی‌مدت جلب شود. درمان‌های دارویی باید از نظر اثر، عارضه جانبی و میزان اثربخشی با توجه به نوع و شدت بیماری بررسی شوند. اگر بیماری‌های خودایمنی دیگری به همراه آلوپسی‌آره‌آتا وجود داشته باشد، باید از همکاری متخصص روماتولوژی هم کمک گرفت.

● نگاه دوم

رابطه استرس و ریزش موی منطقه ای

دکتر پرویز مظاهری/ روان‌پزشک و دبیر انجمن علمی روان‌پزشکان ایران

هر بیماری جسمی شدید و طولانی‌مدت یا بیماری‌های مزمن می‌تواند روی روان انسان‌ها تاثیر بگذارد و باعث ایجاد افسردگی، استرس، تنش و نگرانی شود. همان‌طور که اضطراب و بیماری‌های اعصاب و روان‌پزشکی هم می‌توانند باعث بروز این مشکل شوند. این مساله دوسویه است؛ هم اختلال‌های روان‌پزشکی می‌توانند باعث ایجاد بیماری‌های جسمی و تشدید آنها و کاهش میزان عملکرد سیستم ایمنی شوند و هم اختلال و بیماری جسمی و به خصوص بیماری‌های مزمن مانند سرطان و... استرس، اضطراب و نگرانی در فرد ایجاد می‌کنند. در سال‌‌های اخیر ثابت شده است اختلال‌های روان‌پزشکی به خصوص اختلال‌هایی که با استرس همراه هستند، می‌توانند باعث تسریع در بروز سرطان‌ها شوند.

در مورد این بیمار هم همین‌طور است یعنی مشکل جسمی ایشان یا شکستگی استخوان و پیامدهایی که داشته، باعث ایجاد استرس و نگرانی در ایشان شده و همین عاملی برای شکل گرفتن بیماری‌های جسمی دیگری بوده است. از طرفی ممکن است مشکلات روان‌پزشکی قبلی، زمینه‌ساز بروز ریزش موی ایشان باشند. در هر حال مهم و مسجل است که در درمان بیماری این خانم باید همزمان با درمان‌های مربوط به ریزش مو که متخصصان پوست انجام می‌دهند، درمان روان‌پزشکی که عمدتا درمان اضطراب و افسردگی است، انجام شود که تلفیقی از درمان دارویی و غیردارویی مانند (روان‌درمانی) است. ما در روان‌پزشکی بخشی به نام «روان‌پزشکی رابط» داریم. در این بخش، ارتباطی بین روان‌پزشکی و سایر بیماری‌های جسمی وجود دارد و توصیه می‌شود بیماری‌هایی از این قبیل حتما با همکاری روان‌پزشک و متخصص مربوطه درمان شود.

● نگاه سوم

رابطه طب سوزنی و ریزش موی منطقه ای

دکتر محمدعلی حیدرنیا/ دبیر انجمن علمی طب سوزنی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

آلوپسی‌آره‌آتا درمان کلاسیک پزشکی ندارد و داروهایی هم که در این مورد تجویز می‌شود، تاثیر کاملی در درمان ندارند. ما برای درمان این بیماری گاهی از طب سوزنی استفاده می‌کنیم و برای اینکه ریزش مو افزایش پیدا نکند، اطراف منطقه‏ای که دچار ریزش مو شده است، سوزن می‌زنیم. البته این روش در کاهش ریزش مو صددرصد موثر نیست ولی تا حدی تاثیر دارد و از پیشرفت بیشتر آن جلوگیری می‌کند، اما چون مطالعه علمی تاییدشده‌ای در این زمینه نداریم، نمی‌توانیم انجام آن را برای درمان این بیماری توصیه کنیم. ضمن اینکه عده‌ای از پزشکان نیز می‌گویند این کار مفید است و عده‌ای دیگر معتقدند مفید نیست. این نظریه که با زدن سوزن به نقاط خاصی از بدن فرد دچار آلوپسی‌آره‌آتا شود، درست نیست و چنین چیزی تا به حال دیده نشده است. لازم به ذکر است که متاسفانه برخی افراد برای درمان طب سوزنی به کسانی مراجعه می‌کنند که صلاحیت این کار را ندارند و به‌طور غیرمجاز فعالیت می‌کنند و دچار عوارضی می‌شوند.

● نگاه چهارم

رابطه رژیم غذایی و ریزش موی منطقه ای

دکتر مسعود کیمیاگر/ متخصص تغذیه و رژیم درمانی، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

استرس نقش مهمی در بروز مشکل این خانم دارد و در مورد رابطه استرس با ریزش مو به دفعات از متخصصان پوست شنید‌ه‌ایم. اینکه رژیم غذایی سخت باعث ریزش مو به این شدت شود به هیچ‌وجه درست نیست زیرا رژیم غذایی باعث ریزش مژه‌ها، ابرو و موهای صورت نمی‌شود. البته ممکن است کاهش وزن ناگهانی و شدید ایشان تا حدی تاثیر داشته باشد ولی رژیم غذایی هر چقدر هم که سخت باشد، ریزش مویی به این وسعت نمی‌دهد بلکه فقط مقداری ریزش موی سر آن هم نه به طور کامل اتفاق می‌افتد. یعنی اگر فردی در روز به طور طبیعی حدود ۱۰۰ تار از موهایش را از دست بدهد، این تعداد در رژیم‌های نادرست غذایی به ۲۰۰، ۳۰۰ تا ۵۰۰ مو می‌رسد. در حال حاضر هم ایشان باید وزنی حدود ۶۳ تا ۶۸ کیلوگرم داشته باشند بنابراین ۳۰ کیلوگرم اضافه وزن دارند. برای کاهش این مقدار وزن، باید تحت‌نظر یک متخصص تغذیه قرار بگیرند و با روانی آرام و رژیمی ملایم اقدام به کاهش وزن کنند و هرگز خودسرانه و بدون مشورت با متخصص این کار را انجام ندهند.

● نگاه پنجم

رابطه داروی بیهوشی و ریزش موی منطقه ای

دکتر حسین جلوه‌مقدم/ متخصص بیهوشی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

ریزش مو معمولا بعد از هر نوع استرس شدیدی اتفاق می‌افتد. استرس باعث ترشح آدرنالین و کاتکولامین‌ها در بدن می‌شود و این خیلی نادر است که فردی مانند این خانم سابقه آلوپسی‌آره‌آتا داشته باشد و فقط مشکلش با تزریق آدرنالین افزایش پیدا کند. ممکن است آدرنالینی که زیر پوست تزریق شده، به علت حساسیت بیش از حد فرد، باعث کاهش میزان خونرسانی به منطقه شود و این امر عامل کمک‌کننده در ریزش مو باشد، اما داروهای بیهوشی باعث ایجاد آلوپسی‌آره‌آتا نمی‌شوند و در هیچ منبعی به این نکته اشاره نشده است.

● نگاه ششم

ریزش موی منطقه ای مسری نیست

دکتر مریم ملکی/ متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

در طاسی منطقه‌ای (آلوپسی آره‌آتا) هیچ‌گونه شواهد قابل‌مشاهده‌ای از بیماری روی پوست سر به چشم نمی‌خورد. در مبتلایان، هیچ دردی در محل وجود ندارد و پوست کاملا صاف و طبیعی است.

حتی هیچ خارشی در منطقه درگیر وجود ندارد. از علایم شایع این بیماری، ریزش ناگهانی موها در یک منطقه دایره‌ای با حاشیه کاملا مشخص است و در موارد نادر، ریزش مو ممکن است کامل باشد (مورد این خانم). مبتلایان به آلوپسی نباید با مشاهده این علایم بترسند چون از عوامل افزایش‌دهنده خطر، همین استرس است. علت بروز این بیماری ناشناخته است، اما ارث و مشکلات عاطفی مثل اضطراب هم ممکن است در آن نقش داشته باشند. گاهی دستگاه خودایمنی نیز در ایجاد این بیماری نقش دارد. از طرفی ممکن است این بیماری به علت التهاب تیرویید یا یک نوع کم‌خونی به نام کم‌خونی وخیم بروز کند.

در حال حاضر هیچ روشی برای پیشگیری از‌ آلوپسی‌ آره‌آتا وجود ندارد. ولی این بیماری معمولا بهبود می‌یابد و رشد مجدد مو طی ۱۸ ماه تا ۳ سال، ناحیه طاس‌شده را می‌پوشاند. در بیمارانی که تعداد این نواحی کم و اندازه آنها کوچک باشد، معمولا بهبود کامل است. این اختلال در ۲۵ درصد موارد دوباره عود می‌کند و در مرحله حاد بیماری، می‌توان از کلاه‌گیس استفاده کرد. بیماران مبتلا نباید با مطالعه این پرونده نگران شوند زیرا موردی مانند این خانم بسیار نادر است. در موارد ساده و خودمحدودشونده که طاسی اصلا جلب توجه نمی‌کند، شاید هیچ‌گونه درمانی لازم نباشد. این خانم می‌توانند به همان ترتیبی که قبلا موها و بدنشان را می‌شسته‌اند، عمل کنند. این بیماری مسری نیست و هیچ رژیم غذایی یا پرهیز خاصی برای مبتلایان توصیه نمی‌شود. در مواردی دیده شده تجویز «ماینوکسیدیل» و مالیدن آن بر موضع موثراست. البته اثر این دارو که برای تحریک رشد مو استفاده می‌شود، بسیار متغیر و غیرقابل پیش‌بینی است. بهتر است به تصمیم پزشک متخصص پوست اعتماد کنید و اجازه دهید از دانش خود در این رابطه کمک بگیرد.

مریم منصوری

دکتر پرویز مظاهری روان‌پزشک