بیشتر از یک استعفا

تـغـیـیـــر نـــاگـهــانــی امــا قــابــل انـتـظــار دبـیــر شورای عالی امنیت ملی ایران, از لحاظ واکنش های داخلی و خارجی, یکی از مهم ترین حوادث در سال های اخیر بود این حادثه باعث شد تا بسیاری از افراد در داخل ناچار به تغییر مواضع یکصد و هشتاد درجـــه ای در بـــرخـــورد بـــا شــکـــل و مـاهـیـت مذاکرات هسته ای شوند

تـغـیـیـــر نـــاگـهــانــی امــا قــابــل انـتـظــار دبـیــر شورای عالی امنیت ملی ایران، از لحاظ واکنش های داخلی و خارجی، یکی از مهم‌ترین حوادث در سال‌های اخیر بود. این حادثه باعث شد تا بسیاری از افراد در داخل ناچار به تغییر مواضع یکصد و هشتاد درجـــه‌ای در بـــرخـــورد بـــا شــکـــل و مـاهـیـت مذاکرات هسته‌ای شوند. به طوری که با کنار گذاردن ادعـاهـای سـابـق خـود در خصوص روش های انـفعالی تیم سابق مذاکرات هسته‌ای، بر این نکته پافشاری کنند که سیاست های کلی کشور از جمله پرونده هسته‌ای در عالی‌ترین نهادهای کشور بررسی و تعیین می شود و جابجایی افراد تغییری در سیاست‌ها و راهکارهای ایران ایجاد نخواهد کرد. اما نوع اعلا‌م خبر پذیرش استعفای لا‌ریجانی و تعیین جانشین او نیز در نوع خود منحصر به فرد بود. در نخستین ساعتها از اولین روز هفته، غلامحسین الهام سخنگوی دولت در گفت و گو با خبرنگاران از پذیرش استعفای دکتر لاریجانی خبر داد و در عین حال پاسخ او به سوال خبرنگاران در مـورد سـرنـوشـت مذاکرات روز سه شنبه با سولانا، نشان داد که پروسه پذیرش استعفا و تصمیم بر علنی کردن خبر آن، با سرعت زیادی انجام شده است. به طوری که مسئولان دولتی تا زمان برگزاری مصاحبه مطبوعاتی دکتر الهام، نتوانسته بودند در مورد ترکیب تیم ایرانی شرکت کننده در مذاکرات رم تصمیم قطعی بگیرند. الهام در این مورد به خبرنگاران گفت: <شرکت آقای لاریجانی در مذاکرات سه شنبه بلامانع است... از طرف ایران آقای لاریجانی یا آقای جلیلی و یا هر دو نفر در این مذاکرات شرکت خواهند کرد.> این نحوه پاسخگویی علا‌وه بر تعجیل در اعلا‌م خبر استعفای لاریجانی، نشان می‌داد که تصمیم‌گیری در خصوص ترکیب هیات مذاکره کننده، به صورت کامل در اختیار دولت و مقام موافقت کننده با استعفای لاریجانی نیست. البته به نظر می رسد طرف مقابل یعنی سولا‌نا نیز روند طی شده برای اعلا‌م پذیرش استعفای لا‌ریجانی را به دقت تعقیب می‌کرد و همین روند را بهانه‌ای برای القای دو دستگی در ایران قرار داده است. روز چهارشنبه بسیاری از رسانه‌های جهانی- به جز فراگیرترین رسانه ایران- این سخن را از قول سولانا پس از انجام گفت و گوها با هیات ایرانی اعلا‌م کردند که <حضور بازیگران متعدد از سوی ایران در مساله هسته‌ای می تواند به پیچیده شدن مذاکرات با غرب منجر شود...علی لا‌ریجانی در گفت وگوهای هیات ایرانی نقش اصلی را ایفا می کرد، اما اگر ما با مذاکره کنندگان مختلفی مجبور به گفت وگو شویم، این مساله از وضعیت کنونی نیز پیچیده‌تر می‌شود.> سخنان سولا‌نا در حالی بیان شد که احمدی‌نژاد در جمع خبرنگاران ایرانی، لاریجانی را از دوستان خوب خود معرفی می کرد و تلا‌ش می نمود که استعفا را یک موضوع عادی جلوه دهد که تغییری در راهبردها و راهکارهای هسته‌ای ایران ایجاد نخواهد کرد. دبیران پیشین و کنونی شورای عالی امنیت ملی هم با تقدیم تعارفات فراوان نسبت به یکدیگر ، به دنبال خنثی سازی تلا‌ش رسانه های غربی برای اثبات وجود اختلا‌ف در ایران بودند‌ لاریجانی ضمن تشریح روند دموکراتیک گردش قدرت و جابجایی مدیران درایران، جلیلی را یک جوان پرانرژی و <جلیل> می نامید که از این به بعد مذاکرات هسته‌ای را پیگیری خواهد کرد و جلیلی نیز لاریجانی را به عنوان یکی از شخصیت‌های بزرگ ایران معرفی می کرد که روش او در مذاکرات هسته‌ای توسط تیم جدید هم تعقیب خواهد شد.

لا‌ریجانی در گفت و گو با خبرنگارانمانند همیشه کنایه‌هایی را نثار غربی ها و عوامل آنها در منطقه کرد و برای خنثی سازی برخی تلاش های رسانه ای، <حمایت > خود از احمدی نژاد را نیز اعلا‌م کرد. البته نمایش وحدت در برابر غربی ها ، لا‌ریجانی را از پاسخگویی به برخی اظهارنظرهای داخلی منصرف نکرد.الهام سخنگوی دولت در نخستین روز هفته، علت استعفای لا‌ریجانی را مسائل شخصی و علا‌قه برای فعالیت در سایر عرصه‌های سیاسی و مدیریتی عنوان کرد. بعضی از رسانه های داخلی نیز ترجیح دادند که این استعفا را به حضور لا‌ریجانی در رقابت های انتخابات مجلس هشتم مربوط بدانند، اما لا‌ریجانی با رد هر دو سخن گفت: <هر چه نگاه می کنم در خود مشکلی نمی بینم که به خاطر آن استعفا داده باشم و برای حضور در انتخابات هم نیازی به استعفا نبود، همانطور که آقـای دکـتـر روحـانـی هـم، بـه صورت همزمان نماینده مجلس و دبیر شورای عالی امنیت ملی بودند.> این سخنان لا‌ریجانی در واقع بازگویی دیپلماتیک اظهارات باهنر بود که <همکاری لا‌ریجانی و احـمـدی نـژاد بـه بـن بـست رسید و دیگر امکان همراهی آنها با یکدیگر وجود نداشت.> تحولا‌ت انجام شده در دبیر خانه شورای عالی امنیت ملی، از ابعاد دیگری هم مورد توجه قرار گرفت.

از جمله برخی رسانه‌ها و تعدادی از نمایندگان مجلس با یادآوری شرایط ۱۸ سـال گـذشته، به این نکته اشاره کردند که از ابتدای تشکیل شورای عالی امنیت ملی- پس از تغییر موادی از قانون اساسی در سال ۶۸ -همواره مسئولیت دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی به عهده نماینده رهبری در این شورا بوده، در حالی که دبیر جدید حتی عضو شورا نیز نمی‌باشد. البته همین موضوع باعث افزایش گمانه زنی ها درخصوص احتمال برکناری منوچهر متکی از مسئولیت وزارت امور خارجه گردید. متکی در دوران انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۴، سخنگوی ستاد انتخاباتی لاریجانی بود و استعفای لاریجانی باعث شد که برخی شایعات منتشر شده در ماه‌های اخیر در خصوص تسری موج تغییر وزیران به وزیر امور خارجه ، شدت یابد.

یکی از رسانه های جدید التاسیس وابسته به اصولگرایان، از احتمال جایگزینی سعید جلیلی به جای متکی خبر داد و اعلام کرد با این جابجایی، مشکل عدم عضویت جلیلی در شورای عالی امنیت ملی نیز حل خواهد شد، زیرا وزیر امور خارجه، یـکـی از اعـضـای حـقوقی آن شورا می باشد.

نـحـــوه انـعـکــاس اسـتـعـفــای لا‌ریـجــانــی در رسانه‌های داخلی نیز از ویژگی های استثنایی این خبر بود. اکثر روزنامه های نزدیک به جناح اصولگرا که تا دو سال قبل علا‌قه زیادی به انعکاس مواضع لاریجانی - به ویژه آنچه می توانست علیه اصلاح طلبان تـلـقـی شـود- داشتند خبر استعفای او را بسیار کمرنگ و در حد <رفتن لاریجانی و آمدن جلیلی> منعکس کردند. شاید روابط نه چندان دوستانه رسانه های اصلا‌ح طلب با لاریجانی ، رسانه‌های محافظه کار را مطمئن ساخته بود که خبر استعفای دبیر شورای عالی امنیت ملی انعکاس قابل توجهی در رســــــانــــــه‌هــــــای اصـــــلا‌ح طـــلـــــب نـــخـــــواهــــد داشـت وآنـهـا بـاهمین تصور، گمان می‌کردند موضوع در حد انعکاس کمرنگ در رسانه های محافظه کار خاتمه خواهد یافت. اما نه تنها فرضیه محافظه کاران در این مورد، غلط از آب درآمد بلکه روزنـــامـــه هـای اصلا‌ح طلب بدون استثنا موضوع را به تیتر اول تبدیل و سرمقاله‌هایی در این مورد نوشتند و بسیاری از شخصیت های نزدیک به جناح محافظه‌کار هم به اظهار تاسف از پذیرش استعفای لا‌ریجانی پرداختند.

از جمله دکتر ولا‌یتی، که در زمان انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۴، در اعتراض به نحوه گزینش <کاندیدای واحد> جبهه اصولگرایان- علی لاریجانی - از دور رقابت‌ها کناره‌گیری کرده بود، تاسف خود از کناره‌گیری لاریجانی از دبیری شورای عالی امنیت ملی را در قالب این عبارت بیان کرد که <اگر این اتفاق نمی‌افتاد، حتما بهتر بود. در شرایط حساس و مهمی که پرونده هسته‌ای مطرح است، بهتر بود که این نوع تحولا‌ت مهم اتفاق نیفتد و یا حتی الا‌مکان از آن جلوگیری می‌شد. بهتر بود در فضای منفی موجود بین‌المللی علیه ایران، مسئولا‌ن با کمی خویشتن‌داری به مسیر حاکم بر پرونده هسته‌ای ادامه می‌دادند و مشکلا‌ت را در بین خود حل می‌کردند.> البته ولایتی فرصت را مغتنم شمرد و ضمن تاکید بر لزوم قدردانی از زحمات لا‌ریجانی، گفت:<باید از کارهای آقای دکتر روحانی - دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی- هم قدردانی کنیم. بنده شاهد بودم که آقای روحانی در آن دوران زحمات زیادی کشیدند، ایشان در هر دوره سیاست‌های نظام را اجرا می‌کردند، این طور نبود که آقای خاتمی و آقای روحانی سرخود سیاستی را اعمال کنند.>این اظهارات، برخی رسانه ها را ناچار کرد تا با برگشتن به موضع‌گیری‌های قبل از استعفای اخیر، ولایتی را مورد حمله قرار دهند که چرا از عملکرد روحانی و خاتمی در پرونده هسته‌ای دفاع کردند. حملا‌ت به ولایتی در حالی انجام شد که رسانه‌های محافظه‌کار در ابتدای هفته اصرار زیادی بر این موضوع داشتند که سیاست‌های هسته‌ای توسط دبیر شورای امنیت ملی تعیین نمی‌شود و نشستن جلیلی برکرسی لاریجانی هیچ تغییری در روند مذاکرات هسته‌ای ایجاد نخواهد کرد.این موضع‌گیری در واقع تایید این نکته بود که با تغییر روحانی و جایگزینی لا‌ریجانی به جای او نیز تغییری در سیاست‌های هسته‌ای ایجاد نشده بود!

گروهی ازمحافظه کاران برای کم اهمیت نشان دادن استعفای لا‌ریجانی در ابتدای هفته گذشته این نکته را مورد پافشاری قرار می‌دادند که سیاست های هسته‌ای توسط مقام های عالی رتبه تعیین می‌گردد و جابجایی دبیر شورا، تغییری در راهکارها و راهبردهای هسته‌ای ایجاد نخواهد کرد.اما پس از آنکه دکترولایتی باابراز تاسف از پذیرش استعفای لا‌ریجانی ، لزوم قدرشناسی از زحمات و خدمات دکتر روحانی را نیز مورد تاکید قرار داد ، یکی از رسانه‌های وابسته به اصولگرایان، او را مورد انتقاد قرار داد که چرا از روند سابق مذاکرات هسته‌ای که آن زمان هم زیر نظر مقامات عالی‌رتبه کشور پیگیری می‌شد- تجلیل کرده است!