پنجشنبه, ۷ تیر, ۱۴۰۳ / 27 June, 2024
قانونی برای بهتر زیستن
از منظر عقل و دین برای رسیدن به مقامهای عالی انسانی، «احسان به نیازمندان» بهترین روش به شمار میرود و تمام ادیان و مذاهب این شیوه را در شمار ارزشها و اصول خود گنجاندهاند. اساسا کسانی که از این ویژگی برخوردار نباشند، نه تنها نمیتوانند پایگاه معنوی و درجات عالیه آن را کسب کنند بلکه جایگاه اجتماعی خود را نیز از دست میدهند و مطرود انسانهای محیط اطراف خود میشوند. به همین دلیل نیکوکاری و احسان در کنار سایر ارزشهای مهم در آیات وحی مطرح شده است. در سوره نحل آیه ۹۰ آمده است: «خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزدیکان فرمان میدهد.» در متون دینی ما بویژه در قرآن کریم، این عمل معنوی در قالب واژههای «خیرات»، «انفاق»، «احسان»، «قضای حوائج نیازمندان» و «بِر» بیان شده است.
● نشانه اهل ایمان
خداوند متعال در آیات خود یکی از نشانههای اهل ایمان را احسان و نیکی در بذل اموال اعلام کرده و در کنار ایمان به غیب و اقامه نماز، میفرماید: «پارسایان هدایت یافته، غیب را باور کرده و نماز را به پا میدارند و از نعمتهایی که برایشان ارزانی داشته ایم، در راه خدا احسان و انفاق میکنند.»(بقره/۳) علامه طباطبایی در تفسیر آیه «ان ا... یأمر بِالعدل والاحسان» مینویسد: «احسان، خیر و نیکی رساندن به دیگری است، بدون اینکه عوض آن را از طرف مقابل توقع داشته باشد. احسان و نیکوکاری علاوه بر اینکه مشکلات فقرا و درماندگان را برطرف میکند و محبت و رحمت را در جامعه توسعه میدهد، آثار مهمترش به خود نیکوکار برمیگردد؛ چون باعث میشود ثروت در اجتماع به گردش درآید و امنیت و رفاه عمومی پدید آید و نگرانی و اضطراب به مودت و اعتماد و اطمینان تبدیل شود.» (تفسیرالمیزان، ج ۱۲، ص ۳۳۲) و در مقابل به ثروتمندان بیدرد و کسانی که از داراییهای خود به شدت مواظبت کرده و از احسان و نیکوکاری خودداری میکنند، به عذاب دردناک وعده داده و فرموده است: «کسانی را که سرمایهها و اموال بیشمار خود از طلا و نقره را ذخیره میکنند و در راه خدا احسان و انفاق نمیکنند، به مجازات دردناک و سختی بشارت بده!»(توبه/ ۳۴) در ادامه آیه به وضعیت اسفبار آنان در روز قیامت اشاره کرده و چگونگی مجازات آنان را بیان میکند.
از منظر وحیانی قرآن، شاخصترین ویژگی اهل ایمان سبقت در انجام کارهای خیر و احسان و انفاق است. در سوره مومنین، اهل ایمان را این گونه توصیف میکند: «آنان در کارهای نیک شتاب میورزند و در انجام آن سبقت میجویند.» (مومنون/ ۶۱) انفاق و احسان یک قانون عمومی در جهان آفرینش است و اساسا زندگی اجتماعی بدون نیکوکاری معنا و مفهوم ندارد. انفاق فقط در محدوده بذل اموال نیست بلکه در حوزه تمام مواهب مادی و معنوی است و خداوند هم میفرماید که از آنچه به آنان روزی داده ایم، انفاق و احسان میکنند، اعم از مال و علم و نفوذ اجتماعی و... این خصلت نیکو یکی از ویژگیهای اهل ایمان به شمار میآید. (تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۷۴) در هر صورت، احسان و انفاق از مصادیق نیکوکاری به شمار میروند و در قرآن بارها از آنها یاد شده است. در کلام امام صادق(ع) هم این دو لفظ مترادف و با هم به کار رفته است. وقتی «ابی وداد حناط» از امام صادق(ع) پرسید: احسان به پدر و مادر که در قرآن آمده یعنی چه؟ حضرت فرمود: «یعنی با پدر و مادر نیک رفتاری کنید و نگذارید که آنان نیازهای خود را از شما در خواست کنند. مگر خداوند نمیفرماید که شما به مقام ابرار نمیرسید، مگر اینکه از آنچه دوست دارید، انفاق کنید.» (الکافی، ج ۲، ص ۱۵۷)
● شرایط نیکوکاری
از منظر کلام وحی پذیرش امر مقدس نیکوکاری زمینهها و شرایط خاصی را میطلبد و از هر راهی نمیتوان وارد این عرصه خداپسندانه شد؛ زیرا کسب سرمایههای معنوی به بستر پاک و سالم نیاز دارد. قرآن در سوره بقره میفرماید: «ای کسانی که ایمان آوردهاید! از قسمتهای پاکیزه اموالی که از طریق کسب و تجارت به دست آوردهاید و از آنچه از زمین برای شما بیرون آوردهایم (از منابع و معادن و درختان و گیاهان و محصولات کشاورزی) احسان کنید و برای این عمل نیک به سراغ اموال ناپاک و آلوده نروید.» (بقره/ ۲۶۷) بنابراین، نیکوکاری زمانی نتیجه بخش خواهد بود که اموال بخشیده شده از راه حلال و منبع پاک به دست آمده باشد و گرنه برای صاحب احسان سود و بهرهای در پی نخواهد داشت. (مجمع البیان، ج ۲، ص ۶۵۶) در سوره توبه نیز با تأکید بر این شرط اساسی احسان، خواستار رفع موانع پذیرش است و در پیش گرفتن شیوهای صحیح و اصولی را پیشنهاد میکند و خطاب به آلودگان و ریاکاران میفرماید: «بگو! چه از روی میل و رغبت و چه با اکراه و بی میلی انفاق کنید، هرگز از شما پذیرفته نمیشود؛ زیرا گروهی فاسق میباشید و هیچ چیز مانع پذیرش انفاقهای آنان نشد، جز اینکه به خدا و پیامبرش کفر ورزیدند و نماز به جا نمیآورند، مگر با حالت کسالت و انفاقشان نیز با کراهت همراه است. (توبه/ ۵۳ و ۵۴) طبق این بینش قرآنی، تقوا و پاکدامنی اساسیترین شرط نیکوکاری برای یک مسلمان محسوب میشود؛ زیرا اگر احسان به خاطر مصالح دنیوی و مقاصد شیطانی و هواهای نفسانی صورت گیرد، در تکامل روح و روان انسان تاثیر ندارد و ارزش واقعی خود را از دست خواهد داد.
به همین جهت، خداوند متعال تمام نیکیها و اعمال خیر را بر اساس تقوا میپذیرد و میفرماید: «خداوند متعال اعمال نیک را فقط از پرهیزکاران و تقواپیشگان میپذیرد.» (مائده/ ۲۷) امام حسین(ع) این شرط اساسی احسان را به شکلی زیبا توضیح داده است. محدث نوری مینویسد: «هنگامی که به آن حضرت خبر دادند عبدا... بن عامر - از کارگزاران حکومتی دستگاه ستمگر بنیامیه - چنین و چنان صدقه داده و عده زیادی برده آزاد کرده است، امام حسین(ع) فرمود: مثل عبدا... بن عامر همانند کسی است که از حاجیان و راهیان خانه خدا سرقت کرده و سپس اموال دزدی را صدقه میدهد. آنگاه افزود: احسان پاکیزه، شایسته کسی است که در راه کسب سرمایهاش، پیشانی او عرق نموده و صورتش غبارآلود شده است. وقتی از امام صادق(ع) سوال شد: منظور حضرت از نیکوکار شایسته چه کسی است؟ فرمود: علی بن ابی طالب (ع)» (مستدرکالوسائل، ج ۷، ص ۲۴۴) اساساً انفاق و احسان برای تقرب به خداوند متعال صورت میگیرد و برای این منظور باید از اموال پاکیزه و حلال استفاده کرد؛ زیرا مردم وقتی میخواهند به سلاطین و شخصیتهای بزرگ تقرب جویند، بهترین و دوستداشتنیترین اموال خود را هدیه میبرند، در حالی که آن پادشاهان همانند خود آنان انسانهایی ضعیف و ناتوانند، پس چگونه ممکن است که انسان به پیشگاه خداوند که تمام عالم هستی از اوست، با اموالی بیارزش و آلوده و نامرغوب، تقرب جوید.
انتخابات ریاست جمهوری انتخابات انتخابات ریاست جمهوری 1403 مسعود پزشکیان سعید جلیلی انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم قالیباف ایران پزشکیان علیرضا زاکانی مناظره انتخاباتی مناظره
سیل تهران بازنشستگان هواشناسی قوه قضاییه سوادکوه قتل فضای مجازی شهدای خدمت آتش سوزی شهرداری تهران آلودگی هوا
دولت سیزدهم نهضت ملی مسکن مسکن حقوق بازنشستگان قیمت دلار قیمت طلا قیمت خودرو قیمت سکه ایران خودرو بانک مرکزی خودرو طلا
سینمای ایران پایتخت سینما تلویزیون رسانه ملی دفاع مقدس سریال تئاتر حج فیلم شهید موسیقی
دانش بنیان فضا
رژیم صهیونیستی روسیه آمریکا غزه فلسطین جنگ غزه اوکراین لبنان ترکیه اتحادیه اروپا حزب الله لبنان حماس
یورو 2024 فوتبال پرسپولیس استقلال باشگاه پرسپولیس لیگ برتر خوان کارلوس گاریدو جواد نکونام باشگاه استقلال جام ملت های اروپا لیگ برتر ایران علیرضا بیرانوند
هوش مصنوعی عیسی زارع پور فناوری وزیر ارتباطات گوشی سامسونگ اپل ایلان ماسک ماه
سرطان کبد چرب دیابت سلامت روده ویتامین مغز سنگ کلیه