حقوق متقابل والدین و فرزندان

انتظار این که ۲ نسل کاملا یکدیگر را درک کنند, تقریبا محال است

این روزها بیشتر از گذشته تفاوت سنی بین والدین و فرزندان باعث شده است تا نیازها و خواسته‌های این دو نسل نیز نفاوت زیادی با هم داشته باشد.

زمانی که پدر خسته و بی‌رمق به خانه می‌آید، فرزند انتظار مهر و محبت دارد و زمانی که فرزند در روز تعطیل با شور و شوق زیادی ذوق سفر یا بسیار تفریحات را دارند، پدر و مادر ترجیح می‌دهند که استراحت کنند و لحظاتی هم که شده از روزمرگی و دغدغه‌های زندگی امروزی فاصله بگیرند؛ آرزویی محال که حداقل می‌توان تصور کرد! البته مشخص است که هیچ پدر و مادری در ظاهر هم که شده در مقابل فرزند خود اظهار عجز و ناتوانی نمی‌کند و با همه خستگی‌ها سعی می‌کند بهترین امکانات را برای رفاه فرزندان خود فراهم کند. این روزها رشد روزافزون زندگی شهری، در کنار پیشرفت‌های تکنولوژیک موجب شده است روابط اعضای خانواده نیز تحت‌تاثیر این فضا قرار بگیرد. برخورد خشن فرزندان با والدین، نحوه رد و بدل شدن حرف‌ها بین پدر و مادر و فرزندان و سرکشی آنان در مقابل نصیحت‌ها و دلسوزی‌های والدین همگی مصادیق عینی دنیایی است که بسیاری از موارد، ما از روی عصبانیت​ آن را دنیای «آخرالزمان» می‌نامیم؛ جهانی که به قول معروف «مردمش مثل مردم قدیم نیستند».

● کدام‌یک حق دارند؟

اگر بحث از حقوق متقابل مردم و مسئولان بود، باید از هر دو طرف انتظار می‌رفت که حرمت یکدیگر را حفظ کنند. اما در مورد پدر و مادر و فرزندان، برای آن‌که فرزندان نیز حقوق پدر و مادر را رعایت کنند و توقع خود را از پدر و مادر پایین بیاورند، باز هم والدین هستند که با ایجاد زمینه‌ها و بسترهای مناسب باید فرزندان خود را طوری تربیت ‌کنند که آنها شرایط اقتصادی و روحی والدینشان را درک کنند. یکی از جمله‌هایی که این روزها زیاد از سوی نوجوانان و جوانان مطرح می‌شود، یادآوری وظیفه و حس تعهد پدر و مادر به آنان است. حرفی که برای والدین حسابی سنگین است و به مذاق آنها خوش نمی‌آید، اما فرزندان نیز به تناسب سن و سالشان در جمع‌های دوستانه و گشت و گذارها‌شان با هم‌سن و سال‌های خود، انتظارات متفاوتی از پدر و مادران‌شان دارند که بعضی از آنها هم انصافا ناحق نیست.

● اختلاف نسل‌ها؛ مساله این است

دوستی و رفاقت با فرزندان علاوه بر این‌که ما را به حیطه خصوصی آنها نزدیک می‌کند، باعث صمیمیت بیشتر می‌شود و به نوعی تفاوت نسل‌ها را جبران می‌کند. بویژه نسل امروز که دیگر جبر و رفتارهای پدرسالارانه را نمی‌پسندد و نصیحت‌های مادرانه را با دقت و علاقه گوش نمی‌دهد. حامد محمدی کنگرانی، عضو انجمن روان‌شناسان ایران، با بیان این‌که تفاوت نسل‌ها موضوعی است که محصول جامعه مدرن و مربوط به نسل امروز نیست، می‌گوید: «عوامل مختلفی با موضوع تفاوت نسل‌ها در ارتباط مستقیم است که پیشرفت تکنولوژی، علم، تحصیلات و... از جمله آنهاست. این در حالی است که نمی‌توان دربرابر چنین عواملی مقاومت کرد و مقابل حرکت و رشد سریع‌السیر آن ایستاد. تصور این‌که آدم‌هایی از دو نسل، شبیه یکدیگر شوند و مثل هم فکر کنند، خیلی ایده‌آل و کمال‌گرایانه است و در عمل امکان‌پذیر نیست. ما فقط می‌توانیم انتظار داشته باشیم افرادی که اختلاف سنی قابل توجهی با هم دارند، به خواسته‌های یکدیگر احترام بگذارند و شرایط و نیازهای یکدیگر را درک کنند.»

● ۳‌ اصل درک متقابل والدین و فرزندان

کنگرانی برای آن‌که اعضای خانواده تفاوت‌های سنی را کنار گذاشته و به یک درک متقابل از همدیگر برسند، سه اصل را بر می‌شمارد: «در وهله اول یک مرد و یک زن باید میان نقش‌هایی که در خانه دارند، تعادل برقرار کنند. به عنوان مثال یک زن فقط نمی‌تواند مادر باشد یا همسر، پدر هم فقط نمی‌تواند همه کارهایش را رها کند و صرفا به همسر و فرزندانش توجه داشته باشد. در علم فرزندپروری اصلی وجود دارد که بر اساس آن، در خانواده باید از طرف پدر و مادر قانون وضع شود و این قانون باید قابل اجرا بوده و فرزندان موظف به انجام آن باشند. یک اصل دیگر این است که هیچ راهی برای نزدیک شدن والدین به فرزندان وجود ندارد جز صمیمیت و دوستی. البته این ارتباط باید از سنین پایین شروع شود.»

این روان‌شناس تاکید می‌کند: اگر این اصول، توسط والدین اجرا شود، فرزندی که در چنین شرایطی رشد می‌کند، وقتی شاهد نقش‌های مختلف پدر و مادر است و می‌بیند که آنها هم باید بیرون از خانه کار کنند و هم به زندگی‌شان برسند، به مرور زمان می‌فهمد که باید به قوانین خانه احترام بگذارد و پدر و مادرش را نیز درک کند.

● احترام، متعلق به همه

-همه ما از دیگران توقع احترام داریم. این سطح توقع به نسبت سن و سال تغییر می‌کند. یک نوجوان زمانی که هنوز با زندگی اجتماعی آشنا نشده، وظیفه ماست که او را مانند نهالی نوپا پرورش دهیم و ثمره این تربیت را در دوران جوانی و پس از آن ببینیم. اگر بزرگ‌ترین حقی که ما به گردن فرزندان خود داریم، حق پدر و مادری است، در تربیت و پرورش فرزندان خود به آنها احترام بگذاریم و متناسب با هنجارها و ارزش‌های انسانی و دینی‌مان حقوق اورا رعایت کنیم؛ حقی که ابتدا ما باید به آنها بیاموزیم.

علیرضا بهشتی