اگر تحریم ها نبود

نقش برجسته رهبر معظم انقلاب در خودکفایی نیرو های مسلح

«هر روز ما در جنگ برکتی داشته ایم که در همه صحنه ها از آن بهره جسته ایم.» این جمله از بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران نشان می دهد که جنگ تحمیلی علی رغم همه سختی ها، محنت ها و غم ها بشارت هایی فراوانی نیز داشته است. در میان این برکات، خودکفایی در نیروهای مسلح از درخشندگی خاصی برخودار است. باتوجه به نظام وابسته ارتش در اوایل انقلاب، عدم خودباوری برخی مدیران و فرماندهان ارشد، جوان بودن سپاه و عدم تجربه کافی در این زمینه و باتوجه به تحریم های صورت گرفته از سوی نظام استکباری، پیشرفت های نظامی ما در زمینه خودکفایی برای خیلی از ناظران داخلی و خارجی غیرقابل باور است. در ادامه، صحبت های سرهنگ نوروزی را می خوانید؛ از همافران بازنشسته که در اوایل انقلاب در دفتر مشاوره نظامی امام(ره) مشغول به خدمت بوده است. او از جرقه های خودکفایی در ارتش و نقش آیت الله خامنه ای در این زمینه می گوید.

● جرقه های خودکفایی

هم زمان با تاسیس انجمن های اسلامی ارتش که در همان اوایل انقلاب و با دستور آیت الله خامنه ای شکل گرفت، رهبر معظم انقلاب بر خود اتکایی و خودکفایی تأکید بسیاری کردند و بر ایجاد بستر مناسب برای انجام کارهای مطلوب در تولید و تعمیر تجهیزات ارتش سفارش کردند. برادر عزیزمان جناب آقای عطاءالله بازرگان که عضو انجمن پایگاه سوم (پایگاه شهید نوژه) بود، یک روز به انجمن اسلامی مرکزی آمد و با هم صحبت کردیم.

آقای بازرگان مطرح کرد که با رفتن آمریکایی ها خیلی از قطعات نمی رسد. آن زمان و بعد از قضیه تسخیر لانه جاسوسی کاملا در تحریم بودیم. ایشان مطرح کرد که ما می توانیم براساس سفارش آیت الله خامنه ای و با کمک متخصصان خودمان، بعضی از این قطعات را تعمیر کنیم. بنابراین اجازه ندهیم که هواپیماها زمین گیر شوند. ایشان برای این کار طرحی داشت. باتوجه به ارادت و سابقه آشنایی که بنده خدمت حضرت آقا داشتم؛ من و آقای بازرگان خدمت ایشان در ستاد مشترک رفتیم. ایشان در آن زمان مسئول دفتر مشاورت نظامی حضرت امام(ره) بودند.

البته ایشان آقای بازرگان را به عنوان عضو انجمن اسلامی پایگاه سوم می شناختند. وقتی آقای بازررگان این طرح را مطرح کرد، حضرت آقا خیلی پسندیدند. آقای بازرگان کاغذ بسیار بزرگی را که سازماندهی این طرح به اسم تحقیقات فنی بود، پهن کرد و توضیح داد. مقام معظم رهبری طرح را پسندیدند و نامه ای به تیمسار باقری، فرمانده وقت نیروی هوایی نوشتند و آقای بازرگان را معرفی کردند و این که از این طرح حمایت کنند و این طرح را اجرا کنند و گزارش پیشرفت کار را ارائه دهند.

● ماجرای خرید نظامی از انگلیس

من در دفتر مشاورت حضرت امام(ره) بودم و آنجا کار می کردم. یک روز یکی از مسئولان با من تماس گرفت و گفت کار واجبی دارم. من به دفتر او رفتم و گفت که می دانی چه اتفاقی در حال وقوع است؟ گروهی تصمیم دارند که در اوج جنگ، از انگلیسی ها رادارهای «مارتلو» بخرند. اولا انگلیس، پشت سر صدام است. بنابراین هر چه هم از آن ها بخریم، تمام اطلاعات را به عراق می دهند. ضمناً با پولی که به انگلیس می دهند، می توان روی تهران سقف زد! چنین مصیبتی دارد در مقابل رادارهای«ای دی اس (۴ADS۴) » که نیروهای داخلی مشغول تعمیر و راه اندازی آنها بودند، اتفاق می افتاد.

با حمایت آیت الله خامنه ای در آن زمان نیروها داشتند رادارهای ADS۴ را تعمیر می کردند. ایشان حتی در نماز جمعه فرمودند که رزمندگان ما دارند رادارهای (ADS۴) را راه می اندازند. آن ها برای این که این رادارها راه نیفتد، داشتند رادارهای «مارتلو» را می خریدند. نیروهای جهاد خودکفایی می گفتند که صبر کنید تا ما این ها را راه بیندازیم. آن مسئول وقتی خدمت آیت الله خامنه ای رسید و موضوع را برای ایشان بازگو کرد، ایشان ضمن مخالفت شدید با این خرید، دستور دادند تا تمام اعضای آن گروه بازنشسته شوند.

● مشکلات نظام وابسته

باتوجه به آن نظام اداری و سازماندهی نیروی هوایی که کاملا وابسته به خارج بود و توسط مستشاران خارجی اداره می شد، برای نیرو خیلی سنگین بود که یک مرکز تحقیق را در ستاد نیروها راه بیندازد. یعنی اصلا ساختار اجازه نمی داد، چون همه مقررات و قوانین سازمان و همه ارتباطات سازمان ها با هم تعریف شده بود. بنابراین هیچ جایگاهی برای شروع چنین کاری تصور نمی شد. از همان ابتدا این طرح تحریم شد. حتی برای گرفتن اتاق و خط تلفن داخلی هم دچار مشکل بودیم. البته با وجود این گونه ضعف ها، پشتیبانی قوی آیت الله خامنه ای را داشتیم و این پشتیبانی قوی به ما جرأت می داد که با وجود مخالفت ها بایستیم.

پس از این که آیت الله خامنه ای رئیس جمهور شدند، ما خیلی قدرت گرفتیم. جریان خودکفایی هنوز متمرکز نبود، اما در بخش های مختلف نیروی هوایی، دوستان متعهد ما، خلبانان و فنی ها، دست به این کار زده بودند. در پدافند به خاطر آن مشکلاتی که با رادارها داشتیم، بحث رادار (ADS۴) مطرح بود. دستگاه هایی که آمریکایی ها آورده بودند، که احتمالا هشت دستگاه بود، فقط یک دستگاه و آن هم نه به صورت کامل، در سایت کرج راه افتاده بود و بقیه در انبارها مانده بود. نیروهای آن جا شروع به راه اندازی آن ها کرده بودند. در پایگاه سوم نیز آقای بازرگان شروع به تعمیر قطعات کرده بود، اما این ها هیچ تمرکزی نداشتند. هیچ مرکزیتی که از آن جا هدایت و حمایت شوند و بودجه تعریف شود، وجود نداشت. واقعاً مبارزه شدیدی بود. من نمی توانم تصور آن ایام را برای شما توضیح بدهم. بعضی از فرماندهان و حتی فرماندهان حزب اللهی نیروها را طوری بار آورده بودند که آن ها باور نداشتند که می توانیم رادار تعمیر کنیم، می توانیم هواپیما تعمیر کنیم و قطعه تعمیر کنیم. چنین فرهنگی وجود داشت.

ما اغلب در پایگاه های استعمارگران انگلیسی و آمریکایی و اسرائیلی تربیت شده بودیم و آن ها به ما خط داده بودند. به گونه ای ما را شست وشوی مغزی داده بودند که حتی حزب اللهی ترین فرماندهان که خیلی معتقد و نمازخوان هم بودند، باور نمی کردند که ما بتوانیم قدمی برداریم. از یک طرف، نیروهای فنی که خودشان دست اندرکار بودند و آمریکایی ها به آن ها اجازه نداده بودند که کاری انجام بدهند، عقده ای داشتند که بتوانند کاری انجام دهند. وقتی این محدودیت برداشته شد، نیرو و فکرشان آزاد شده بود و به خاطر انقلاب، جرأت پیدا کردند که خیلی از آن طرح هایی را که اجازه اجرا نداشتند، اجرا کنند.

بنابراین تضاد عجیبی بین طبقات پایین بود. اگر عنایت خدا نبود، اگر بینش حضرت امام(ره) نبود که به خودکفایی، اتکای به نفس و خودباوری توصیه می کردند و اگر حضور حضرت آقا به عنوان رئیس ءجمهور نبود، یقین بدانید که ما نمی توانستیم کاری بکنیم. با وجود اشتیاق و دل سوزی نیروها، اگر حمایت از بالا نبود، ما اصلا نمی توانستیم پیش برویم.

بعد از تیمسار باقری، شهید فکوری، فرمانده نیرو شدند. جنگ شروع شد. جنگ هم فشار آورد. یعنی اصلا برکت جنگ این است، زیرا همه دستگاه ها برای رفع نیاز جبهه به قطعات، هواپیماها، رادارها و... شروع به کار کردند. از این طرف، تحریم هم بود.

● و سرانجام «جهاد خودکفایی»

به هر حال، جهاد خودکفایی رشد کرد و زمینه فعالیت نیروها در آن بیشتر شد. در این زمان، مقداری دست نیروها برای کار کردن باز شد. مخصوصاً که با ریاست جمهوری حضرت آقا اوضاع بهتر شد. ایشان رئیس جمهور شدند و زمینه کار بچه های حزب اللهی بیشتر شد. اما باز هم آن فرهنگ در نیروی هوایی حاکم بود. فرماندهان نیروی هوایی باور نداشتند که بتوانیم کارهای بزرگی انجام دهیم.

این قضیه ادامه داشت تا این که معاونت خودکفایی به شکل رسمی آغاز به کار کرد و آقای بازرگان، معاون جهاد خودکفایی شد. البته اسم طرح آقای بازرگان تحقیقات فنی بود، اما نظر آیت الله خامنه ای این بود که کلمه جهاد باشد؛ مثلا جهاد خودکفایی. یعنی اصرار بود که معاونت جهاد خودکفایی تشکیل شود.

● تمرکز نیروها و ظرفیت ها

با تشکیل معاونت جهاد خودکفایی، کارهای پراکنده نیروها در تمام پایگاه ها و ایستگاه ها انسجام پیدا کرد. برای آن ها بودجه تعیین شد و تجهیزات و امکانات در اختیار آن ها گذاشتند. البته با این که به عنوان معاونت جهاد خودکفایی سازماندهی شد، اما هنوز رابطه آن با بقیه سازمان ها تعریف نشده بود. یعنی مثلا ما برای ارتباط معاونت جهاد خودکفایی با معاونت عملیات تعریف نداشتیم. از نظر سازماندهی با معاونت طرح و برنامه، معاونت اداری و حتی با معاونت لجستیک ارتباط نداشتیم. مثلا باید روش هایی تدوین می شد که این روش ها، معاونت لجستیکی را مجبور کند که قبل از خرید، از جهاد درخواست کند و اگر جهاد نمی توانست این قطعه را تولید یا تعمیر کند، درخواست خرید انجام شود. چنین تعریفی نبود.

تعریفی بین معاونت عملیات و جهاد نبود که معاونت عملیات خودش را موظف بداند که باجهاد، برای عملیات برنامه ریزی کند. مثلا بگوید که ما داریم چنین عملیاتی انجام می دهیم و نیاز به چنین بمب یا موشک یا راداری داریم. این چیزها نبود و آنچه اتفاق می افتاد، به صورت مجزا از ساختار بود. حضرت آقا این قضیه را درک کرده بودند. ایشان همان موقع فرماندهان را تشویق می کردند که روش ها را عوض کنید. یکی از عبارات بسیار زیبای حضرت آقا در آن زمان این بود که: «جنگ با این روش ها، جنگ با خود آمریکا است.» یعنی به اندازه جنگ با آمریکا اهمیت دارد.

● سجیل

ما پیشرفت هایی در قسمت های تجهیزات فنی داشتیم. مثلا وقتی فلان قطعه تمام شد، جلساتی تشکیل دادند که آن را از جاهای مختلف بخرند و بیاورند. همان موقع آیت الله خامنه ای دستور دادند و کمیته ای زیر نظر آقای بازرگان برای چاره اندیشی درباره عملیاتی نگه داشتن هواپیمای اف۱۴ تشکیل شد. البته آن هایی هم که خارج رفتند، نتوانستند کاری بکنند، اما در داخل، این کمیته زیر نظر جهاد خودکفایی تشکیل شد. آن ها توانستند موشک های هاگ را طراحی کنند و جای فونیکس، زیر هواپیمای اف۱۴ ببندند.

پروژه سجیل، همان استفاده از هاگ به جای فونیکس بود. با دشواری، آن را آزمایش کردند و آزمایش هم موفقیت آمیز بود، اما مشکل این بود که ساختار وابسته، اجازه آزمایش چنین چیزی را نمی داد. قانع کردن عملیات که آن را آزمایش کنند، مشکل بود. ایراد ساختار وابسته این است. یعنی اگر هماهنگی هایی بین عملیات و جهاد وجود داشت، کار خیلی آسان انجام می شد. اگر همه چیز تعریف شده بود که وقتی پروژه ای از لحاظ فنی به پایان می رسد، طبق این روش ها و با آن پشتیبانی و با این بودجه می توانند آن را آزمایش کنند، اما متأسفانه چنین چیزی نبود، باید التماس می کردند تا به آن ها کمک کنند. دغدغه حضرت آقا نیز در آن زمان همین بود.

● اگر تحریم ها نبود...

اگر تحریم ها نبود، جهاد خودکفایی راه نمی افتاد. اگر هم راه می افتاد، این قدر سرعت در پیشرفت نداشت و به این اندازه نوآوری نداشتیم. برکت این تحریم ها این بود که نیروها با خودباوری خیلی کارها کردند. ما هواپیمای شرقی را سوخت گیری کردیم. وقتی کشورهایی مثل لیبی و حتی چین متوجه شده بودند، نامه درخواست نوشته بودند. مسئولان نظام احتمالاً آقای بازرگان را خواسته بودند و گفته بودند که چین، چنین نامه ای را برای سوخت گیری نوشته است. واقعاً شما چنین توانی دارید که چین ندارد؟!

ما مستشار به لیبی فرستادیم که هواپیماهای لیبی را سوخت گیری می کردند. بعداً به چین هم رفتند. البته مسائلی پیش آمد که متأسفانه جلوی این کار گرفته شد. جریان های خلافی که آن زمان بود، اجازه توسعه کار را نداد. یعنی ما تا این جا پیشرفت کردیم که از نظر فناوری از قدرت بزرگی مثل چین جلو زدیم. چندین سال بعد از آن که ما پروژه سجیل را انجام دادیم، آمریکا هم این پروژه را اجرا کرد. بنابراین اگر دست جهاد خودکفایی باز بود و ساختار وابسته اجازه می داد که افراد با این عقیده که «جنگ با روش ها عین جنگ با آمریکا است» ما یقیناً جای دیگری بودیم.

● تاریخ مصرف یا مصرف گرایی

حضرت امام(ره) فرموده بودند که این تحریم، برکت است. این برکت برای ما در نیروی هوایی کاملا مشهود بود. مثلا طبق روش های رایج، وقتی تاریخ مصرف برخی از قطعات می گذشت با وجود این که قطعه خراب نشده بود، اما چون موعد تعویض آن می رسید، باید این قطعه را عوض می کردیم. لامپ هایی روی رادار نصب بود که خیلی هم گران بود؛ کلاهسترون و مگنتون و... این لامپ ها تشعشعات رادیواکتیو داشت. نیروها این لامپ ها را عوض می کردند و درهر سایت چاهی کنده بودند که این لامپ ها را داخل آن چاه می انداختند. باید این قطعات را دفن می کردند و مجددا تقاضای قطعات جدید می کردند، اما پس از تحریم، نیروها عمر این قطعات را اضافه کردند. این نیروها رفتند از آن چاه ها، همان قطعاتی را که سال ها دور انداخته بودند، درآوردند و دوباره استفاده کردند. بنابراین همان وابستگی تداوم داشت.

به این ترتیب در قسمت هواپیمایی، عمر این قطعات را اضافه کردند. در قسمت فنی، اداری، عملیات و لجستیک هم مشکل داشتیم. لجستیک طوری طراحی شده بود که به محض این که قطعه تمام می شد، به جهاد و داخل کشور مراجعه نمی کرد. خود به خود به خارج می رفت. وقتی تحریم شدیم، دفاتر خریدی در لندن، سنگاپور و جاهای دیگر باز کردیم که بتوانیم خرید کنیم.

شما یقین بدانید که اگر روحیه جهاد خودکفایی در کارکنان، فرماندهان و نیروهای فنی نبود، اصلا دفاع ما در جنگ دوام پیدا نمی کرد و از همان اول، هواپیماها زمین گیر شده بودند. اصلا انبارها خوابیده بودند و قطعه ای نداشتیم.

● می گفتند دروغ است!

امروز هم که این تحریم ها افزایش پیدا کرده، انسان های خبره، نیروهای قوی، باتجربه، جنگ دیده و آشنا به تمام تجهیزات، اعلام آمادگی کردند که هرکاری را که زمین مانده می توانند انجام دهند.مثلا پروژه شهید دوران و پروژه شهید بابایی. پروژه شهید دوران ارتقای هواپیمای اف ۴ است و پروژه شهید بابایی، ارتقای توان رزمی اف ۴ است.

پروژه شهید ستاری، ارتقای سی ۱۳۰ است. پروژه شهید اردستانی، در رابطه با اف ۵ است و پروژه شهید حبیبی، در رابطه با میراژ است. ما الان این مجموعه را جمع کرده ایم و چنین توانی داریم. این ها همان نیروهای جهاد خودکفایی هستند که خود حضرت آقا راه انداخته بودند.

در یکی از رزمایش های ما که هواپیماهای شکاری سوخت گیری می کردند، وابسته نظامی یونان عکس گرفت و طبق وظیفه اش گزارش داد که در این رزمایش هوایی، هواپیماهای شکاری هم سوخت گیری می کردند. او را توبیخ کرده بودند که از مسائل نظامی چیزی نمی فهمی! آنها نمی توانند چنین کاری را انجام دهند. بعدا این وابسته یونانی به خاطر اثبات حرف خود، به نیروهای ما متوسل شده بود که به من اسنادی بدهید که از خودم دفاع کنم، زیرا ممکن است من را عوض کنند. یعنی پروژه سجیل باورکردنی نبود.

حتی نیروهای ما موشک های لیزری اختراع کردند. موشک های مختلف را به هواپیماهای مختلف نصب کردند، به گونه ای که مثلا هواپیماهای غربی، به سلاح های شرقی مجهز بودند یا بالعکس، مثلا تغییراتی که روی فانتوم انجام شد، به اندازه ای بود که اگر همین فانتوم در آمریکا بود، اسم دیگری روی آن می گذاشتند، چون از نظر توان، خیلی بالاتر از همان مدل بود.

در قسمت رادار، بمب، موشک و حتی بدنه تغییراتی داده شده که بتواند مقاومت کند. در همان اوایل جنگ، وقتی ارتفاع هواپیماها پایین می آمد، آن ها را از پایین با سلاح های سبک می زدند. اولین دستاورد جهاد خودکفایی که برای هواپیماها اختراع کرد، محافظی بود که سلاح های سبک نتوانند به آن ها صدمه بزنند. این قضیه همین طور ادامه داشت و خیلی موثر بود. آن شب هایی که هواپیماهای عراقی می آمدند و تهران را می زدند، نه هاگ می رسید و نه هواپیماها می توانستند کاری کنند، ولی جهاد، موشک استاندارد سطح به سطح را بدون هماهنگی از انبارهای نیروی دریایی آوردند و روی هاگ سوار کردند. نام این کار پروژه «شباهنگ» بود. آن موشک را در بلندی قرار دادند و اولین هواپیما را با همین پروژه زدند.پروژه شباهنگ اصلا باورکردنی نبود، اما اتفاق افتاده بود.

کلی طول می کشید که جهاد، سایت موشکی هاگ را مستقر کند. نیروهای جهاد خودکفایی، سایت با عظمت هاگ را موبایل کردند، یعنی یک تریلی درست کردند. زمانی که این تریلی در این دره ها بالا و پایین می رفت، طوری تعبیه کردند که این سطح تکان نمی خورد. چندین ده ساعت طول می کشید که یک سایت هاگ مستقر شود و شروع کند. زمانی هم که مستقر می شد، دشمن می آمد و می زدش. این سایت را موبایل کردند. این اتفاق در دنیا نیفتاده بود، ولی ما این کار را کردیم. در جزیره مجنون با این سایت چه ها که کردند. چقدر هواپیما آنجا ریختند.نمی دانم کدام عملیات بود. آن ها فکر نمی کردند که چنین توانی داشته باشیم. یعنی امروز این سایت هاگ، اینجا کار کند و یک ساعت دیگر در جای دیگر. اصلا گیج شده بودند. به همین علت تعداد زیادی هواپیما را از دست دادند.

● فرود اضطراری

شما یقین بدانید که اگر روحیه جهاد خودکفایی در کارکنان، فرماندهان و نیروهای فنی نبود، اصلا دفاع ما در جنگ دوام پیدا نمی کرد و از همان اول، هواپیماها زمین گیر شده بودند. اصلا انبارها خوابیده بودند و قطعه ای نداشتیم. مخصوصا در طول جنگ که انبارها کاملا خالی شد. بعدهم با تحریم تمام آن دفاتر خرید ما را در خارج بستند. خیلی ها را که چیزهایی به ما می فروختند، زندانی کردند.

اگر اتکاء به داخل نبود، اصلا چیزی نمانده بود. با کمبود ترمز هواپیما، هواپیمای اف ۱۴ در همان ابتدا خوابیده بود. احتمالا حضرت آقا به خاطر دارند که یک بار با سی ۱۳۰ در دزفول پرواز کرده بودند و بعد سی ۱۳۰ برگشته بود و با حالت اضطراری نشسته بود. هواپیما اشکال پیدا کرده بود و همین ترمز هواپیما آتش گرفته بود. نیروها بعداز آن ساختاری را تعبیه کردند که ترمز سی ۱۳۰ را خنک نگه می دارد تا آتش نگیرد.

سرهنگ بازنشسته نوروزی

عضو دفتر مشاوره نظامی امام(ره)

منبع: پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه ای