چهارشنبه, ۲۶ دی, ۱۴۰۳ / 15 January, 2025
سه راه حل برای پرداخت یارانه مستقیم
بخش دوم
این گزارش حاكی است، تأثیرات افزایش قیمت انرژی به بخشهایی كه تأثیرپذیری زیادی دارند، منتقل می شود. تقریباً بدون استثنا بخشهایی كه بالاترین رشد افزایش قیمت را تجربه می كنند، از بالاترین میزان تأثیر مستقیم و غیر مستقیم برخوردارند. برای بخشهای حمل و نقل و مواد ساختمانی و ساختمان، میان ۶۰ درصد تا ۹۰ درصد تأثیرات به دلیل استفاده از انرژی در خود آنهاست. بخشهایی مانند صنایع نساجی و پوشاك وضع متفاوتی دارند. در آن بخشها تنها ۲۰ درصد تأثیر نهایی افزایش قیمت انرژی به صورت مستقیم احساس می شود یا كشاورزی كه میزان تأثیر مستقیم تنها ۱۱ درصد است. این موضوع دلالت دارد بر این كه صنایعی كه بیش از همه تأثیر می پذیرند، سریع تر از همه تأثیرات را احساس می كنند، زیرا بیشتر این تأثیرات ناشی از خرید مستقیم انرژی توسط خود آنها است.
از سوی دیگر، افزایش قیمت سوخت می تواند بر صنایع ناكارآمد ایران تأثیر منفی بگذارد. در حال حاضر در ایران كارخانجات سیمان ۳۵ درصد بیشتر از كارخانجات سیمان ژاپن سوخت مصرف می كنند و یا آنكه یخچالهای ساخت ایران ۷۰ درصد بیشتر از یخچالهای وارداتی و اتومبیل داخلی ۳۷ درصد بیشتر از اتومبیلهای وارداتی انرژی مصرف می كنند.
شاید نكته قابل توجه گزارش در اینجا باشد كه بانك جهانی برای افزایش قیمت سوخت و نحوه جبران آن از سوی دولت چه برنامه ای را پیشنهاد داده است.
بنابر گزارش بانك جهانی، افزایش قیمتهای انرژی بدون اقدام جبران كننده از سوی دولت، هم برای خانوارهای شهری و هم روستایی، قویاً جنبه نزولی دارد. نسبت زیان رفاهی ناشی از قیمتهای بالاتر هنگام بالا رفتن سطح هزینه، كاهش می یابد. فشار بر خانوارهای روستایی سنگین تر است و این هم به خاطر سطح كلی هزینه پایین تر است و هم به دلیل ماهیت كالاهایی كه خریداری می كنند. تأثیر بر تهی دست ترین گروه روستایی دو برابر بیشتر از بهترین گروه پنجك شهری است. همچنین این محاسبات سطح بالاتر را برای افزایش هزینه ای كه هر گروه لازم دارد تا بتواند همان مقدار كالا را خریداری كند به دست می دهد. این می تواند نشانه ای نمایان برای سیاست دولت در زمینه برخورد متقابل با بعضی تبعات افزایش قیمت باشد. نهایتاً با برآورد سطوح زیان برای گروههای مختلف همراه با برآوردهای اعداد نسبی در گروههای پنج گانه روستایی (۳۸ درصد كل خانوارها) و شهری، امكان طرح برنامه های جبران كننده را فراهم می سازد تا تضمین كند كه خانوارهای مشخص شده از میزانی رفاه خالص برخوردار می شوند و اگر زیان ببینند، این زیان از یك مبلغ معین بیشتر نخواهد بود.
بانك جهانی در راستای تأثیر حذف یارانه انرژی به بررسی سه سناریو می پردازد.در این سناریوها تعدیل قیمت در سه سال و پنج سال پخش شده است. در دو سناریو تعدیل به صورت افزایش یكسان سالیانه به میزان یك سوم و یك پنجم فاصله میان قیمتهای داخلی و مرزی تقسیم شده است. در دو بدیل باقیمانده تعدیل ها به روش پیشاپیش صورت می گیرند بدین ترتیب كه:
۱ـ برای تعدیل سه ساله نیمی از تفاوت قیمت در سال اول برداشته می شود و در سال دوم قیمت به میزان دو سوم سطح قیمت مرزی می رسد و مابه التفاوت درسال سوم از میان برداشته می شود.
۲ـ برای تعدیل پنج ساله فاصله قیمتهای داخلی و مرزی در پنج ساله به ترتیب به میزان ۳۰درصد، ۲۵درصد، ۱۵درصد و ۱۰درصد در هر سال از میان برداشته می شود.
۴۷ـ در این سناریوها، افزایش یكنواخت قیمت انرژی به صورت طرح یك سوم در سال برای تعدیل سه ساله و یك پنجم در سال برای تعدیل پنج ساله دارای تأثیرات جنبی بر تورم به صورت ۹/۵درصد در سال برای نخستین بدیل و ۶/۵ درصد در سال برای دومین بدیل خواهد بود كه در مجموع افزایشی برابر با ۳۱درصد برای اولین و ۳۷ درصد برای دومین بدیل خواهدكرد. تعدیل به روش پیش اندازی متضمن تأثیر كاهنده است اما در كل تأثیری بالاتر ۳۲درصدی برای تعدیل سه ساله و ۳۸/۴درصدی برای تعدیل پنجساله خواهدداشت.
در این گزارش آمده است در نبود هرگونه اقدام جبران كننده توسط دولت، خانوارها دچار زیانی معادل ۳۰/۸ درصد در مازاد مصرف خواهند شد. حتی كسانی كه به لحاظ اقتصادی آسیب پذیر نباشد شاید در برابر اصلاح قیمت ها از خود واكنش نشان دهند و به مخالفت بپردازند، كه این منجر به بی ثباتی می شود. همچنین تأثیرات موجد بی ثباتی (به ویژه پولی) در اقتصاد بروز خواهدكرد كه باید به آنها توجه كامل بشود. از این رو باید همزمان یك برنامه اصلاحی دیگر برای كاهش این تأثیرات تدارك دیده شود.
منظور اصلی از اصلاح مورد نظر آن است كه دولت از نظام كنونی توزیع درآمد به صورت كمك مستقیم به فقرا دست بردارد (زیرا فقر عمدتاً از بیكاری سرچشمه می گیرد) و سیاست توزیع حمایتی اتخاذ كند كه در آن آسیب پذیری كسانی كه قادر به كار كردن نباشند محدود شود. این مستلزم آن است كه یارانه انرژی برای ایجاد اشتغال سرمایه گذاری شود و در عین حال نظام تأمین اجتماعی هدفمندی به وجود آید كه بتواند جانشین نظام انتقال گذرا شود.
بنا بر این گزارش طرح بازگردانیدن بخشی از پول یارانه به خانوارها در یك دوره زمانی معین را می توان طوری تعدیل كرد كه تركیبی از هدف ها به دست آید. نخستین تمهید این است كه نسبت معینی از خسارت «قشر آسیب پذیر» دقیقاً برابر آنچه در «مازاد مصرف» از دست می دهند جبران شود. قاعدتاً خانوارهای ثروتمند نباید از این طرح بهره مند شوند. برپایه این تمهید، مقادیر متفاوتی به خانوارها برگشت داده می شود كه میزان آن بستگی به میزان خسارتی خواهد داشت كه درنتیجه افزایش قیمت به آنها داده شده است. به خانوارهایی كه در بالای خط معینی از درآمد قرار گرفته باشند هیچ چیز پرداخت نخواهد شد. این روش در مقایسه با روش های دیگر هزینه كمتری در بر دارد، اما به توزیع درآمد می انجامد كه سبب كاهش سطح رفاه گروه های ثروتمندتر می شود. در این شیوه هیچ كاری برای سبك كردن بار فقر صورت نمی پذیرد. این برنامه ضمناً مستلزم طرح و اجرای برنامه مؤثر و كم هزینه ای برای شناسایی خانوارهای فقیر است.
طرح دوم متضمن برگردانیدن مبلغ ثابتی به همه خانوارها است. بسته به مبلغ این غرامت كه به هر حال دارای نرخ ثابتی است، وضع بعضی از خانوارها نسبت به گذشته بدتر نخواهد شد ولی فقیرترین آنها از وضعیت بهتری بهره مند خواهند شد. این طرح ازنظر اجرایی ساده ترین طرح هاست.زیرا نیازی به آزمایش تأثیر آن نخواهد بود. در این طرح درآمد توزیع می شود، وضع فقیر نسبت به گذشته بهبود می یابد و دارا زیان می بیند.
اما به دلیل پرداختی كه به همه خانوارها صورت می گیرد این طرح پرهزینه است.كاهش هزینه از راه كاهش یكسان نرخ موجب می شود كه تعداد خانوارهایی كه غرامت كامل دریافت می كنند كاهش یابد. دیگر این كه این طرح توزیع درآمد و كاهش فقر را نیز كم می كند.
طرح سوم از تركیب عناصر دو طرح اول تشكیل شده است. در این طرح تا سطح درآمد معینی به هر خانوار به طور یكسان غرامت پرداخت می شود.از این نظر طرح متضمن آن است كه همه خانوارها از وضعیت بهتری نسبت به پیش از افزایش قیمت بهره مند شوند. ولی بالاتر از آن سطح درآمد چیزی به كسی پرداخت نمی شود. این طرح از دید نسبی منجر به توزیع بیشتر با همان نرخ یكسان می شود زیرا درآمد گروههای توانمندتر را كاهش می دهد و هزینه مستقیم آن بسیار كمتر خواهدبود. این طرح برای مدیریت پرهزینه تر است زیرا مستلزم آن است كه گروههای كم درآمد را هدف قراردهد.
بانك جهانی با اشاره به معایب و منافع این طرحها می نویسد منافع اجتماعی از توزیع درآمد و كاهش فقر سرچشمه می گیرد. منافع اقتصادی در اقتصاد كلان از به كارگیری درآمد اضافی دولت به دست می آید كه مستقیماً برای جبران خسارت ناشی از افزایش قیمت انرژی به خانوارها برگشت داده نمی شود (بخشی از این درآمد را می توان برای توزیع دوباره از راه نظام تأمین اجتماعی هدفمند به كارگرفت). حمایت سیاسی در اجرای این طرح ها مشخص كننده گروههایی است كه از این طرحها سود یا زیان می بینند و سهولت اجرای طرح بستگی به توجیه پذیری و هزینه های اجرایی آن دارد.
بانك جهانی در اولین طرح یا سناریوی خود بازگرداندن ۱۰۰درصد یارانه ها به مصرف كنندگان را مأخذ قرارداد و در محاسبه خود متوجه شد در خانوارهای روستایی، منابع توانمندترین پنجك كه از یارانه ها استفاده می كند ۶/۷برابر منابع فقیرترین پنجك است. غرامت یكسان معادل ۱۱۲درصد هزینه جاری فقیرترین قشر از مازاد مصرفی را به این قشر می دهد. همه پنجك های دیگر صرفه ای قابل توجه اما به صورت كاهش دارند و تنها توانمندترین قشر (پنجك) ۱۵درصد معادل هزینه جاری خود را از دست می دهد. خانوارهای روستایی از یك صرفه ۶درصد نسبت به مجموع هزینه های خود از كیسه خانوارهای شهری بهره مند می شوند. دو سناریوی دیگر نیز بررسی شده اند كه برپایه دو سوم نیمی از یارانه ها استوار می باشند. در نخستین سناریو یك سوم گروههای پنجگانه تفاوتی در وضعشان پیش نمی آید و سود فراوانی نصیب دو پنجك دیگر می شود. دومین سناریو دومین پنجك را بدون تفاوت در وضعشان رها می كند و به ناتوانترین قشر (پنجك) سود می رساند و نتیجه آن ۱۵درصد زیان برای كل خانوارهای روستایی است. میدان نوسان و جهات تأثیربخشی برای خانوارهای شهری و روستایی قابل قیاس ولی كم اهمیت تر است.
بانك جهانی در بررسی خود حتی به این نتیجه رسید كه به هر فرد بابت یارانه مستقیم سالانه ۸۲هزار و ۶۰۰تومان پرداخت شود. (این محاسبه براساس هزینه های سال ۷۶ صورت گرفته است)، اما نكته مهمی كه خود آنها هم بدان اذعان دارند، ساز و كار این پرداخت و تحمل نظام برای هزینه های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آن است. هزینه ای كه از هم اكنون با پیشنهاد دانش جعفری بخش كوچكی از آن عیان شده است.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست