انفاق از طیبات

یا ایها الذین آمنوا انفقوا من طیبات ما کسبتم و مما اخرجنا لکم من الارض...(بقره: ۲۶۷).
خداوند در آیه فوق می فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از اموال پاکیزه‌ای که (از طریق تجارت) …

یا ایها الذین آمنوا انفقوا من طیبات ما کسبتم و مما اخرجنا لکم من الارض...(بقره: ۲۶۷).

خداوند در آیه فوق می فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از اموال پاکیزه‌ای که (از طریق تجارت) به دست آورده‌اید، و از آنچه از زمین برای شما خارج کرده‌ایم (از منابع و معادن زیر زمینی و از کشاورزی و زراعت و باغ) انفاق کنید»!

جمله «ما کسبتم؛ آنچه کسب کرده‌اید» اشاره به درآمدهای تجاری است و جمله «مما اخرجنا لکم من الارض؛از آنچه از زمین برای شما خارج ساخته‌ایم»؛ اشاره به انواع درآمدهای زراعی و کشاورزی و همچنین معادن زیر زمینی است، بنابراین، انواع درآمدها را شامل می‌شود؛ زیرا سرچشمه تمام اموالی که انسان دارد، زمین و منابع گوناگون آن است، حتی صنایع و دامداری و مانند آن، همه از زمین مایه می‌گیرد. این تعبیر، ضمناً اشاره‌ای به این حقیقت است که ما منابع اینها را در اختیار شما گذاشتیم، بنابراین، نباید از انفاق کردن بخشی از طیّبات و پاکیزه‌ها در راه خدا دریغ کنید.

پس از آن برای تأکید هر چه بیشتر، می‌افزاید: «به سراغ قسمتهای ناپاک نروید تا از آن انفاق کنید در حالی که خود شما حاضر نیستید آن را بپذیرید، مگر از روی اغماض و کراهت؛ و لا تیمموا الخبیث منه تنفقون و لستم بآخذیه الا ان تغضموا فیه» از آنجا که بعضی از مردم عادت دارند، همیشه از اموال بی‌ارزش و آنچه تقریباً از مصرف افتاده و قابل استفاده خودشان نیست، انفاق کنند و این گونه انفاقها علاوه بر اینکه سود چندانی به حال نیازمندان ندارد، یک نوع اهانت و تحقیر نسبت به آنها است، و موجب تربیت معنوی و پرورش روح انسانی نیز نمی‌باشد، در این جمله صریحاً مردم را از این کار نهی می‌کند و آن را با دلیل لطیفی همراه می‌سازد، و آن اینکه، شما خودتان حاضر نیستید این گونه اموال را بپذیرید مگر از روی کراهت و ناچاری، چرا درباره برادران مسلمان، و از آن بالاتر خدایی که در راه او انفاق می‌کنید و همه چیز شما از او است، راضی به این کار می‌شوید؟! در حقیقت، آیه به نکته لطیفی اشاره می‌کند که: انفاق در راه خدا، یک طرفش مؤمنان نیازمندند، و طرف دیگر خدا، و با این حال اگر اموال پست و بی‌ارزش انتخاب شود، از یک سو تحقیری است نسبت به نیازمندان که ممکن است علی رغم تهیدستی مقام بلندی از نظر ایمان و انسانیت داشته باشند و روحشان آزرده شود.و از سوی دیگر سوء ادبی است نسبت به مقام شامخ پروردگار. در پایان آیه می‌فرماید: «واعلموا ان الله غنی حمید؛ بدانید خداوند بی‌نیاز و شایسته ستایش است» یعنی نه تنها نیازی به انفاق شما ندارد، و از هر نظر غنی است، بلکه تمام نعمت‌ها را او در اختیار شما گذارده، و لذا حمید و شایسته ستایش است.در آیه دیگری می‌فرماید «لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون؛ به نیکی نخواهید رسید مگر از آنچه دوست دارید انفاق کنید».

مطلب دیگر این است که گاهی انسان در حال انفاق و احسان، دچار وسوسه می‌شود که اگر این چیز باارزش را به دیگران بدهم، ممکن است خودم در آینده به آن محتاج باشم. این یک وسوسه شیطانی است که سراغ اشخاص می‌آید و آنها را از آینده خود می‌ترساند و نگران آینده نامعلوم خود می‌سازد و این فکر را در آنها به وجود می‌آورد که نکند در آینده دچار فقر و تنگدستی باشم؟ این وسوسه که همواره انسانها را آزار می‌دهد، نه تنها از انفاق باز می‌دارد، بلکه انسان را دچار حرص و آز می‌کند و به افزون طلبی و مالدوستی و بخل وادار می‌سازد و حتی گاهی انسان را در کسب مال، به راههای نامشروع و حرام و ارتکاب گناه و معصیت می‌کشاند.این است که خداوند در ادامه این آیات هشدار می‌دهد که شیطان شما را با وعده فقر می‌فریبد و به فحشا و معصیت فرمان می‌دهد: «الشیطان یعدکم الفقر و یامرکم بالفحشاء».

علی خانی