ماهی گورخری, حیوان آزمایشگاهی محبوب

وقتی به بخش نگهداری حیوانات آزمایشگاهی طبقه همکف دانشگاه دوک قدم می گذارید فضای آن را به گونه ناخوشایندی گرم می یابید و اندکی هم بوی غذاهای دریایی خام, بینی تان را آزار می دهد

وقتی به بخش نگهداری حیوانات آزمایشگاهی طبقه همکف دانشگاه دوک قدم می‌گذارید فضای آن را به‌گونه ناخوشایندی گرم می‌یابید و اندکی هم بوی غذاهای دریایی خام، بینی‌تان را آزار می‌دهد.

در این مکان چندهزار مخزن پلاستیکی با تعداد بسیاری ماهی گورخری نگهداری می شود. این ماهی مهره دار چشم درشت و سه سانتی متری کم کم در حال تبدیل شدن به حیوان آزمایشگاهی بسیاری از دانشمندان است.

سال ۱۳۷۷ خورشیدی دانشمندان توانستند در دی.ان.ای این نوع ماهی جهش ایجاد کنند و آنها را به حیواناتی تبدیل کنند که بتوان نمونه بیماری های مختلف را روی آنها آزمایش کرد.

از آن زمان تاکنون مقاله های بسیاری درباره این ماهی های تغییر ژن داده، نوشته شده است. تاکنون ۲۶۰۸ نوع تغییر ژن یافته از این ماهی وارد بیش از ۹۲۱ آزمایشگاه جهان شده است.

برخی از این آزمایشگاه ها از نمونه هایی استفاده کردند که مناسب مطالعه و بررسی سرطان پوست، بیماری های خونی و سلول های بنیادی است.

برخی با ایجاد جهش هایی در DNA این ماهی ها، آنها را برای بررسی بیماری های حمله خواب، اختلال های ماهیچه ای و بزرگی سر در ارتباط با بیماری اوتیسم آماده کرده​اند.

تا سال ۱۳۸۹ استفاده از جوندگان ـمثل موش خانگی و صحرایی ـ ۱۰برابر بیشتر از حیوانات آزمایشگاهی دیگر بود و هنگام بررسی برخی اختلالات مغزی پیچیده فرآیندهای بیولوژیکی مانند مواردی که در ارتباط با شش ها هستند، بهتر بود از پستانداران استفاده شود تا ماهی؛ اما در بیشتر آزمایش ها از مشاهده رشد تومور گرفته تا غربالگری جهت تولید داروهای جدید، ماهی های گورخری روزبه روز مورد توجه محققان بیشتری قرار می گیرد.

این ماهی ها سه برتری نسبت به جوندگان دارند؛ اول این که زاد و ولدشان بسیار است. یک ماهی ماده پس از لقاح در عرض سه روز. صدها جنین تولید می کند؛ اما در جوندگان سه هفته طول می کشد تا فقط ۱۰ نوزاد متولد شود.

برتری دوم، نگهداری کم هزینه آنها نسبت به دیگر حیوانات آزمایشگاهی است و گاهی ۱۵ برابر ارزان تر تمام می شود و بالاخره از آنجایی که نوزادان این ماهی ها شفاف هستند، محققان براحتی می توانند رشد اندام هایشان را مشاهده کنند و متوجه مشکلات موجود در آنها شوند.

محققان، خون نوزادانی را که به نقص های ژنتیکی مبتلا بودند به این نوع ماهی ها تزریق کردند تا ببینند آیا جهش در آنها رخ می دهد یا خیرکه تقریبا همیشه جهش وجود داشت سپس با قرار دادن همان نقص های ژنتیکی درون نوزادان این ماهی ها، نمونه ای از آن بیماری را تولید کردند و با کمک میکروسکوپ مدت پنج روز به مشاهده رشد اندام ها و هر نوع نقص آناتومی ناشی از نقص ژنتیکی پرداختند.

تا پنج سال آینده محققان برای درمان بسیاری از بیماری های نادر از ماهی های گورخری استفاده خواهند کرد. این ماهی برای غربالگری مولکول ها بسیار عالی است و ابزار کشف داروهایی برای آیندگان خواهد بود.

آزمایشگاه هاروارد زون، اولین آزمایشگاه دنیا بود که توانست با استفاده از آزمایش هایی روی این ماهی، دارو تولید کند.

آنها در مدت چهار ماه ۲۵۰۰ مولکول متفاوت روی ماهی های گورخری آزمایش کردند و متوجه شدند که یکی از آن مولکول ها سلول های بنیادی خون ماهی ها را بشدت افزایش داد و سپس آن مولکول را سلول های موش آزمایش کردند و به همان نتیجه دست یافتند.

آزمایش های بالینی داروی جدید شان را در سال ۱۳۸۸ روی بیماران مبتلا به سرطان خون، انجام دادند.

این بیماران بر اثر شیمی درمانی تعداد وسیعی از سلول های خون خود را از دست داده بودند و این دارو سلول های خونی شان را به سرعت تا ۱۰ برابر افزایش داد.

از آن زمان تاکنون این محققان از روش غربالگری روی این ماهی ها برای تولید داروی تومور سیاه رنگ قشر عمیق پوست استفاده می کنند و دارویشان را روی دو نفر هم آزموده اند.

این تحقیقات روی ماهی های گورخری تازه ابتدای راه است و محققان گروه گروه به جرگه کسانی که از این ماهی در تحقیقات شان استفاده می کنند، می پیوندند. به همین دلیل است که بیشتر آزمایشگاه ها دست به ساخت آکواریوم زده اند.

منبع: نشنال جئوگرافی

مترجم: نادیا زکالوند