راحت تر نفس بکشید, زندگی راحت تری داشته باشید

از مشکلات شایع بینی چه می دانید

شاید بتوان گفت بینی اولین عضوی در چهره است که در اولین نگاه دیده می‌شود. اما شاید بسیاری نسبت به کارآیی و اهمیت عملکرد آن بی‌‌توجه باشند. بینی نه فقط یکی از اجزای دستگاه تنفس به شمار می‌رود بلکه ضامن حس بویایی و تا حد زیادی حس چشایی است. متاسفانه تا زمانی که این قابلیت‌ها به دلیلی از دست نرفته باشند چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرند.

زمانی که بینی می‌گیرد عملا تنفس از راه بینی غیرممکن و فقط از راه دهان امکان‌پذیر است؛ در این حالت دیگر هوای ورودی به ریه‌ها گرم، پاک و مرطوب نیست. افرادی که به علت بالارفتن سن یا استعمال سیگار یا یک سرماخوردگی ساده و گرفتگی بینی، حس بویایی خود را از دست می‌دهند، نمی‌توانند مزه غذاها را هم آن‌طور که باید حس کنند. آنها نمی‌توانند از بوی گل رز یا هوای تازه ییلاق یا جادوی رایحه‌های دل‌انگیز بهره ببرند و از آنجایی که نمی‌توانند بوی تعفن، گندیدگی، کپک، دود، نشت گاز و سایر خطرهای بالقوه را تشخیص دهند همواره در معرض تهدید سلامتی خواهند بود. اهمیت حس بویایی نه فقط در انسان‌ها بلکه در حیوانات نیز کاملا مشهود و حتی مهم‌تر است. به عنوان مثال، بینی موش دارای حدود ۱۰۰۰‌گیرنده بویایی است در حالی که در انسان تعداد گیرنده‌ها فقط چند صد عدد است. ۴۰ میلیون سال پیش زمانی که بینایی میمون سان‌ها به تکامل رسید، قدرت بویایی آنها کاهش یافت. اما همین ۳۰۰ گیرنده با مجموعه‌ها و ترکیبات بی شمار خود حس بویایی قدرتمند و مفیدی برای انسان‌ها و سایر پستانداران به ارمغان آورده است.

رایحه‌های خوب و بد، هردو، قدرت شگفت‌انگیزی در بازنمایی خاطرات ولو بسیار دور دارند؛ که دانشمندان علت آن را ادراک حس بویایی در سیستم لیمبیک مغز می‌دانند که مرکز پردازش هیجانی است.

جریان هوای داخل بینی فقط یک جریان هوای ساده نیست بلکه مجموعه‌ای از چرخش‌ها و گردباد‌هایی است که از کنار استخوان‌های خمیده و اسفنجی بینی به نام توربینات‌ها می‌گذرد. به عقیده دانشمندان این جریان هوا از جریان خون داخلی قلب و هوای بالای بال‌های هواپیما پیچیده‌تر است. قبل از آنکه ما بتوانیم بویی را استشمام کنیم، جریان هوا باید به پیاز بویایی برسد؛ حالا متوجه می‌شوید که چرا برای حس هرچه بهتر بوی نان تازه نفس عمیق می‌کشیم.

جریان هوای داخل بینی با حرکت چرخه‌ای خود از یک مجرا به مجرایی دیگر تغییر جهت می‌دهد بنابراین در هر لحظه تنفس فقط از یکی از سوراخ‌های بینی انجام می‌شود. حالا متوجه می‌شوید چرا افرادی که دارای انحراف بینی هستند (حالتی که بخشی از تیغه بینی که سوراخ‌ها را از یکدیگر جدا می‌کند به یک طرف نزدیک‌تر و از طرف دیگر دورتر است.) گاهی راحت نفس می‌کشند و گاهی با مشکل روبه‌رو هستند.

به طور معمول بینی دارای ترشحاتی است که با جریان ثابت و پیوسته خود با حرکت مژک‌ها از جلو به سمت عقب رانده شده و بلعیده می‌شود. هر فرد در طول روز حدودا یک لیتر ترشحات می‌بلعد؛ حجم ترشحات در هر لحظه بسیار اندک ولی ثابت است و بینی را پاک می‌کند. بسیاری از مشکلات تنفسی مربوط به همین ترشحات است مانند زمانی که سرما خورده، دچار عفونت میکروبی شده یا در معرض ماده‌ای حساسیت‌زا مانند شوره بدن حیوانات یا گرده گیاهان قرار گرفته باشید.

● آب ریزش

در این وضعیت شایع، ترشحات افزایش می‌یابد و منجر به تورم عروق خونی شده و تنفس از راه بینی را با مشکل همراه می‌سازد. ممکن است ترشحات اضافه به سمت سینوس‌ها، حفره‌های کوچک درون جمجمه مابین چشم‌ها و استخوان‌های گونه، حرکت کرده و آنها را پر کنند. بهترین راه درمان آب‌ریزش بینی ناشی از سرماخوردگی یا آلرژی، شست‌وشوی آن با محلول نمکی است. زمانی که سرما خورده‌اید، می‌توانید مجرای بینی خود را تا ۲۰‌بار در طول روز بشویید. یادتان باشد شست‌وشو با محلول نمکی به مراتب بهتر از «فین‌کردن» است که بهتر است به کل از آن صرف نظر شود؛ در حین فین کردن فشار اعمال شده می‌تواند میکروب‌ها را از بینی به داخل سینوس‌ها هدایت کرده و مقدمات ابتلا به سینوزیت میکروبی را مهیا کند. در مورد گرفتگی بینی ناشی از آلرژی، یکی دو بار شست‌وشوی بینی در طول روز کفایت می‌کند. در هر صورت آن‌چیزی که مهم است رعایت بهداشت بینی است. در دو یا سه روز اول سرماخوردگی، مصرف اکسی متازولین که نوعی دکونژستانت بینی است بینی شما را باز نگه داشته و احتمال عفونت به حداقل می‌رسد.

● سینوزیت

عفونت و التهاب سینوس‌ها این روزها بسیار شایع شده است به طوری که در ایالات متحده آمریکا به عنوان یکی از بیماری‌های سخت و مشکل ساز مطرح شده که از هر هفت نفر بزرگسال یکی را مبتلا می‌کند و سالانه ۸/۵ میلیارد دلار صرف هزینه‌های درمانی آن می‌شود. بیش از ۲۰ درصد آنتی‌بیوتیک‌هایی که تجویز می‌شود به منظور درمان این بیماری است. در این میان متاسفانه دیده شده که گاهی به علت عدم توجه پزشک معالج به علت ابتدایی سینوزیت، در مواردی که بیماری خفیف بوده و منشا میکروبی نداشته هم آنتی‌بیوتیک تجویز شده است. غالبا منشا سینوزیت ویروسی است و برخلاف آنچه بین مردم رایج است با مشاهده رنگ ترشحات نمی‌توان به منشا میکروبی یا ویروسی عفونت پی برد.

در مورد سرماخوردگی، ترشحات در ابتدا شفاف هستند و سپس غیرشفاف و در نهایت سبز یا زردرنگ می‌شوند. در عین حال تب نیز تعیین‌کننده نمی‌باشد زیرا در هردو نوع عفونت میکروبی و ویروسی تب مشاهده می‌شود. به نظر می‌رسد تنها راهی که می‌توان عفونت میکروبی را از غیرآن تشخیص داد، مساله زمان است. اگر علایم برای ۱۰ روز یا بیشتر ادامه داشت و هیچ نشانی از بهبودی نبود، یا در صورتی که علایم بیماری رو به بهبود گذاشت اما پنج تا ۱۰ روز پس از شروع، وضع بیمار به ناگاه رو به وخامت رفت، به یقین عفونت میکروبی است. در موارد سینوزیت خفیف حتی اگر منشا میکروبی داشته باشد، بیماری خود‌به‌خود بدون تجویز آنتی بیوتیک خوب می‌شود. گفته می‌شود ۷۳ درصد مبتلایان به سینوزیت میکروبی، در عرض هفت تا ۱۲ روز حتی بدون درمان دارویی بهبود می‌یابند. در صورت تجویز آنتی بیوتیک، ۸۷ درصد مبتلایان بهبود می‌یابند که البته سیر نزولی علایم یک هفته یا بیشتر به طول می‌انجامد و توجه به این نکته ضروری است که بهبود ناشی از مقاومت بدن در برابر عفونت است و نه قدرت میکروب‌ستیزی آنتی بیوتیک‌ها. گاهی پزشک برای بیمار آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند اما از او می‌خواهد صبر کند و درصورت عدم تخفیف علایم طی چند روز آینده، مصرف دارو را شروع کند. مورد مذکور فقط در مورد سینوزیت خفیف صدق می‌کند و اگر حال بیمار واقعا بد بود وتب بالایی داشت از همان اول مصرف آنتی بیوتیک توصیه می‌شود.

● خون دماغ

خون‌ریزی بینی غالبا از عروق پایینی در طول تیغه بینی رخ می‌دهد که فشاردادن پایین بینی یعنی قسمت غضروفی، به مدت پنج دقیقه آن را بند می‌آورد.

گاهی استفاده از اسپری‌های دکونژستانت مخصوص بینی هم موثر است زیرا عروق خونی را تنگ می‌کند. یادتان باشد گذاشتن پنبه یا دستمال داخل بینی در بندآوردن خون‌ریزی موثر نیست.

● تمیزکردن بینی

▪ محلول‌های نمکی: شست‌و‌شوی بینی به هنگام ابتلا به سرماخوردگی، آنفلوآنزا، عفونت سینوسی یا آلرژی از تجمع ترشحات خشک شده جلوگیری می‌کند در نتیجه راه تخلیه سینوس‌ها باز خواهد ماند. در عین حال به بهبود عفونت کمک کرده و از بروز مجدد آن جلوگیری می‌کند. استفاده از محلول‌های نمکی موجب کاهش تورم بافت بینی شده و تنفس راحت‌تر می‌شود. محلول‌های نمکی در انواع بسته‌بندی‌ها در داروخانه‌ها موجود است، حتی می‌توانید آن ▪ را در خانه تهیه کنید: به این منظور یک قاشق چای‌خوری سر پر نمک غیریددار و یک قاشق چای‌خوری سر پر جوش شیرین را در حدود یک لیتر آب لوله کشی حل کنید. با استفاده از یک سرنگ مقداری از محلول را در حالی که سر خود را به یک طرف خم کرده‌اید به داخل یکی از مجراهای بینی بریزید و بگذارید از مجرای دیگر خارج شود. آنقدر به شست‌وشو ادامه دهید (هربار به میزان کم!) تا محلولی که از بینی بیرون می‌آید کاملا شفاف باشد. شست‌و‌شوی بینی در صورت ابتلا به سرماخوردگی سخت یا عفونت، چندین بار در طول روز و برای افراد سالم نیز روزی یکی دو بار به منظور حفظ بهداشت توصیه می‌شود. شست‌وشوی بینی راه‌های هوایی را پاکیزه و مرطوب نگاه می‌دارد و تا حد زیادی از ابتلا به سینوزیت جلوگیری می‌کند.

▪ آنتی‌هیستامین‌ها: این مواد بر علیه هیستامین‌ها عمل می‌کنند؛ هیستامین‌ها عامل عطسه و آب ریزش آلرژیک هستند. اما استفاده از آنها در صورت ابتلا به سرماخوردگی، آنفلوآنزا یا عفونت سینوسی چندان توصیه نمی‌شود زیرا باعث می‌شوند ترشحات غلیظ‌تر شده و خروج آنها با مشکل مواجه شود. آنتی هیستامین‌ها شما را خواب آلوده می‌کنند.

▪ اسپری‌های دکونژستانت: می‌توان دکونژستانت‌های ساده را که با سایر داروها ترکیب نشده‌اند برای دو یا سه روز استفاده کرده تا مجراها باز بمانند و ترشحات خارج شوند. پزشکان استفاده از محلول‌های نمکی را به همراه دکونژستانت‌ها توصیه می‌کنند.

از استعمال بیش از سه روز دکونژستانت پرهیز کنید چرا که احتمال می‌رود مخاط بینی به آن وابسته شود و در صورت عدم مصرف دچار تورم شدید شود.

▪ اسپری‌های ضدحساسیت: در صورت ابتلا به سینوزیت خفیف و عدم تمایل به مصرف آنتی بیوتیک می‌توانید با صلاحدید پزشک از اسپری‌های تجویزی مانند نازونکس استفاده کنید. این اسپری‌ها حاوی استرویید رقیق شده هستند که وارد جریان خون نمی‌شود اما در درمان احتقان موثر است. استعمال آن حتی برای هفته‌ها خطری در پی ندارد و نتیجه آن با آنتی‌بیوتیک‌ها برابری می‌کند.

منبع: Whole Living

مترجم: نازنین صحت