جبهه جدید برابر حكومت ژنرال ها

تصمیم مشرف برای وارد كردن ارتش به حریم مدارس دینی و صدور جواز قتل محصلین و مدرسان مركزی كه وی آن را كانون افراط گرایی می خواند می تواند جرقه آغاز بحرانی باشد كه هیچ نقطه پایانی بر آن متصور نیست

حوادث مراكز مذهبی پاكستان، بحران سیاسی این كشور را وارد مرحله خطرناكی كرده است. به نظرمی آید آنچه این هفته در حوالی مسجد لال(سرخ) اسلام آباد رخ داد، حلقه ای متفاوت از یك نزاع زنجیره ای است.

تصمیم مشرف برای وارد كردن ارتش به حریم مدارس دینی و صدور جواز قتل محصلین و مدرسان مركزی كه وی آن را كانون افراط گرایی می خواند می تواند جرقه آغاز بحرانی باشد كه هیچ نقطه پایانی بر آن متصور نیست. كافی است به پیام های رد و بدل شده از بلندگوی دوطرف این نزاع توجه كنید؛ فرماندهان نیروهای مهاجم این اولتیماتوم را داده اند كه در صورت مقاومت طلبه ها و اعضای این مدارس دینی، از هر اقدامی حتی تخریب سقف این مراكز بر سر ساكنان آن دریغ نخواهند كرده اند و در مقابل روحانیون و مسئولان مساجد نیز در دستوری شبه فتوا، تهدید كرده اند كه این حریم شكنی را با قیام هواداران و مقلدان خود در مساجد و مكاتب سراسر كشور پاسخ خواهند داد. بدون تردید در این رشته نزاع خونین كه تصاویر كشته ها و قربانیانش، افكار عمومی را در بهت فرو برده است، مسجد لال یك نماد و سمبل است، نمادی كه طیف مخالفان سنت گرای مشرف از آن برای به چالش كشاندن مشروعیت حكومت ژنرال ها بهره می گیرند.

همه كسانی كه به جنبش ضدحكومتی مسجد لال پیوسته اند، حركت خود را نوعی مبارزه عقیدتی برای اصلاح حكومتی كه آن را فاسد می خوانند دانسته اند، این گروه جدید را می توان حلقه ای نوپدید مخالفان ایدئولوژیك دولت مشرف دانست؛ حلقه ای كه در آن روحانیون و طلاب مسجد لال و دو مدرسه دینی مردانه و زنانه وابسته به آن خواستار جاری شدن قوانین اسلامی در كشور شده اند. آنها دولت را به رواج نوعی بی بند و باری متهم كرده اند، به باور رهبران این گروه، دولت مشرف با آنكه فضای سیاسی كشور را بسته اما فضای اجتماعی را برای جلب رضایت غرب ولنگارانه باز كرده است با همین تفكر در این مدت، طلاب مسجد لال به اقداماتی دست زده اند كه باعث ناخرسندی بسیاری از مردم در مورد حفظ امنیت در پایتخت شده است. اواخر ماه گذشته، گروهی از این طلاب به یك درمانگاه طب سوزنی حمله كردند و چند نفر را به اتهام فساد اخلاقی ربودند.

شبكه امنیتی مشرف در این حوادث دچار سردرگمی جدی شد. علت این درماندگی به دو ابزار مؤثری بر می گشت كه گردانندگان مبارزه به كار بستند، اهرم نخست، توسل آنها به حربه عملیات انتحاری بود و دوم پیوستن طیف زنان به جمع طلاب مسجد لال بود چنان كه یك مقام امنیتی می گوید: دولت بیم آن دارد كه حمله مسلحانه به این محل باعث اقدامات تند تلافی جویانه از جمله عملیات انتحاری شود زیرا عبدالرشید غازی از مسئولان مساجد گفته بود هوادارانش آماده عملیات انتحاری هستند.

باز همین منبع در اسلام آباد می گوید به نظر می رسد كه عامل درگیری روز سه شنبه تلاش طلاب زن برای وادار كردن مأموران به تخلیه پست های بازرسی بوده است. تصاویر شبكه های خبری برای نخستین بار حضور گروه هایی از زنان را در حوالی مسجد لال نمایش دادند كه با چوب و سنگ و دوشادوش مردان برابر سربازان مشرف صف بسته بودند. بی گمان مشاركت زنان در این نزاع یك اتفاق جدید و موضوعی است كه می تواند دولت مشرف را در مهار این بحران با دشواری های جدید روبرو كند.

● نبردی كه از باجور آغاز شد

به باور ناظران شبه قاره، ریشه های حركت های خشمگین اخیر اسلام آباد به عملیاتی بر می گردد كه پائیز گذشته دولت مشرف آغاز كرد. درست در پایان ماه اكتبر، مشرف دستور مواجهه ای مسلحانه با مراكز دینی این كشور را صادر كرد. در این عملیات هلی كوپترهای توپدار ارتش به مدرسه ای واقع در منطقه قبیله نشین باجور در شمال شرق پاكستان، حمله برده و با این ادعا كه این مدرسه به صورت مجتمعی برای آموزش نفرات وابسته به القاعده و طالبان مورد استفاده قرار داشت منهدم كردند.

سخنگوی ارتش پاكستان آن روز ادعا كرد كه از این محل، برای تدریس علوم دینی استفاده نمی شد بلكه محل تمركز و آموزش تندروهای مسلح القاعده و طالبان بوده است.

مشرف نیز مدعی شد كه تعدادی از نفرات مسلح وابسته به شبكه القاعده و رژیم سابق طالبان در مناطق مرزی پاكستان و افغانستان پنهان شده اند و از این محل برای طراحی و اجرای عملیات در داخل خاك افغانستان استفاده می كنند. به هر حال همه چیز در عملیات باجور از آغاز یك طرح تهاجمی جدید خبر می داد خبرهای بعدی نیز روشن ساخت ارتش پاكستان نیرویی متشكل از حدود ۸۰ هزار تن از نظامیان خود را برای مقابله با كسانی كه تندروهای مذهبی می خواند بسیج كرده است. گردانندگان مدارس دینی پیام عمیلات ژنرال را دریافت كردند و با حادثه باجور مناسبات آنها با حكومت به كلی تغییر كرد.

بعد از این، موج بی وقفه ای از تظاهرات و تظاهركنندگان در شهرهای مختلف به ویژه اسلام آباد به راه افتادند كه با در دست گرفتن پیراهن خونین طلاب باجور برای آغاز قیام جدید هم قسم شدند.

● سربازان نبرد سیاسی

از شكل و ظاهر جنگی كه از باجور آغاز شده و به مسجد لال خاتمه یافت، این پیام برداشت می شود كه رویارویی جماعت طلاب و گردانندگان مكتب خانه ها واقعه و موضوعی متفاوت از نزاع همیشگی احزاب سیاسی با مشرف است، آنها به ظاهر بر سر عقاید و باورهای متعصبانه شان وارد جنگ با دولت شده اند، اما احزاب و گروه های سیاسی بر سر توزیع و تقسیم قدرت با مشرف در ستیز هستند. خواسته اصلی این گروه از مخالفان ایدئولوژیك مشرف، پاكسازی فضای اجتماعی و یا به قول خودشان برقراری احكام شریعت است، اما خواسته گروه هایی مانند حزب مردم یا مسلم لیگ كاهش نقش ژنرال ها و باز شدن چتر بسته مشاركت سیاسی است. اما واقعیت این است كه درگیری این جریان ها و نحله های مذهبی نیز امری مجزا از «پروژه نزاع سیاسی» نیست. حتی اگر در معركه درگیری طلاب هیچ نشان یا علامتی از احزاب نباشد، اما آنها سربازان یك نبرد سیاسی هستند. اتاق فرمان این نزاع در دست كسانی است كه در عین داشتن شاكله مذهبی، بازیگران كهنه كار سیاست پاكستان شناخته می شوند.

اساساً چرا دنبال این علت ساده نباشیم كه حلقه اتصال این توده طلبه های مدارس به بحر سیاست، یك ائتلاف تابلودار حزبی است كه اكنون اكثریت پارلمان این كشور را در دست دارد: ائتلاف ۶ گانه مجلس عمل متحده. تشكیلاتی كه ملغمه ای پیچیده از احزاب سیاسی و جمعیت های مذهبی سنت گرا را پدید آورده است. در پشت صحنه رهبری این تشكل، ریش سفیدان پرآوازه ای مانند قاضی حسین احمد رئیس ائتلاف ، فضل الرحمان دبیر و سمیع الحق ایدئولوگ حضور دارند كه هماهنگ با دیگر سران احزاب سیاسی، جریان مبارزه علیه مشرف را پیش می برند.

بنابراین نزاع های خونین اخیر جزئی از پروسه مبارزه برای كسب قدرت است. اهداف این گروه ها همگی به انگیزه های انتخاباتی آغشته است. به این دلیل كه ائتلاف جبهه عمل متحده یك ركن اصلی در رقابت انتخاباتی است. این ائتلاف در عین حال كه با اشتیاق به سوی فتح كرسی های قدرت خیز برمی دارد، امیدوار است در كنار این اهداف سیاسی، آرزوهای بلندپروازانه ایدئولوژیك خود با نام اصلاحات مذهبی را بر شانه های دولت و مجلس آینده مستقر سازد. هرچه به انتخابات سرنوشت ساز پایان امسال نزدیك شویم، دامنه و ابعاد این نزاع خشونت بار وسیع تر خواهد شد. جبهه پرتعداد مخالفان ژنرال بر آن هستند تا از استراتژی رویارویی خیابانی برای تهییج و بسیج سیاسی هواداران خود برای انتخابات بهره وافر بگیرد و این وجه تمایز اصلی پدیده رقابت سیاسی پاكستان با همه جوامع مشابه است.

روزهای آینده برای ژنرال ۶۳ ساله كه به سومین دوره ریاست می اندیشد ، روزهای بسیار دشوار و سرنوشت ساز است، اغلب ناظران در پایان این آزمون سخت، پاسخ این پرسش خود را می جویند كه آیا انتخابات آینده تكلیف این دوگانگی و شكاف خونین میان دولتی غربگرا و جامعه ای سنت گرا را روشن خواهد كرد و آیا گریبان پاكستان در فردای انتخابات از چنگ این كشمكش ملال آور میان افراط گرایان حامی طالبان و ژنرال هایی كه خود را مدافع میانه روی می خوانند خلاص خواهد شد.