والدین باید رفتار پرخاشگرانه کودک شان را مدیریت کنند

امروزه بسیاری از خانواده ها از رفتار پرخاشگرانه کودک شان شکایت دارند و برای درمان این رفتار نابهنجار فرزندشان به شیوه و روش های مختلفی متوسل می شوند

امروزه بسیاری از خانواده‌ها از رفتار پرخاشگرانه کودک‌شان شکایت دارند و برای درمان این رفتار نابهنجار فرزندشان به شیوه و روش‌های مختلفی متوسل می‌شوند. پرخاشگری رفتاری است که از خشم و عصبانیت نشات می‌گیرد که در کودکان به صورت هل دادن، کتک زدن، لگد زدن، گاز گرفتن، اذیت و مسخره کردن، عذاب دادن والدین، پرت کردن اشیا و گریه سر دادن است. این دسته از کودکان نسبت به سایرین بیشتر دروغ می‌گویند و مسوولیت اعمال خود را انکار می‌کنند، البته بسیاری از کودکان گاهی اوقات این رفتارها را انجام می‌دهند اما کودک پرخاشگر به‌طور مکرر این‌گونه رفتار می‌کند. درواقع پرخاشگری کودک تقریبا یک پاسخ خودکار نسبت به استرس و ناکامی است و هدفش این است که دیگران را مجبور یا وادار کند تا آنچه را که کودک می‌خواهد به او بدهند. معمولا این دسته از کودکان از درخواست‌های والدین و سایر بزرگسالان تبعیت نمی‌کنند و به اصطلاح خودشان قشقرق‌هایی برای ادب کردن والدین‌شان به راه می‌اندازند.

در زمینه انگیزه رفتار پرخاشگرانه، برخورد مناسب و مدیریت این نوع رفتار توسط والدین با دکتر رضا رستمی، متخصص اعصاب و روان، عضو هیات علمی دانشگاه تهران و رییس کلینیک آتیه گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در زیر می‌خوانید:

پرخاشگری کودکان اغلب با مشاهده رفتار پرخاشگرانه و الگوهای نامناسب یادگیری آغاز می‌یابد، دکتر رستمی معتقد است: «رسانه‌های دیداری - شنیداری نقش بسزایی در افزایش رفتار پرخاشگرانه دارند و والدین باید تا جایی که می‌توانند کودکان خود را از قرار گرفتن در معرض الگوهای پرخاشگر در فیلم‌ها، تلویزیون، موسیقی، بازی‌های رایانه‌ای، مطالب نوشتاری و ورزش‌های پخش‌شده در تلویزیون مانند کشتی محدود کنند.»

او اظهار می‌دارد که انگیزه‌های بسیاری برای رفتار پرخاشگرانه در خردسالان وجود دارد که ممکن است کودکی به این دلیل که عصبانی و ناراحت است یا می‌خواهد بر شخص دیگری مسلط شده و کنترل نماید سعی می‌کند به دیگری آسیب برساند. او در زمینه برخورد والدین با رفتار پرخاشگرانه گفت: «ما به‌عنوان والدین باید مانع از رفتاری شویم که موجب تهدید یا صدمه زدن به دیگران می‌شود چرا که کودکان پرخاشگر با ریسک بالایی برای تبدیل شدن نوجوانان یا بزرگسالان ناسازگار مواجهه هستند، همچنین ممکن است کودکی با سرپیچی از قوانین با اهمیت ایمنی یا با اقدام به ریسک‌های جدی خود را در معرض خطر قرار دهد، به‌عنوان مثال ممکن است کودکی با کبریت بازی کند یا به وسایل خطرناک بیش از حد نزدیک شود.»

● مدیریت رفتار پرخاشگرانه و خطرناک

والدین برای اینکه رفتار پرخاشگرانه فرزندشان مجددا تکرار نشود باید آنها را مدیریت کنند. دکتر رستمی معتقد است: «حقیقت این است که می‌توان به کودک پرخاشگر کمک کرد و گاهی اوقات دیده شده است به‌طور قابل توجهی کودکان تغییر می‌کنند، کمک کردن به بچه پرخاشگر برای والدین، مسوولیت سنگینی است که مستلزم تلاش بسیار، صبوری، پیگیری، مراقبت و به‌کارگیری مستمر روش‌های مدیریت کودک است.» او در پاسخ به این سوال که بهترین روشی که پدر و مادر باید آن را به‌کار گیرند تا باعث کاهش پرخاشگری در فرزندشان شود ، گفت: «والدین باید به‌طور متداوم از گام‌های اساسی برای برخورد با رفتار پرخاشگرانه و خطرناک استفاده کنند که شامل پنج گام است که در زیر خلاصه‌وار ذکر می‌کنم.»

▪ رفتار کودکان‌تان را متوقف کنید، او را مختصری سرزنش کنید و رفتار نامقبول او را نام ببرید:

گاهی اوقات پدر و مادر باید سریعا رفتار و عمل پرخاشگرانه فرزندشان را متوقف کنند مخصوصا در زمانی‌که ایمنی کودک و دیگران به مخاطره می‌افتد. والدین باید پس از متوقف کردن رفتار، کودک را به صورت مختصر اما جدی سرزنش کنند و سوءرفتاری که مرتکب شده را نام ببرند. به‌عنوان مثال: «هرگز نباید دوستت را هل بدهی»

▪ بلافاصله کودک را در محدودیت زمانمند قرار دهید:

بعد از نام بردن رفتار نامقبول کودک، والدین بدون اینکه وارد جر و بحث شده باید کودک‌شان را در محرومیت زمانمند قرار دهند و دکتر رستمی در پاسخ به اینکه محرومیت زمانمند چیست می‌گوید: «محرومیت زمانمند یعنی گذاشتن کودک در یک مکان کسل‌کننده و ملال‌آور، بلافاصله پس از اینکه رفتار بدی از خود نشان داد تا هنگامی‌که زمان‌سنج پایان زمان محرومیت را نشان می‌دهد و مدت زمان قرار گرفتن کودک در این محرومیت، یک دقیقه به ازای هر سال سن اوست.» والدین بهتر است از این گام مهم چشم‌پوشی نکنند و هنگامی‌که کودک در حال گذراندن محرومیت زمانمند است، خود را برای گفت‌وگو پس از این مرحله آماده و تمرین ذهنی کنند.

▪ با کودک در مورد رفتار پرخاشگرانه یا خطرناکش گفت‌وگو کنید:

به کودک بعد از سپری شدن زمان محرومیتش دوباره گوشزد کنید که آنچه را انجام داده رفتاری پرخاشگرانه و نامناسب بوده است و از او بخواهند که رفتارش را توصیف کند و جایگزین‌های بی‌خطری را در آینده از آنها استفاده کند و زمانی که کودک جایگزین‌های ایمن و بی‌خطر رفتار را به والدینش می‌گوید باید او را تحسین و ایده‌هایش را تشویق کرد و چنانچه رفتار جایگزین بی‌خطری به ذهن کودک نرسید باید در یافتن چنین جایگزین‌هایی به فرزند کمک کرد و اگر کودک با عصبانیت به پدر و مادرش گفت: ولم کنید، باید صحبت کردن با او را به وقت دیگری موکول کرد یا اینکه بار دیگر او را به محرومیت زمانمند بفرستند.

▪ یک پیامد منطقی ملایم یا جریمه رفتاری را برای کودک در نظر بگیرید:

به‌عنوان مثال چنانچه کودک با بچه بزرگ و قلدر همسایه رفتاری پرخاشگرانه از خود نشان دهد احتمالا با یک پیامد منفی مثل کبود شدن قسمتی از بدن یا چشمان ورم‌کرده مواجهه می‌شود و چنانچه از یک اسباب‌بازی یا شی برای رفتار پرخاشگرانه‌اش استفاده کرد، والدین باید اسباب‌بازی یا آن شی را به مدت طولانی توقیف کند. ممکن است فرزندی با دوچرخه‌اش به سمت بچه‌های کوچک‌تر حرکت کند و آنها را بترساند اما مادر می‌تواند به مدت دو هفته دوچرخه او را توقیف کند که این نوع برخورد نشان می‌دهد که کودک آن رفتارش را برای همیشه کنار گذاشته است.

▪ از گوش دادن انعکاسی استفاده کنید:

پس از پایان محرومیت زمانمند، کودک حالتی را دارد که می‌خواهد با والدینش صحبت کند و والدین باید در این مرحله از گوش دادن انعکاسی استفاده کنند تا کودک بتواند احساساتش را ابراز نماید چرا که کودکی که احساساتش را در قالب کلمات بیان می‌کند، کنترل بیشتری روی رفتار پرخاشگرانه و تکانشی‌اش دارد. این متخصص اعصاب و روان برای مهارت‌های اساسی گوش دادن انعکاسی، پنج رهنمود را بیان می‌کند: «۱- والدین باید تمامی احساسات کودک خود را بپذیرد و به آنها احترام بگذارد۲-به کودک نشان دهند که به آنچه می‌گوید گوش می‌دهند۳- والدین آنچه را که می‌شنوند و برداشتی که از احساس کودک‌شان دارند برایشان بازگو کنند ۴-احساسات فرزندشان را نامگذاری کنند. ۵-توصیه‌ها و پیشنهادات و دیدگاه‌های جایگزین را به کودک‌شان بگویند.»

دکتر رضا رستمی در‌نهایت معتقد است بسیاری از کودکان که در خانه پرخاشگرند در مدرسه نیز چنین رفتاری دارند و والدین برای کاهش‌ این نوع رفتار باید با معلم و اولیای مدرسه هماهنگ باشند.

فرزانه متین