آنچه از كدكس غذایی باید بدانیم

كدكس عبارت است از جمع آوری وتطبیق بین المللی استاندارد های مواد غذایی و ارایه آن به شكل واحد

●تعریف كدكس

كدكس در لغت بمعنای آیین نامه،مقررات،نشانه و آلیمانتاریوس به معنای مواد غذایی می باشد.

كدكس عبارت است از جمع آوری وتطبیق بین المللی استاندارد های مواد غذایی و ارایه آن به شكل واحد.

●تاریخچه تشكیل كمیسون كدكس غذایی

در یازدهمین كنفرانس FAOدر ۱۹۶۱ و شانزدهمین اجلاس جهانی WHOدر ۱۹۶۳تشكیلات جدیدی تحت عنوان كمیسیمو آیین نامه مواد غذایی“Codex Alimentarius Commission”

به منظور اجرای استانداردهای مشترك FAO/WHOدر زمینه مواد غذایی به وجود آمد در حال حاضر ۱۷۲ كشور عضو كدكس می باشند.

●اهداف كمیسیون كدكس غذایی

▪ حفظ منافع و بهداشت مصرف كنندگان

▪تسهیل روابط تجاری و هماهنگ شدن اقدامات انجام شده در زمینه مواد غذایی

▪هماهنگ نمودن كلیه فعالیتهای استاندارد مواد غذایی در بخشهای دولتی و غیر دولتی

▪ تعیین اولویت و ارائه راهنماییهای لارم در زمینه پیش نویسهای استاندارد با كمحك سازمانهای ذینفع

▪نهایی نمودن استانداردها و انتشار آنها به صورت مقررات و یا codexدر قالب استانداردهای منطقه ای یا بین المللی

▪ تكمیل و اصلاح استانداردها پس از بررسی های مناسب و لازم

●روش تدوین استانداردهای كدكس

۱ـ روش معمولی:دارای ۸ مرحله (step)است كه كشور های عضو در مراحل ۳،۶ و ۸ نظرات خود را اعلام می نمایند.

۲ـ روش سریع: دارای ۵ مرحله است كه كشورهای عضو نظرات خود را در مراحل ۳ و ۵ اعلام می نمایند.

●چهارچوب استانداردهای كدكس مواد غذایی

۱ـ نام استاندارد

۲ـ دامنه كاربرد

۳ـ تعریف

۴ـ تركیبات اصلیتشكیل دهنده و عوامل كیفیتی

۵ـ افزودنی ها

۶ـ ‎آلاینده ها

۷ـ ویژگیهای بهداشتی

۸ـ وزن و اندازه

۹ـ برچسب گذاری

۱۰ـ روش آزمون و نمونه گیری

●ساختار تشكیلات كدكس بین المللی

كمیسیون كدكس مواد غذاییC.A.Cشامل(دبیر خانه و كمیته اجرایی)و كمیته اجرایی شامل(كمیته های منطقه ای،كمیته های اجرایی بین دولتی،كمیته محصولات مواد غذایی،كمیته موضوعات عمومی)

●كمیته موضوعات عمومی(۹ كمیته فنی)

۱ـ باقیمانده آفت كشها

۲ـ سیستم بازرسی و صدور گواهینامه برای مواد غذایی وارداتی و صادراتی

۳ـ باقیمانده داروهای دامی

۴ـ تغذیه و رژیمهای ویژه غذایی

۵ـ برچسب گذتری مواد غذایی

۶ـ روشهای آزمون و نمونه برداری

۷ـ اصول كلی

۸ـ افزودنیها و آلاینده های مواد غذایی

۹ـ بهداشت مواد غذایی

●كمیته محصولات مواد غذایی(۱۱ كمیته فنی)

۱ـ میوه ها و سبزیهای فراوری شده

۲ـ میوه ها و سبزیجات تازه

۳ـ چربیها و روغنها

۴ـ فراورده های كاكائو و شكلات

۵ـ شكر

۶ـ شیر و فراورده های آن

۷ـ آبهای معدنی طبیعی

۸ـ ماهی و فراورده های شیلاتی

۹ـ بهداشت گوشت

۱۰ـ غلات ،حبوبات وبقولات

۱۲ـ پروتینهای گیاهی

●‌كمیته های اجرایی بین دولتی (۳ كمیته فنی)

۱ـ غذاهای حاصل از بیوتكنولوژی(ژاپن)

۲ـ خوراك دام (دانمارك)

۳ـ آبمیوه ها و سبزیها(برزیل)

●كمیته های منطقه ای(۶ كمیته فنی)

۱ـ آسیا(كره)

۲ـ آفریقا(مراكش)

۳ـ اروپا(جمهوری اسلواكی)

۴ـ خاور نزدیك(اردن)

۵ـ آمریكای لاتین(آرژانتین)

۶ـ آمریكای شمالی و اقیانوسیه(ساموآ)

●تعداد استانداردها و آئین كارهای تدوین شده توسط كمیسیون كدكس

▪استانداردهای محصولات غذایی ۲۰۲

▪استانداردهای عمومی و راهنماهای بر چسب گذاری ۷

▪راهنماها و آیین كارهای محصولات غذایی ۳۸

▪حدمجاز آفت كشها ۲۵۷۹

▪آیین كارها و راهنمای كلی بهداشت مواد غذایی ۵

▪تعیین حد افزودنیهای مواد غذایی ۶۸۳

▪تعیین حد افزودنیهای مواد غذایی ۳۷۷

▪راه های ارزیابی خطر ۵

▪راهنماهاو توصیه های نحوه اجرای بازرسی وصدور گواهینامه ۲۲

▪استانداردها و راهنماهاو آیین كارهای آلاینده ها ۱۴

مجموع ۳۹۳۲

●قوانین و مقررات كدكس

▪ قوانین كدكس هر ساله در كتاب روش اجرائی (procedure manual) تدوین و منتشر میگردد.

▪ قانون كدكس دارای ۱۰ اصل ((article می باشد كه درآن نحوه فعالیتها ، چگونگی پذیرش اعضا، عملكرد آنها و تدوین استانداردها ، تشریح گردیده است .

●تاریخچه كدكس غذایی در ایران

▪نخستین طرح شورای كدكس در سال ۱۳۶۳ از سوی مدیریت غذایی و كشاورزی تهیه و منتشر گردید.

▪در سال ۱۳۶۶ اولین اساسنامه آن تدوین شد .

▪در سال ۱۳۶۸ از سوی مدیریت وقت موسسه مكاتباتی با وزارت امور خارجه و وزارت كشاورزی جهت استقرار دبیرخانه و مكانی برای تشكیل جلسات و سایر موارد انجام شد .

▪در طول سالهای فوق ۲۷ نشست در ۱۶ گروه مختلف برگزار گردید كه از سوی مدیر اجرایی كدكس بعنوان اولین كمیته ملی كدكس در آسیا مورد تشویق قرار گرفت.

▪سرانجام با توجه به بحث WHOو مسایل ایجاد شده ار سوی اتحادیه اروپا برای كشور ،مجدداَ در سال ۱۳۷۷ اساسنامه جدیدی تدوین شد.

▪در یكصدو یكمین اجلاس شورای عالی استاندارد ،اساسنامه ای تحت عنوان ”دستور العمل شورای هماهنگی كدكس غذایی ایران“ به تصویب رسید.

●ساختار كدكس صنایع غذایی ایران

شورای هماهنگی كدكس صنایع غذایی ایران شامل كمیسیون ملی غذای ایران N.C.C شامل دبیرخانه كمیسیون ملی كدكس ، كمیته های فنی ، امور مالی .

●اعضا شورا

▪وزیر محترم جهاد كشاورزی

▪ وزیر محترم بهداشت ، درمان و آموزش پزشكی

▪وزیر محترم بازرگانی

▪وزیر محترم صنایع و معادن

▪ وزیر محترم علوم ، تحقیقات و فناوری

▪رئیس موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران

●سازمانهای مسئول تشكیل كمیته های فنی

▪وزارت جهاد كشاورزی ۱۰كمیته

▪وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكی ۲ كمیته

▪ وزارت بازرگانی ۱ كمیته

▪انستیتو علوم تغذیه و صنایع مواد غذایی ۱كمیته

▪موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ۸كمیته

▪ وزارت صنایع و معادن ۱كمیته

●كمیته های فنی وزارت جهاد كشاورزی

▪باقیمانده داروهای دامی

▪غلات، حبوبات و بقولات

▪شیر و فراورده های آن

▪ماهی و فراورده های شیلاتی

▪بقیمانده آفت كش ها

▪بهداشت گوشت و فراورده های گوشتی

▪میوه ها و سبزیهای تازه و خشك

▪ مواد غذایی حاصل از فراوری زیستی

▪ خوراك دام و طیور

●كمیته های فنی موسسه استاندارد

▪ آبمیوه و سایر نوشیدنیها

▪ روغنها و چربیها

▪آلاینده های مواد غذایی

▪ برچسب گذاری مواد غذایی

▪ بازرسی و صدور گواهینامه

▪ نمونه برداری و روش آزمون

▪ اصول كلی

▪كمیته اجرایی

●سایر كمیته های فنی

▪ شكر،شكلات و فراورده های كاكائو وزارت بازرگانی

▪افزودنیی های مواد غذایی وزارت بهداشت

▪بهداشت مواد غذایی وزارت بهداشت

▪ تغذیه و رژیم های ویژه غذایی انستیتو علوم تغذیه

▪ میوه ها و سبزیهای فرآیند شده وزارت صنایع

●چگونگی ارتباط كمیسیون كدكس غذایی در كشورها

▪از طریق contact point

▪موسسهٔ استاندارد عامل ارتباطی كمیسیون كدكس غذایی در ایران است.

▪ دبیرخانه شورای هماهنگی كدكس در موسسه و در مدیریت غذایی و كشاورزی مستقر می باشد.

▪رییس موسسه، نائب رییس شورا و رییس كمیسیون ملی كدكس غذایی ایران میباشد.

●اهم اقدامات انجام شده كدكس غذایی ایران

▪تشكیل چهار جلسه برای شورای هماهنگی كدكس و پنج جلسه جهت كمیسیون ملی كدكس

▪ایجاد هماهنگی در اعزام هیئت های نمایندگی به اجلاس های كدكس

▪ تهیه و تصویب شش آیین نامه و روش اجرایی كدكس

▪ تشكیل ۲۱ كمیته فنی

▪ تشكیل كمیته منطقه ای خاور نزدیك و كمیته اجرایی در سطح ملی

▪ارسال نظرات و پیشنهادات كارشناسی كمیته های فنی به كمیسیون كدكس

▪واگذاری پیشنویس تعیین حد مجاز آفلاتوكسین در مغزهای درختی (پسته) به ایران

▪تدوین پیش نویس استاندارد بین المللی ، دوغ- مشاركت در تدوین پیش نویس رسمی صدور گواهینامه بازرسی فراورده های غذایی – پیشنهاد تكمیل پیش نویس راهنمای تجزیه و تحلیل ارزیابی خطر…

▪پیشنهاد طرح تخصیص بودجه كدكس جهت انجام بهینه امور در سطح كشور و پیگیری آن از سازمان مدیریت و برنامه ریزی

▪ صدوراحكام برای رئوسا و دبیران و اعضای كمیته فنی

▪ایجاد هماهنگی استفاده از امكانات مالی و فنی صندوق مشتركFAO/WHO –trust fund بمنظور شركت در اجلاسهای كدكس.

▪ تهیه ۵ فصلنامه داخلی كدكس غذایی ایران

▪ایجاد وب سایتهای كدكس غذایی ایران جهت تعاملات و اطلاعات كمیته های فنی با آدرس اینترنتی www.isiri-codex.ir

▪پیشنهاد تدوین استراتژی ملی كدكس با توجه به درخواست كمیته ها و اعلام نظر از سازمانها در این رابطه .

▪تهیه فراخوان كدكس مبنی بر جذب متخصصان و كارشناسان برای عضویت در كمیته های فنی كه بالغ بر ۱۶۵ نفر اعلام آمادگی نموده اند.

مهندس الهام مظاهری