استراتژی امنیتی اسرائیل

از زمان تشکیل اسرائیل در ۱۴ می ۱۹۴۸ مسأله امنیت درصدرفهرست عناصر تشکیل دهنده استراتژی ملی اسرائیل قرار دارد از آنجا که مقوله امنیت با هستی و بقای اسرائیل مترادف است لذا تمام امکانات داخلی و خارجی اسرائیل برای حفظ امنیت ملی بسیج شده اند و از آنجا که اسرائیل دائماً برای بهبود دفع امنیتی خود تلاش می کند, روند امنیت ملی و عوامل ذاتی آن پیوسته در حال تغییر و تحول و ارتقا یافتن است

۱) پایه‌های تفكر امنیت ملی اسرائیل:

از زمان تشكیل اسرائیل در ۱۴ می ۱۹۴۸ مسأله امنیت درصدر فهرست عناصر تشكیل دهنده استراتژی ملی اسرائیل قرار دارد. از آنجا كه مقوله امنیت با هستی و بقای اسرائیل مترادف است لذا تمام امكانات داخلی و خارجی اسرائیل برای حفظ امنیت ملی بسیج شده‌اند و از آنجا كه اسرائیل دائماً برای بهبود دفع امنیتی خود تلاش می‌كند، روند امنیت ملی و عوامل ذاتی آن پیوسته در حال تغییر و تحول و ارتقا یافتن است.

برای تبیین چهارچوب تفكر سیاستگذاران اسرائیل در مورد امنیت ملی و تبیین امنیت باید شناختی از اهداف ملی این كشور بیابیم اهداف اسرائیل را می‌توان به سه دسته تقسیم كرد

الف) اهداف استراتژیك كه دربرگیرنده بقا و امنیت است.

ب) اهداف نظامی دربرگیرنده بازدارندگی، برتری نظامی كیفی، جنگ كوتاه مدت،

ج) منافع عمومی شامل یكپارچگی، اقتصاد قوی و كسب منافع انرژی.

به طور مستدل اهداف در درجه اول برآمده از ضعفهای موجود و بحرانهای یك كشور و سعی در برطرف كردن آنهاست با توجه به این مسئله باید به بحرانهای امنیتی اسرائیل نگاه بیفكنیم.

۲) ضعفهای امنیتی اسرائیل

مسائل و مشكلات تهدیدكننده بقا و توان اسرائیل به طور كل به ۳ دسته علل باز می‌گردد.

الف) ضعف ناشی از عدم مشروعیت: اسرائیل بدلیل عدم برخورداری از وجهه مناسب از سوی كشورهای منطقه خاورمیانه همیشه در یك نگرانی به سر می‌برد و در رأس سیاستهای خارجی اسرائیل یافتن هم‌پیمانان وفادار در منطقه می‌باشد نزدیكی به تركیه و آذربایجان از سیاستهایی است در جهت رفع این مشكل و نیز در همین راستا می‌توان از نمایش وجهه مثبت از خویش نام برد مانند خروج از لبنان، و تخلیه غزه برای رفع این شكل در درجه دوم بازدارندگی اتمی قرار دارد یعنی تركیبی از زیتون و اتم. برای رفع عدم مشروعیت به كار گرفته می‌شود.

ب) ضعف ناشی از موقعیت ژئوتیك: امنیت ملی اسرائیل تحت تأثیر منفی عامل جغرافیای سیاسی قرار گرفته است فقدان عمق استراتژیك قابل قبول برای اسرائیل به عنوان یك آسیب‌پذیری استراتژیك مطرح است. كوچكی اسرائیل، انزوای جغرافیایی از دیگر مسائل بغرنج ژئوپلیتیكی اسرائیل است در این راستا استراتژی‌های انتقال جنگ به خاك دشمن و رفتار هجومی اسرائیل قابل ارزیابی است.

از مؤلفه‌های دیگر ژئوپلیتیكی می‌توان به كمبود منابع، مشكل رودهای سطحی و آشامیدنی اشاره كرد كه سیاستهای كسب منابع انرژی غیرنفتی مانند انرژی هسته‌ای. تسلط بر بلندی‌های جولان و تضمین آب دریاچه طبریه نمود تلاش برای رفع مسائل ناشی از این كاستی‌هاست.

ج) سومین گروه از ضعفهای اسرائیل به عنوان ضعف جمعیتی را شناخته می‌شود. تمركز جمعیتی در مثلث سرزمین با Heart Land Triangle و ضعف كمی جمعیت نسبت به دشمنان منطقه‌ای از این گروه به شمار می‌روند. ۸۰ درصد ساختار اقتصادی و جمعیتی اسرائیل در سه شهر بین‌المقدس، حیفاء، تل‌آویو قرار گرفته است كه با توجه به حساسیت شهروندان نسبت به تلفات انسانی در صورت تهاجم ضربه شدیدی به موجودیت اسرائیل وارد خواهد كرد سیاست تأمین یك سرزمین ژئوپلتیك از طریق اجرای طرحهای اسكان و حفظ كرانه باختری و حفظ بیت‌المقدس و طرح شهر الخلیل در راستای پراكنده‌سازی جمعیت ذیل این مسئله قرار می‌گیرند.

مشكل دیگر در این راستا شكاف زیاد جمعیتی اسرائیل با كشورهای معارض در منطقه است به این منظور سیاست تجهیز ارتش قوی و توجه به برتری نظامی از جنبه كیفی مورد نظر سیاستگذاران اسرائیلی بوده است.

با توجه به شناخت ضعفهای استراتژیك و بازتاب آن در تعیین اهداف ملی كشور اسرائیل اینك می‌توان نگاهی ژرفتر به بررسی دكترین نظامی اسرائیل پرداخت.

۳) دكترین نظامی اسرائیل

با توجه به فقدان عمق استراتژیك و جلوگیری از وارد آمدن ضربه به مراكز مهم جمعیتی وحیاتی جلوگیری از تهاجم نقش اساسی در دكترین امنیتی اسرائیل ایفا می‌نماید. بر این اساس رویكرد اصلی در دكترین امنیتی اسرائیل رویكرد بازدارندگی است. عناصر اصلی دكترین اسرائیل عبارتند از: بازدارندگی هسته‌ای، دفاع موشكی، برتری كیفی در منطقه، موازنه استراتژیك و در نهایت رویه تهاجمی در دفاع.

الف) بازدارندگی هسته‌ای

امروزه سلاح‌های هسته‌ای در راس قدرت بازدارندگی قرار دارند. اسرائیل نیز به علت نقش مهم بازدارندگی اتمی در جلوگیری از تهاجم، برنامه‌های هسته‌ای را در صدر برنامه‌های تسلیحاتی خود قرار داده است. اسرائیل عضو هیچ پیمان مقیدكننده بین‌المللی نمی‌باشد و همین امر اسرائیل را به ششمین قدرت هسته‌ای جهان با حدود ۱۸۰-۲۰۰ بمب هسته‌ای تبدیل كرده است.

اصل ابهام: اصلی است كه اسرائیلیها سالهاست در مورد برنامه هسته‌ای خویش از آن بهره گرفته‌اند. با این حال می‌توان گفت اسرائیل دارای حداقل ۶۰-۸۰ كیلوگرم پلوتونیوم است. اما هنوز اطلاع دقیق از تولید پلوتونیوم در راكتور دیمونا در دست نیست. اسرائیل بمبهای اتمی را در پایگاههای تل‌نوف در شمال غربی و زكریا در جنوب شرقی تل‌آویو پنهان كرده است. در ۱۹۹۸ شیمون پرز رسماً پذیرفت كه اسرائیل توان تولید سلاحهای هسته‌ای را داراست.

ب) طرح دفاع موشكی

دومین پشتوانه‌برای یك سیاست بازدارندگی مؤثر موشكها می‌باشند. اسرائیل نیز توجه خاص و ویژه‌ای به برنامه طرح دفاع موشكی دارد. موشكهای بالستیك با برد ۱۴۰۰ كیلومتر همراه سیستم پیشرفته هشداردهنده تقویت شبكه ضد موشك پاتریوت و موشك ضد بالستیكی ارو و ماهواره‌های جاسوسی مانند افق- ۵ در راستای تكمیل و ارتقای رویكرد بازدارندگی موشكی عمل می‌كنند.

ج) حفظ موازنه استراتژیك به نفع خود (اصل برتری)

برای جبران كمبودهای كمی در حوزه‌های نیروی انسانی و جغرافیا و همچنین نبود عمق استراتژیك سیاستگذاران امنیتی اسرائیل با اتكا به فناوری پیش‌رفته تكیه را به برتری كیفی در منطقه و حفظ موازنه استراتژیك قدرت به نفع خود نهاده‌اند. در همین راستا خرید ۵۰ فروند هواپیمای F۱۶I (بلك هاك) و ۲۵ فروند F۱۵ را می‌توان نام برد. در سال ۱۹۹۴ اسرائیل دارای ۷۴۲ فروند هواپیمای جنگنده یعنی حدود چهار برابر بیش از ایران با ۲۱۴ فروند بود.

طبق جدیدترین آمار نیروی هوایی اسرائیل ۵۳۰ فروند هواپیمای جنگی و ۳۳۶ فروند هواپیمای ذخیره دارد. با توجه به هواپیماهای F۱۵ و F۱۶ به خاطر سرعت، ارتفاع و قدرت بالا اسرائیل از توان بالایی در جنگ هوایی برخوردار است.

گذشته از اصل تكیه بر نیروی هوایی مجهز برای ایجاد برتری نظامی بر كشورهای متخاصم منطقه اصل دیگر حفظ برتری در منطقه خاورمیانه است. در این راستا اسرائیل با كمك امریكا بر كشورهای روسیه، چین و كره شمالی برای عدم ارسال فناوری‌های پیشرفته موشكی و هوایی به ایران و كشورهای عرب فشار وارد می‌كند. اسرائیل نگران است دستیابی كشورهای خصم بخصوص ایران به فناوری بالای موشكی و یا قدرت اتمی موازنه استراتژیك قدرت در خاورمیانه را به هم بزند حفظ انحصار بازدارندگی اتمی و استراتژیك نقش بسیار مهمی در دكترین امنیتی اسرائیل ایفا می‌نماید.

د) استراتژی‌های تهاجمی در جنگ

ضعف‌های موجود اسرائیل و آسیب‌پذیری بالا باعث اتخاذ سیاستهای تهاجمی در جنگ شده است اصول به كار رفته در دكترین نظام اسرائیل عبارتند از: جنگ كوتاه‌مدت جنگ پیش‌گیرانه، جنگ در خاك دشمن و حمله برق‌آسا.

حسین قلیچ