جزایر سه گانه در طول تاریخ

ایران بر بسیاری از جزایر مهم و استراتژیک در تنگه هرمز و دهانه خلیج فارس حاکمیت و مالکیت دارد از این جزایر, ۶ جزیره که خط قوسی دفاعی ایران را تشکیل می دهند, اهمیت بیشتری دارند

پس از انتقال قانونی جزایر تنب و بوموسی به ایران در سال ۱۹۷۱ م، امارات به شورای امنیت سازمان ملل متحد نسبت به این واگذاری شکایت کرد که این ادعای غیرقانونی در همان سال توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد رد و پرونده آن شکایت بسته شد. امارات متحده عربی بارها این ادعا را تکرار کرده است، اما به دلیل غیرقانونی بودن آن موردتوجه هیچ دولت یا سازمان جهانی، جز حکومت بعث عراق، قرار نگرفت. جستار زیر نگاهی دارد به تاریخ جزایر ایرانی در خلیج‌فارس و تاکید بر این حقیقت که جزایر تنب بزرگ و کوچک و بوموسی از روزگاران کهن که مرزهای ایران برای جهانیان شناخته شده است، در حاکمیت و مالکیت ایران بوده است. در این جستار، از نام فارسی جزیره ابوموسی، یعنی «بوموسی یا بوموسا» استفاده شده است.

● جایگاه جغرافیایی و استراتژیک

ایران بر بسیاری از جزایر مهم و استراتژیک در تنگه هرمز و دهانه خلیج‌فارس حاکمیت و مالکیت دارد. از این جزایر، ۶ جزیره که خط قوسی دفاعی ایران را تشکیل می‌دهند، اهمیت بیشتری دارند. این جزیره‌ها عبارتند از: بوموسی، تنب بزرگ، هرمز، لارک، قشم و هنگام که در فاصله‌های کوتاه از یکدیگر قرار گرفته‌اند و خط قوسی دفاعی ایران را تشکیل می‌دهند. جزیره بوموسی با پهنه‌ای حدود ۱۲ کیلومتر مربع، در آب‌های خلیج‌فارس، در ۷۵ کیلومتری بندرلنگه و ۵۷کیلومتری خاور جزیره سیری قرار گرفته است. جزیره تنب بزرگ با پهنه‌ای حدود ۱۱ کیلومتر مربع، در ۳۱ کیلومتری جنوب باختری جزیره قشم، در بخش شمالی خط منصف خلیج‌فارس قرار دارد. جزیره تنب‌کوچک با پهنه‌ای حدود ۲کیلومترمربع، در حدود ۱۴ کیلومتری باختر جزیره تنب بزرگ و در ۵۰ کیلومتری جنوب بندرلنگه قرار گرفته است. ارزش استراتژیک جزیره بوموسی قابل توجه بوده و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ارزش استراتژیک جزیره تنب بزرگ به دلیل فاصله بیشتری که از تنگه هرمز دارد، به تنهایی چندان نیست، اما از نظر استراتژی آشنای ایران، حلقه‌ای پراهمیت از زنجیر (خط قوسی) دفاعی ایران در تنگه‌هرمز به‌شمار می‌رود. جزیره تنب کوچک از دید استراتژیک، به عنوان یک نقطه پیوندی و پشتوانه، برای جزیره تنب بزرگ اهمیت دارد.

● ابوموسی

این جزیره به نام‌های بوموسی، بوموسا، ابوموسی، باباموسی، گپ سبزو، بوموف و... نامیده شده است. واژه بوموسی از دو پاره «بوم» و «سا= سی» تشکیل شده که بوم به معنی جا، مقام، خانه، پناهگاه، جایگاه و سرزمین است، چنان که می‌گویند: مرغ بوم گرفت؛ یعنی آشیانه، خانه و وطن گرفت. در پارسی باستان bum، پهلوی buum به معنی سرزمین آمده بنابراین بخش نخستین آن؛ یعنی «بوم» فارسی است و بوموسی یعنی سرزمین موسی. نام دیگر این جزیره که در بندر لنگه و دیگر شهرهای هرمزگان «گپ‌سبزو» آمده است، سبز با پسوند «او» و نشانه تصغیر یا اشاره یا نسبت باشد، همراه است و بی‌گمان همان نشان اشاره است و در اصل «گپ سبزان» بوده است. بدین ترتیب ترکیب بوم با پسوند «او» و صفت سبز= سو= سا، نام ایرانی دیگر را تایید می‌کند که معنی آن، بوم سبز یا زمین سبز بوده باشد: سبزبومو= بوموسبز= بوموسو= بوموسا که به تقلید از نوشته‌های عربی «سا» در آن به گونه «سیص» نوشته شده و احتمال عربی دادن به آن داده‌اند.

● تنب بزرگ

این جزیره به نام‌های تنب بزرگ، تمب گپ، تنب مار بزرگ، تل مار و... نامیده شده است. واژه تمب یا تنب، پارسی دری یا تنگستانی (پارسی جنوبی) است که تپه، پشته و تل معنی می‌دهد. نام برخی از روستاهای بندرها و جزایر نواحی لنگه و بوشهر «تنب» است، مانند: تنب لاورو، تنبوی شمالی و جنوبی، تنبو، دوتنبو. واژه تنب در لغت عرب وجود ندارد و این نام صددرصد فارسی دری و ایرانی است و از پیش از دوران هخامنشی تاکنون وجود داشته و دارد.

بررسی‌های انجام شده تاکنون، نشانگر آن است که از هزاره ۲ پس از میلاد، جزایر تنب و بوموسی، همانند سایر جزایر خلیج‌فارس توسط ایرانیان اداره می‌شده و در قلمرو، حاکمیت و مالکیت ایران بوده است. خلیج‌فارس و جزایر آن، در دوران عیلامی، به ویژه در زمان پادشاهی شیلهک این شوشیناک (۵۶۱۱- ۱۵۱۱ پ. م) تابع دولت ایلام بود. در دوران ماد (۸۰۷- ۰۵۵پ.م) نیز جزایر تنب و بوموسی و جزایر دیگر خلیج‌فارس، تابع یکی از ایالت‌های جنوب باختری و سپس تابع ساتراپ (استان) چهاردهم دولت ماد به نام درنگیانه و بخشی از کرمان بوده است.