آشنایی با مادر بیماری های تاولی

گویا بین کشورهای مختلف, بیشترین میزان شیوع پمفیگوس در ایران دیده می شود و هم اکنون هزاران بیمار مبتلا به این بیماری در بیمارستان رازی که از بزرگ ترین بیمارستان های پوست کشور است, تحت درمان قراردارند

گویا بین کشورهای مختلف، بیشترین میزان شیوع پمفیگوس در ایران دیده می‌شود و هم‌اکنون هزاران بیمار مبتلا به این بیماری در بیمارستان رازی که از بزرگ‌ترین بیمارستان‌های پوست کشور است، تحت درمان قراردارند...

آمار دقیقی از تعداد مبتلایان به این بیماری در دست نیست، اما به‌طور تقریبی و به گفته استادان رشته پوست و موی بیمارستان رازی، بین ۴ تا ۵ هزار نفر در ایران به این بیماری التهابی پوستی مبتلا هستند.

«پمفیگوس» یک بیماری پوستی تاولی است و زمانی بروز می‌کند که بدن بیمار آنتی‌بادی‌هایی تولید کند که به پروتئین‌های سلول‌های خودی حمله و سلول‌های پوست را که به‌طور طبیعی به هم متصل هستند، از هم جدا می‌کنند.

ضایعات این بیماری التهابی پوست در قسمت‌های مختلف بدن به‌ویژه صورت و دهان ظاهر می‌شود.

این بیماری، بیماری سختی است و در صورت ‌درمان نشدن، به مرگ فرد می‌انجامد. مبتلایان به پمفیگوس به دلیل ایجاد ضایعات بدشکل، ظاهری ناخوشایند پیدا می‌کنند و ضایعات روی بدنشان بوی بدی دارد که در نهایت باعث طردشدن برخی از آنها از اجتماع خواهد شد.

مهمان ما معلم میانسالی است که اهل همدان است و تا رسیدن به تشخیص قطعی بیماری پمفیگوس خیلی اذیت شده است.

آقای معلم از تشخیص و درمان بیماری اش می گوید:

بـدنـم عـلـیـه مـن تـوطـئـه کــرد!

▪ ماجرا از کجا شروع شد؟

- تقریبا ۵/۳ سال پیش، اول در دهانم تاول‌هایی زد که فکر می‌کردم آفت یا تبخال باشد ولی به‌تدریج این تاول‌ها روی صورت، تنه و اندام‌هایم هم ظاهر شد.

▪ به پزشک مراجعه نکردید؟

- چرا ولی هیچ‌کدام بیماری‌ام را درست تشخیص ندادند و درمان‌ها فقط حالم را بدتر کرد.

▪ چه تشخیص‌هایی برایتان دادند؟

- از تبخال و آفت بگیرید تا اگزما و حساسیت. بعضی از پزشکان هم گفتند زردزخم است. حتی تشخیص حساسیت پوستی ناشی از گزش حشرات هم برایم دادند و هر کدام انواع و اقسام درمان‌های مختلف را امتحان کردند؛ درمان‌های ضدقارچ، آنتی‌بیوتیکی و آمپول‌های کورتون‌ به‌طور نامتناوب و... که نه تنها حالم را بهتر نکردند، بلکه دردی بر دردهای دیگرم افزودند.

▪ در نهایت چطور متوجه بیماری‌تان شدید؟

- تاول تمام بدنم را گرفته و خیلی آزاردهنده بودند. این تاول‌ها مدام می‌ترکیدند و عفونی می‌شدند. اطرافیان از من فاصله می‌گرفتند و می‌ترسیدند بیماری‌ام واگیردار باشد. به توصیه یکی از بستگان، همراه پسرم به بیمارستان پوست رازی در تهران رفتم. پزشک از تاول‌ها نمونه‌برداری کرد و برایم آزمایشی نوشت که نامش در خاطرم نیست ولی با توجه به نتایج آن گفتند بیماری‌ام «پمفیگوس» است.

▪ و بالاخره درمان را شروع کردید؟

- البته بیماری‌ام درمان ندارد اما الان خیلی بهتر شده‌ام. دکتر داروی جدیدی برایم نوشت که بسیار موثر بود و خدا را شکر تاول‌هایم بهبود پیدا کرده است.

▪ آیا در خانواده‌تان فرد دیگری هم به این بیماری مبتلاست؟

- نه، هیچ‌کس از اعضای خانواده‌ام این بیماری را ندارد.

▪ در مورد علت ابتلایتان از دکتر پرسیدید؟

- نه، تقدیر ما هم این بوده! دکتر می‌گفتند پمفیگوس یک بیماری خود ایمنی است که یکباره و بدون دلیل بروز می‌کند و پوست علیه خود واکنش نشان می‌دهد.

▪ الان مشکلاتتان کمتر شده است؟

- بله، اما آمدند ابرویمان را درست کنند چشممان را کور کردند.

▪ منظورتان چیست؟

- از بس مدام کورتون مصرف کرده‌ام، دچار تاری‌دید و آب‌مروارید شده‌ام.

▪ مگر هنوز کورتون مصرف می‌کنید؟

- نه، از یک ماه پیش تاکنون مصرف کورتون را قطع کرده‌ام و داروی دیگری تزریق می‌کنم.

▪ چند وقت است به آب مروارید مبتلا شده‌اید؟

- ۲ سال. خیلی‌ها می‌گویند به دلیل کورتون‌هایی است که استفاده کردم.

▪ چقدر به سلامت خود اهمیت می‌دهید؟

- من قبل از ابتلا به این بیماری، سابقه هیچ بیماری خاصی مانند فشارخون، مرض قند، دیابت یا سایر بیماری‌ها را نداشته‌ا‌م. ۳۰ سال معلم بود‌ه‌ام و حتی یک بار هم سیگار نکشیده‌ام. معلم باید الگوی بچه‌های مردم باشد و من هم سعی کرده‌ام درست رفتارکنم. حالا اینکه سیستم ایمنی بدنم علیه بدنم توطئه کرده، اتفاقی است که افتاده!

● نگاه اول

نظر دکتر امیرهوشنگ احسانی متخصص پوست و مو درباره سوژه «میزگرد زیبایی»

علت بـیماری پـمفیگوس مـشخـص نـیـست

آقای دکتر! در مورد بیماری این آقای معلم همدانی برایمان بگویید!

«پمفیگوس» نوعی بیماری پوستی التهابی خود‌ایمنی است و بدون علت مشخص باعث بروز تاول روی پوست تمام اندام‌ها و زخم‌های دهانی می‌شود. پمفیگوس در افراد بالای ۵۰ سال بروز می‌کند و معمولا از پوست شروع می‌شود اما در برخی موارد آغاز آن از مخاط است. ممکن است فرد در تمام زندگی دچار این بیماری باشد.: دلیل ابتلا به آن چیست؟

علت اصلی آن مشخص نیست اما عوامل تشدیدکننده آن مصرف برخی داروها یا ابتلا به عفونت‌های ساده هستند.: پمفیگوس درمان هم دارد؟

متاسفانه صددرصد درمان نمی‌شود و گاهی لازم است درمان‌ها تا پایان عمر ادامه یابد. این بیماری دوره‌های شدت و ضعف دارد و گاهی شدت آن کم و گاهی زیاد است. مهم‌ترین نکته‌ای که در درمان باید به آن توجه داشت، این است که احتمال عفونی‌شدن تاول‌ها وجود دارد.

بهترین روش درمانی برای این بیماران تجویز کورتون خوراکی با دوز بالاست ولی متاسفانه حتی با درمان هم ممکن است دوباره عود کند. اخیرا داروی جدیدی به نام «ریتوکسی‌مب» کشف شده که تاثیر بیشتری دارد ولی بسیار گران است و حتی با مصرف آن هم بیماری ریشه‌کن نمی‌شود. تاثیر این دارو فقط در کنترل بهتر بیماری است.: آقای دکتر! پمفیگوس چقدر شایع است؟

پمفیگوس بیماری چندان شایعی نیست ولی ژن آن در کشور ما به‌خصوص در خطه شمال و در میان یهودیان وجود دارد. میزان مرگ‌ومیر مبتلایان در گذشته بسیار بالا بوده اما در حال حاضر با درمان‌های جدید و مراقبت‌های بیشتر، کاهش یافته است ولی با این حال هنوز هم برخی بیماران به دلیل عوارض داروها و مشکلات ناشی از مصرف آنها و عفونت کلی بدن فوت می‌کنند.: داروهایی که برای درمان این بیماری تجویز می‌شود، عوارض زیادی دارد؟

بله، از جمله عوارض این داروها به‌خصوص کورتون، می‌توان به عوارض چشمی، ریوی و پوکی‌استخوان اشاره کرد.: اگر فردی به دلیل عوارض داروها، مصرف آنها را خودسرانه قطع کند، دچار مشکل خواهد شد؟

تاول‌ها همه جای بدن و حتی سر را می‌گیرند و عفونت‌ می‌کنند و زندگی‌اش مختل خواهد شد. بنابراین داروها نباید سرخود قطع شوند.: در مورد درما‌ن‌هایی که برای این آقای ۵۹ ساله همدانی در نظر گرفته شده است، توضیح می‌دهید؟

در ابتدا آزمایش بررسی سیستم ایمنی درخواست شد که نتایج آن ابتلایشان به بیماری «پمفیگوس ولگاریس» را تایید کرد و بیمار

تحت درمان با داروی کورتون قرارگرفت. بعد از ۶ تا ۹ ماه ضایعات کنترل شد و دوز کورتون را به‌تدریج کاهش دادیم و به ۱۵ میلی‌گرم روزانه رساندیم اما متاسفانه دوباره دچار حمله‌های تاولی و عود شدید بیماری شدند و در نتیجه دوز کورتون دوباره بالا رفت و داروی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی هم برایشان تجویز شد. ضایعات کمی بهبود یافت ولی به دلیل مشکلات چشمی (تاری چشم و آب‌مروارید)، کورتون خوراکی قطع و درمان موضعی کورتون آغاز شد. از ۲ ماه پیش با عود شدید ضایعات، این آقا بستری شدند و داروی بسیار جدیدی به اسم «ریتوکسی‌مب» دریافت کردند که به صورت هفتگی داخل ورید تزریق می‌شود. در حال حاضر با گذشت یک‌و‌نیم ماه از شروع درمان، بهبودشان قابل‌توجه است.

● نگاه دوم

پمفیگوس واگیر ندارد

دکتر شیدا شمس/ متخصص پوست و مو، استاددانشگاه علوم پزشکی تهران

به‌طور معمول بیماری‌های تاولی خودایمنی که شایع‌ترین آنها «پمفیگوس» است، در دنیا در سنین بالا شایع است اما در ایران در سنین پایین‌تر و حدود میانسالی هم دیده می‌شود. شیوع این بیماری در خانم‌ها بیشتر است. برخی افراد فکر می‌کنند پمفیگویید هم همان پمفیگوس است اما این‌طور نیست؛ «پمفیگویید» یک نوع دیگر از بیماری‌های تاولی خودایمنی است و کمتر از پمفیگوس در ایران شیوع دارد.

زمینه ژنتیکی در ابتلا به پمفیگوس دخالت دارد ولی علت بروز این بیماری خودایمنی دقیقا مشخص نیست. برخی عوامل محیطی مثل بعضی از داروها، عوامل غذایی، استرس و حالت‌های روحی در تشدید و بروز این بیماری تاثیر زیادی دارند. برای درمان، بیشتر از داروهای کورتیکواسترویید یا کورتون با تجویز و مراقبت دقیق پزشک استفاده می‌شود.

‌‌اولین تظاهرات بیماری در بیشتر مبتلایان تاول‌های درون دهان است ولی معمولا پس از مدتی، در همه جای پوست بدن دیده می‌شود. تمام مبتلایان به پمفیگوس، این تاول‌های دردناک دهانی را تجربه خواهند کرد. اما گاهی تا مدت‌ها آنها را جدی نمی‌گیرند و دیر به پزشک مراجعه می‌کنند که باعث می‌شود درمان سخت‌تر ‌شود. برخی هم با خوددرمانی و تجویزهای ساده برای رفع زخم دهانی کار را بدتر می‌کنند. علاوه بر بروز زخم روی مخاط دهانی، دیگر مخاط‌های بدن هم درگیر می‌شوند که بسته به محل درگیری، علایم آن متفاوت است؛ امکان دارد بینی زخم شود و خونریزی کند یا در کانال مقعدی علامت یبوست ظاهر شود. اگر قسمت پیشابراه و ژنیتال درگیر شود، در ادرار خون دیده می‌شود. خلاصه اینکه هر کجا پوست باشد، امکان وجود تاول‌ها هم هست.

این بیماری واگیر ندارد، حتی مایع درون تاول‌ها، پس از پاره‌شدن باعث بیشتر شدن تعداد تاول‌ها در نقاط دیگر پوست نمی‌شود. به‌طور معمول تاول‌ها به سرعت پس از مدت‌کوتاهی پاره می‌شوند و زخمی سطحی در محل تاول می‌ماند.شاید مهم‌ترین پرسش کسانی که این یادداشت را می‌خوانند این باشد که آیا راهی برای پیشگیری از ابتلا به پمفیگوس وجود دارد؟ آن قسمت از بیماری که ژنتیکی است، خیر، اما می‌توانیم از عوامل محیطی پیشگیری کنیم، چرا که قطعا این عوامل در تشدید و بروز بیماری نقش دارند.

● نگاه سوم

خطر پمفیگوس برای بارداری

دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده

متخصص پوست و مو و رییس مرکز تحقیقات سلول های بنیادی

خانم‌های مبتلا به پمفیگوس باید خیلی مراقب بارداری ناخواسته باشند. اگر خانمی به دلیل هر بیماری خاصی- چه پوستی و چه غیرپوستی- تحت‌نظر پزشک است و دوره درمانی را طی می‌کند؛ باید از یک روش موثر برای پیشگیری از بارداری استفاده کند و بسیار مراقب باشد که باردار نشود. حتی اگر لازم شد، به‌صورت اورژانس از بروز بارداری احتمالی پیشگیری کند.اگر بارداری صورت بگیرد گاهی ادامه آن برای مادر به دلیل بیماری‌هایی که به آنها مبتلاست، خطرناک و مهلک است یا ممکن است جنین بعد از زایمان قادر به حیات نباشد. در این موارد، با انجام مقدمات لازم پزشکی و قانونی، اجازه سقط درمانی صادر می‌شود. موارد صدور مجوز سقط جنین در بیماری‌های پوستی مادر طبق دستورالعمل پزشکی قانونی عبارتند از: ابتلا به پمفیگوس ولگاریس، پسوریازیس شدید و ملانوم پیشرفته‌ای که باعث خطر جانی برای مادر شود. بنابراین خانم مبتلا به این بیماری‌های پوستی می‌تواند از طریق قانونی برای سقط جنین اقدام کند.

«پمفیگوس ولگاریس» یک بیماری نادر، بالقوه کشنده، خودایمنی و تاولی داخل اپیدرمی است که پوست و غشاهای مخاطی را درگیرمی‌کند. این تاول‌ها به تدریج ظاهر می‌شوند و ممکن است تا مدت زیادی به‌صورت موضعی باقی بمانند ولی اگر درمان نشوند، فراگیر خواهند شد. آنها به‌سادگی پاره می‌شوند. فشار آوردن به تاول‌های کوچک و سالم باعث می‌شود مایع داخل آنها به اطراف و نواحی میانی اپیدرم پخش شود. ضایعات دهانی دردناک در ۵۰ تا ۷۰ درصد از بیماران ایجاد می‌شوند و چند هفته تا چند ماه قبل از ظهور تاول‌‌های پوستی بروز می‌کند. در گذشته تمام موارد بیماری به مرگ منجر می‌شد که معمولا ناشی از عفونت‌های پوستی بود. امروزه مرگ در ۵ تا ۱۵ درصد موارد رخ می‌دهد که به دلیل عوارض درمان با استروییدهاست. بیشتر مطالعات ارتباط بین تیتر آنتی‌بادی و فعالیت بیماری را ثابت کرده‌اند. انتقال جفتی آنتی‌بادی‌های مادر در پمفیگوس ولگاریس می‌تواند به بروز تاول‌های موقت در نوزاد منجر شود.

● نگاه چهارم

پمفیگوس باعث آب مرورارید می شود؟

دکتر محمود بابایی/ عضو گروه چشم پزشکی بیمارستان بقیه‌ا...

بیماری پمفیگوس خواه‌ناخواه عوارض چشمی به دنبال دارد و تاول‌ها در پلک‌های این بیماران هم دیده می‌شود. از سوی دیگر از آنجا که بیمار مجبور است کورتون مصرف کند، طبیعتا عوارض آن و سایر داروها، گریبانگیرش می‌شود. یکی از این عوارض شروع و رشد آب‌مروارید با علامت تاری‌دید پیش از موقع است. به‌طور خلاصه می‌توان گفت با اینکه ابتلا به پمفیگوس به خودی‌خود نمی‌تواند علت بروز آب‌مروارید باشد اما آب‌مروارید از عوارض درمان این بیماری است. از سوی دیگر آب‌مروارید بیش از آنکه ژنتیکی باشد، یک بیماری وابسته به سن است و با افزایش سن بروز می‌کند، درست مثل سفید شدن موی سر که گرچه می‌تواند زمینه ارثی داشته باشد اما معمولا در سنین بالا رخ می‌دهد. بروز آب‌مروارید پیش از موقع می‌تواند به دلایلی از جمله آلودگی هوا، استرس، مصرف برخی داروها یا ابتلا به بیماری‌هایی مثل دیابت باشد. تنها راه درمان آب‌مروارید پیشرفته جراحی است. توصیه می‌کنم این آقا برای جلوگیری از شدت یافتن آب‌مروارید، مصرف کورتون را قطع نکنند. پمفیگوس یک بیماری سرکش است که با قطع کورتون ممکن است عوارض شدید دیگری پیدا کند. آب‌مروارید این بیمار با توجه به درصد آن، درمان‌پذیر نیست اما مصرف نکردن کورتون می‌تواند مانع پیشرفت یا کند شدن روند ابتلا شود.

● نگاه پنجم

فرق پمفیگوس ،آفت و تبخال

دکتر جلیل مومن بیت‌الهی/ متخصص بیماری‌های دهان و دندان، استادیار دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران

یکی از مشکلاتی که بیماران مبتلا به پمفیگوس با آن مواجه می‌شوند، زخم‌های دهانی است. ۶ ماه تا ۱ سال قبل از بروز تاول‌های پوستی، تاول‌هایی در دهان ظاهر می‌شود که سریع‌تر می‌ترکد و زخم‌ ایجاد می‌کند و به عبارتی اولین علامت در بیماران مبتلا به پمفیگوس زخم‌های دهانی است. این زخم‌ها مزمن هستند و زمان طولانی‌ باقی می‌مانند و گسترش پیدا می‌کنند تا جایی که تمام دهان و لثه را فرامی‌گیرند. اگر بعد از این مرحله بیماری تشخیص داده و درمان‌ها آغاز نشود، زخم‌ها گسترش پیدا می‌کنند و پوست فرد هم درگیر می‌شود. یکی از مسایلی که ذهن اغلب افراد را درگیر می‌کند، واگیردار بودن یا نبودن این بیماری است. از آنجا که بیماری پمفیگوس خودایمنی است پس واگیردار نیست و حتی اگر زخم‌ها عفونی هم شوند، به بیمار یا فرد دیگری قابل سرایت نیستند. برای این آقا به اشتباه قبل از تشخیص پمفیگوس، تشخیص آفت یا تبخال برای زخم‌های دهانی‌شان داده شده بود. بسیاری اوقات، به‌خصوص در مراحل اولیه بیماری، احتمال اشتباه گرفتن این ناراحتی‌ها با هم وجود دارد اما پزشکانی که تجربه کافی دارند، می‌توانند زخم‌ تبخال یا آفت را به راحتی از زخم پمفیگوس تشخیص دهند؛ چون زخم‌های آفتی گذرا هستند، یعنی بهبود می‌یابند و دوباره عود می‌کنند در حالی که در پمفیگوس زخم‌ها مدام رو به گسترش هستند و خوب نمی‌شوند. در تبخال نیز به همین ترتیب. ضایعه‌های اطراف دهانی سابقه عود دارند و همین مساله به تشخیص تبخال از پمفیگوس کمک می‌کند.

● نگاه ششم

فرق پمفیگوس و اگزما

دکتر علیرضا سالک مقدم/ متخصص ایمونولوژی بالینی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

یکی از تشخیص‌های اشتباه برای این آقا، آلرژی پوستی بوده، پس دانستن تفاوت آن با بیماری پمفیگوس بسیار مهم است. آلرژی‌های پوستی به اشکال مختلفی بروز می‌کنند؛ گاهی به صورت تورم و قرمزی یا همان کهیر هستند. کهیر در نقطه‌ای از بدن ظاهر می‌شود ولی ساعتی بعد ممکن است آن نقطه بهبود یابد و در جای دیگری ظاهر شود. یکی دیگر از آلرژی‌های رایج پوست، اگزماست که می‌تواند از نوع اگزمای آتوپیک (فوری) یا اگزمای تماسی (تاخیری) باشد. ظاهر اگزمای فوری به‌صورت بثوراتی است که خارش دارند و به شکل وزیکول‌هایی که گاهی شبیه تاول هستند، خودنمایی می‌کنند. اگزمای تماسی نیز به صورت بثورات خارش‌دار است و در صورت تماس با موادی مانند فلزات، چرم، پلاستیک و... یا مصرف برخی داروها و مواد آرایشی به وجود می‌آید. گاهی این نوع اگزما نیز حالت شبه‌تاول به خود می‌گیرد. اگزما از هر نوعی که باشد، خارش قابل‌توجهی خواهد داشت اما در پمفیگوس، تاول‌های پوستی بزرگ و شل هستند و به سادگی پاره می‌شوند و پوسته‌های تاول خوابیده روی ضایعه به چشم می‌آید. این ضایعه‌ها برخلاف اگزما و حساسیت اصلا خارش ندارند یا خارش آنها بسیار کم است. از سوی دیگر در دهان هم ظاهر می‌شوند. اگزماها معمولا در دهان و مخاط تظاهر پیدا نمی‌کنند.

● نگاه هفتم

فرق پمفیگوس و زردزخم

دکتر مجتبی امیری/ متخصص پوست و موو عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا...

یکی از تشخیص‌های غلط برای این آقا، زردزخم بوده است، به این بهانه به توصیف علایم آن و شباهت و تفاوت‌هایش با بیماری پمفیگوس می‌پردازیم:

زردزخم یک بیماری عفونی پوستی باکتریایی است. این بیماری‌ بیشتر در کودکان دیده می‌شود و در نواحی خراشیدگی‌های پوستی و گزش حشرات که پوست حالت خود را از دست داده است یا در بیماران مبتلا به اگزماهای پوستی بروز می‌کند. زردزخم به ۲ نوع تقسیم می‌شود؛ زردزخم غیرتاولی و زردزخم تاولی. زردزخم تاولی به شکل یک برجستگی کوچک قرمز رنگ ظاهر می‌شود. بعد تاول کوچکی تشکیل می‌شود که در عرض ۲ روز پاره و دلمه زرد رنگی وسط آن تشکیل می‌شود و به همین دلیل به آن زردزخم می‌گویند. برخلاف بیماری پمفیگوس، زردزخم هم به خود فرد و هم به دیگران قابلیت سرایت دارد بنابراین در محل‌هایی مثل مهدکودک‌ها یا شیرخوارگاه‌ها احتمال سرایت آن زیاد است و به همین دلیل باید مبتلایان آنتی‌بیوتیک خوراکی هم دریافت کنند تا قدرت سرایت بیماری به دیگران کمتر شود. گاهی اگر تبخال عفونی شود، ممکن است زردزخم به وجود آید و حتی جای آن باقی بماند. زردزخم را می‌توان به کمک پماد موضعی «موپیروسین» درمان کرد بدون آنکه جای آن باقی بماند اما اگر عفونت ثانویه به آن اضافه شود یا خراشیدگی روی آن بروز کند، عفونت عمیق‌تر می‌شود و ممکن است جای زخم هم باقی بماند. از جمله عوارض زردزخم، مشکلات کلیوی است و به همین دلیل تاکید می‌شود بعد از تشخیص بیماری، حتما درمان دارویی انجام شود. زردزخم تاولی شیوع کمتری در مقایسه با نوع غیرتاولی آن دارد و در بزرگسالان هم به‌ندرت دیده می‌شود مگر در مواردی که فرد دچار عفونت‌های تبخال یا سایر خراش‌ها و صدمه‌های پوستی است. زردزخم تاولی گاهی با بیماری‌های تاولی دیگر اشتباه گرفته‌می‌شود. البته متخصصان به راحتی می‌توانند آن را از بیماری پمفیگوس، تشخیص دهند زیرا برخلاف پمفیگوس زردزخم دوره کوتاهی دارد و بعد از یک هفته بهبود پیدا می‌کند. از سوی دیگر در بیماری پمفیگوس برخلاف زردزخم،ضایعه‌ها و تاول‌ها در مخاط‌ها هم دیده می‌شود. این نوع اشتباه‌ها معمولا کم پیش می‌‌آید.

● نگاه هشتم

تفاوت جای گزیدگی با زخم پمفیگوس

دکتر فریده مهتی پور/متخصص پوست ومو و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

برای این آقا به اشتباه گزش حشره تشخیص داده شده بود. گزیدگی حشرات می‌تواند علایم متفاوتی در افراد مختلف ایجاد کند. این تفاوت‌ها ناشی از مشخصات سرشتی حشره مزبور، نوع و قدرت مواد مترشحه به داخل پوست، مقدار ماده واردشده و از همه مهم‌تر نوع پاسخ ایمنی فرد گزیده شده است. گاهی این تابلوهای بالینی به‌قدری دور از ذهن است که برای اثبات آن مجبور به انجام نمونه‌برداری‌های پوستی می‌شویم.

گاهی هم درمان اولیه خانگی رایج در هر منطقه می‌تواند علایم بالینی را تغییر دهد و با اضافه کردن علایم تحریکی و حساسیتی، شناخت آن را مشکل‌تر می‌کند. علاوه بر این، گاهی مراعات‌نکردن مسایل بهداشتی اولیه و با استفاده از درمان‌های سنتی خاص منجر به عفونی شدن اضافی ناحیه می‌شود و این عفونت ثانوی تابلوی غالب بالینی ایجاد می‌کند.

گزش و نیش می‌تواند صرفا برای خونخواری حشره و تکمیل قسمتی از فرآیند حیاتی‌اش باشد. در این موارد محل گزش ممکن است دچار خونریزی یا توام با کبودی بارز باشد. در برخی موارد نیز حشره می‌تواند به عنوان عامل یک بیماری خاص عمل و ارگانیسم‌های خاصی را از طریق ترشحات بزاقی یا مواد دفعی بدن خود به داخل پوست یا خون فرد گزیده‌شده منتقل کند. تمام این توضیحات نشان می‌دهد که در نظر گرفتن فقط یک یا دو تابلوی کلاسیک برای گزیدگی صحیح نیست و باعث تشخیص‌های غلط می‌شود و چنانچه به تابلوهای متنوع بالینی، پاسخ‌های متنوع ایمنی را در افراد مختلف اضافه کنید، متوجه می‌شوید که این گزیدگی‌ها می‌توانند در تشخیص افتراقی با بسیاری از بیماری‌های پوستی قرار بگیرند. تابلوهای غیرمعمول از یک طرف و پاسخ‌های ایمنی زودرس یا دیررس و پایدار از طرف دیگر از مشکلات شایع ما در برخورد با نیش و گزیدگی‌هاست، بنابراین هم مردم و هم پزشکان ساکن یک منطقه، با توجه به مسایل اقلیمی و اکولوژیک خاص آن منطقه، باید اطلاعات نسبی از انواع گزش‌های رایج داشته باشند و دید خود را به تابلوهای کلاسیک گزیدگی محدود نکنند. به‌طور معمول محل گزش می‌تواند به‌صورت برآمدگی منفرد یا متعدد گنبدی سرخ‌رنگ نمایان شود که در برخی موارد با دقت بیشتر در آن محل گزش در وسط آن مشخص است. این تابلوی آشنایی برای همه مردم است.

این برآمدگی‌ها می‌توانند نمای منفرد، گروهی، خطی یا دوایر متحدالمرکز داشته باشند. معمولا تعداد و شکل کلی این حالت می‌تواند در مورد منشاء گزیدگی اطلاعات مفیدی در اختیار پزشک قرار دهد. البته این تابلوی اولیه گاهی به علت خارش‌های مکرر بیمار مخدوش می‌شود. علاوه بر این، ممکن است در محل گزش شاهد بروز کهیرهای بزرگ و کوچک باشیم که گاهی می‌توانند تا یک وجب از محل گزیدگی را هم دربرگیرند. گاهی نیز جوش‌های آبدار ریز متعدد با تاول‌های بزرگ‌تر و دارای محتوای خون و سرم تابلوی بالینی را تشکیل می‌دهد.

در این موارد به‌خصوص اگر واکنش ایمنی فرد گزیده شده شدید باشد و تاول‌های متعددی در محل تشکیل شود، تشخیص بیماری سخت‌تر می‌شود و با بسیاری از بیماری‌های تاولی و ایمنی در تشخیص افتراقی قرار می‌گیرد. چنین عواملی به خصوص در گزش‌های شدید که سطح وسیعی از پوست را دربرگرفته باشد، مشاهده می‌شود. البته دقت در نوع بروز و سیر بیماری و در مواردی نمونه‌برداری و رنگ‌آمیزی خاص پاتولوژی می‌تواند در تشخیص این حالت کمک زیادی به پزشک کند. به یاد داشته باشیم که خارش و آسیب ناحیه یا عفونی شدن ناحیه به‌خصوص با درمان‌های سنتی تشخیص را همیشه سخت‌تر می‌کند و درمان را به تعویق می‌اندازد.

الهه رضاییان

سمیه مقصودعلی

دکتر شیدا شمس، دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده، دکتر امیرهوشنگ احسانی، دکتر مجتبی امیری و دکتر فریده مهتی پور متخصصان پوست و مو

دکتر محمود بابایی متخصص چشم، دکتر مومن بیت‌الهی متخصص دهان و دندان و دکتر علیرضا سالک مقدم متخصص ایمونولوژی