مدافع کهنه‌کار​

بسیاری از گونه‌های جانوری برای بقا و انجام رفتارهای زیستی خود، محدوده مشخصی به نام قلمرو را انتخاب و از آن حفاظت می‌کنند.

بسیاری از گونه‌های جانوری برای بقا و انجام رفتارهای زیستی خود، محدوده مشخصی به نام قلمرو را انتخاب و از آن حفاظت می‌کنند. مارمولک خشمگین این تصویر هم تلاش کرده از قلمرو کوچک خود در پارک ملی توران در برابر یک پژوهشگر دفاع کند.

این مارمولک که آگامای سروزغی تورانی نام دارد از خانواده آگاماهاست و در ایران، شمال افغانستان، شرق قفقاز، قزاقستان و احتمالا استان آستراخان در شمال دریای خزر یافت می شود.

طول بدن آگامای سروزغی تورانی که بزرگ ترین گونه در جنس خود است به ۲۴ سانتی متر می رسد. مشخصه بارز این مارمولک، دهان قرمز و پوسته های نازک چین دار اطراف دهان است که در حین دفاع از قلمرو و در فصل تولید مثل به شکلی کاملا هشداردهنده در معرض نمایش رقبا و دشمنان طبیعی قرار می گیرد. مرداد سال گذشته آکادمی علوم چین و جمعی از محققان دانشگاه مک ـ کواری سیدنی با جمع آوری ۹۲ آگامای سروزغی، تغییرات رنگ این پرده پوستی آویخته را از طریق طیف سنجی نوری مورد مطالعه قرار دادند.

نتایج این تحقیقات هنوز منتشر نشده اما بدون تردید ارائه آن می تواند برخی از رازهای قلمروطلبی و رفتارهای اجتماعی متفاوت این گونه را آشکار نماید. تمام ژن های موجود در هسته سلولی این نوع آگاما بتازگی شناسایی و چنین نتیجه گیری شده که آرایش ژن ها در این گونه شبیه سایر مهره داران است، اما آنزیمی که فعالیت های شیمیایی را کاتالیز می کند، عملا دستخوش تغییرات زیادی شده است.

دانشمندان باور دارند شناخت کامل ژن ها می تواند شرایط تکامل نژادی این گونه را بخوبی تشریح کند. این مارمولک بیشتر در مناطق بیابانی با تپه های ماسه و پوشش گیاهی اندک شامل گز، طاق و قیچ زندگی می کند و مطالعات نشان داده پایه غذایی این گونه بیشتر از آن که گیاهی باشد، جانوری است.

این مارمولک با تغذیه از انواع حشرات از جمله آفات گیاهی مانند ملخ ها می تواند نقشی اساسی در مبارزه بیولوژیکی ایفاء نماید. میزان تغذیه بسته به فصل متفاوت است، اما حداکثر تغذیه در فصل بهار گزارش شده که در آن زمان آگامای سروزغی معده خود را عملا از غذا انباشته می کند.

با وجود این که مارمولک ها خود را با شرایط خشکی سازگار کرده اند، اما باز هم به دلیل فعالیت های انسانی از جمله تغییر کاربری زیستگاه ها، جاده سازی و تغییرات اقلیمی که تغییرات گسترده پوشش گیاهی و منابع آبی اکوسیستم های خشک را در پی داشته؛ میزان آسیب پذیری و پراکندگی جمعیت این گونه بشدت افزایش یافته است.

فرناز حیدری