شاگــرد کمـال‌المـلک، معمـار مسـاجد ایـران

این اسامی را مرور کنید، گنبد مسجد شیخ لطف‌ا... اصفهان، گنبد مسجد گوهرشاد مشهد، دالان رو به کتابخانه مسجد سپهسالار تهران، شبستان زمستانی مسجد جامع اصفهان، نمای نیمکار جنوبی …

این اسامی را مرور کنید، گنبد مسجد شیخ لطف‌ا... اصفهان، گنبد مسجد گوهرشاد مشهد، دالان رو به کتابخانه مسجد سپهسالار تهران، شبستان زمستانی مسجد جامع اصفهان، نمای نیمکار جنوبی مسجد امام حسین تهران، پل

شهرستان اصفهان، شبستان مسجد سپهسالار تهران، یزدی‌بندی خانه بروجردی‌های کاشان، نیمکار ورودی سر در مدرسه دارالفنون، یزدی‌بندی تیمچه ملک بازار کاشان، مسجد سجاد تهران، زیرگنبد مسجد امام حسین تهران، مسجد سنگی تهران، مسجد انبار گندم تهران، مناره مسجد شاه اصفهان و... تمامی طراحی گنبدها و مناره‌ها و همچنین آجرکاری‌های آن توسط استاد لرزاده صورت گرفته است. استاد به زبان امروزی، یک آرشیتکت تمام و کمال بود.

استاد «حسین لرزاده» معمار بزرگ مساجد و یکی از آخرین معماران سنتی اسلامی کشورمان است که در طول حیاتش معماری و مرمت بیش از ۸۴۰ مسجد را برعهده داشت. وی مهارت کم‌نظیری در فنون اجرایی و تزیینی معماری سنتی (مقرنس، رسمی‌سازی، گره‌سازی و یزدی‌بندی) داشت که از آنها به اصول اربعه یاد می‌کرد.

وی علاوه بر اصول اربعه خود به تزیینات معماری باستانی ایران و معماری قرن نوزدهم اروپا نیز تسلط یافت و همچنین نقشه‌ها و پلان‌های ساختمان‌های مسکونی را نیز از معماران مدرن آموخت و بناهای مسکونی بسیاری به سبک غربی ساخت. لرزاده، عضو پیوسته فرهنگستان هنر در گروه هنرهای سنتی، در سال ۱۲۸۵ در تهران به دنیا آمد. پدر وی محمد لرزاده، از معماران بنام دوره اتابک و همکار حاج‌حسن صنیع‌الدیوان بود. حسین لرزاده ابتدا چندی نزد میرزاحسن به مکتب و سپس به مدرسه رفت. استعدادهای وی از همان زمان نمایان شد. او پس از اتمام دوره دبیرستان به مدرسه کمال‌الملک رفت و مجسمه‌سازی آموخت و سپس در محضر درس سیدمحمد تقی نقاش‌باشی به تحصیل علم پرداخت.

از این هنرمند سنتی کار بر روی ۸۴۲ مسجد، ساخت صحن اباعبدا... در کربلا، کاخ سعدآباد، کاخ سفید سعدآباد، کاخ مرمر، مدرسه شهید مطهری، طراحی و ساخت سردر ایرانی برای بانک شاهی واقع در توپخانه (بانک تجارت کنونی)، طراحی آرامگاه فردوسی در طوس و بسیاری از بناهای دیگر به یادگار مانده است. مرحوم لرزاده، استاد بزرگ و سنت‌گرای معماری ایران را کمتر کسی است که نشناسد. به هر حال مردم جنوب تهران و همه قدیمی‌ها که با ماشین دودی به شهرری و زیارت حضرت عبدالعظیم می‌رفتند، خیابان لرزاده و مسجد لرزاده را می‌شناسند. لرزاده فرزند مرحوم استاد محمد معمار، در دوران کودکی مدتی شاگرد کمال‌الملک بود و معماری می‌کرد، اما چون پدرش این کار را حرام می‌دانست، به امر پدر کارگاه کمال‌الملک را ترک کند، هر چند کمال‌الملک او را با استعداد شناخته بود و به وی علاقه داشت.

ت. لرزاده نه تنها معمار، بلکه نقاش، خطاط و شاعری خوش قریحه بود که آثاری در عرصه‌های گوناگون هنر از خود به یادگار گذاشت؛ از نقش یک قالی زیبای ایرانی با طرح و رنگ چشمگیر گرفته تا تابلوهای آبرنگ، نقوش معرق و تابلوهای خط و شعرهایی که با خط زیبای خود نوشته است. افزون بر این کتاب‌هایی درباره معماری سنتی ایران و هنرهایی که این شیوه معماری را دلنشین و خوش نقش و نگار می‌کند، نوشته است که بی‌گمان پشتوانه هویت و منبع دانش‌های لازم برای معماری ایرانی اسلامی است. او نمونه بارز کسانی بود که می‌گویند از هر انگشت‌شان یک هنر می‌بارد. او مصداق و نمونه کسانی بود که چون رخ در نقاب خاک کشند، انسان می‌پندارد کتابخانه‌ای بزرگ و بسیار غنی در دل خاک دفن شده است. حق هم همین است؛ بدون این پشتوانه‌های فکری، ذوقی، هنری، فرهنگی و علمی انسان نمی‌تواند «مسجدساز بزرگ» شود، زیرا مسجد نماد همه این عوامل تکامل و تعالی است. این معمار بزرگ ایرانی سه‌شنبه ۲۴ شهریورماه سال ۱۳۸۳ پس از ۹۸ سال زندگی پرثمر بر اثر بیماری و ضعف جسمانی درگذشت. یادش گرامی.