نقش آلاینده‌ها در اکولوژی خاک

هرگونه اختلال در فرآیندهای زیستی خاک ناشی از اثرات تجمع اسیدها یا عناصر رادیواکتبو نه تنها بر رشد گیاهان و روابط زیستی موجودات زنده خاک دخالت دارد بلکه وارد زنجیرهٔ غذایی …

هرگونه اختلال در فرآیندهای زیستی خاک ناشی از اثرات تجمع اسیدها یا عناصر رادیواکتبو نه تنها بر رشد گیاهان و روابط زیستی موجودات زنده خاک دخالت دارد بلکه وارد زنجیرهٔ غذایی جانوران می‌شود و در نتیجه سلامت بشر را نیز تهدید خواهد کرد.

اولین گردهمایی بین‌المللی که در مورد خاک‌های آلوده برگزار شد در سال ۱۹۸۵ در هلند بود. هدف این گردهمایی شناخت فرآیندهای آلودگی‌زای خاک و روش‌های اصلاح آنها بود. هرچند که تاکنون چندین سال از این گردهمایی می‌گذرد و در طول این مدت پژوهش‌ها و گردهمایی‌های بسیاری در رابطه با آلودگی خاک برگزار شده است ولی هنوز این امر بصورت یک مشکل اساسی در محیط زیست و کشاورزی باقی مانده است و بطور مداوم آلاینده‌های جدیدی نیز اضافه می‌شود.

سرعت کلیه فرایندهای زیستی مهم خاک بیشتر از همه تحت تأثیر تجمع اسیدها قرار می‌گیرد. این فرایندها شامل رشد گیاهان، تنفس در خاک، تجزیهٔ مواد آلی، تجزیه آفت‌کش‌ها، تثبیت ازت و غیره است. باران‌های اسید به دلیل ایجاد تجمع اسیدها نقش زیان‌آوری بر فعالیت زیستی خاک می‌گذارد. این باران‌های سمی به دلیل داشتن مواد سمی چون آنیون بی‌سولفیت با فرمول HSO۳ برای باکتری‌ها و قارچ‌های خاک‌زی به شدت سمی است.

اجزای مواد اسیدی تجمع یافته در خاک به طور مستقیم مانع فعالیت اغلب موجودات زنده می‌شود. همچنین تجمع اسیدها باعث واکنش فلزات سمی در محلول خاک می‌شود. به عنوان مثال آلومینیم و منگنز محلول در خاک از جوانه زنی هاگ قارچ‌ها جلوگیری می‌کند. افزایش اسیدیته خاک کاهش گونه‌های باکتری موجود در خاک‌های زراعی، کرم‌های انکتیرائید و پادمان ساکن درخاک جنگل‌ها را همراه دارد.

این موجودات نقش عمده‌ای درحاصلخیزی خاک دارند.

وجود عناصر رادیواکتیو در خاک باعث می‌شود که این مواد وارد چرخهٔ غذایی موجودات زنده گردند. این عناصر به آسانی توسط موجودات زندهٔ خاک جذب می‌شوند و در نتیجه با جذب این عناصر توسط گیاه وارد زنجیره‌های غذایی جانوران سطح زمین می‌گردد.

بیشتر چرخش عناصر رادیواکتیو در خاک در ریشهٔ گیاهان، باکتری‌ها و جانوران متمرکز است و کلیهٔ عوامل مذکور در فعالیت و انتقال عناصر رادیواکتیو دخالت می‌کنند. در چنین مواردی باید چرخش عناصر رادیواکتیو درخاک و گیاه شناخته شود تا بتوان اثر عناصر رادیواکتیو آلاینده را بر سلامت انسان بطور کامل ارزیابی کرد. مهمترین آلاینده‌های خاک و منابع آنها شامل این موارد است:

فلزات سنگین که منبع اصلی آنها اگزوز وسایل نقلیه موتوری، فاضلاب، اضافات ذوب فلزات و صنایع است.

تجمع اسیدها که ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی است.

نفت که در حین حمل و نقل و ذخیره‌سازی نفت تراوش می‌شود.

آفت کش‌ها و بقایای آنها که توسط کشاورزان در مزارع مورد استفاده قرار می‌گیرند.

فلوراید ناشی از ذوب آلومینیم است.

گازهایی مانند متان، سولفید هیدروژن و اتیلن که از تخریب مواد آلاینده دفع شده در گودال‌ها بوجود می‌آیند.

نیترات که منبع آن کودها و مواد ورودی به اتسمفر است.

عناصر رادیواکتیو که ناشی از زباله‌های اتمی و مواد ورودی به اتسمفر به دلیل حوادث مربوط به رآکتورها است.

بی‌فینل‌های پلی کلره (PCB۵)، این مواد در عایق‌های الکتریکی وجود دارند.