بزرگ خاندان روده

همسایه اصلی روده بزرگ, روده كوچك است در واقع, روده بزرگ مانند قاب عكسی روده كوچك را احاطه كرده است كلیه ها, كبد, طحال و معده دیگر اعضای مجاور روده بزرگ هستند روده بزرگ در پایین نیز با اعضای داخل لگنی مجاورت دارد جلوی روده هم عضلات شكمی قرار دارند

● مقایسه روده‌های بزرگ و كوچك

روده بزرگ و روده كوچك تفاوت‌های زیادی با هم دارند، از شكل ظاهری‌شان گرفته تا عملكرد و وظایفشان. نمونه‌هایی از این تفاوت‌ها را می‌توانید در جدول زیر ببینید.

● همسایه‌های روده

همسایه اصلی روده بزرگ، روده كوچك است. در واقع، روده بزرگ مانند قاب عكسی روده كوچك را احاطه كرده است. كلیه‌ها، كبد، طحال و معده دیگر اعضای مجاور روده بزرگ هستند. روده بزرگ در پایین نیز با اعضای داخل لگنی مجاورت دارد. جلوی روده هم عضلات شكمی قرار دارند. قسمتی از روده بزرگ در حفره شكمی و قسمتی از آن نیز در خلف صفاق قرار می‌گیرد.

در شکم همه‌مان یک روده راست هست

لابد شنیده‌اید كه می‌گویند فلانی یك روده راست هم در شكمش پیدا نمی‌شود؛ ولی واقعیت این است كه همه ما حداقل یك روده راست در شکممان داریم و آن هم راست‌روده است. در زبان پزشكی، به راست‌روده می‌گویند ركتوم. این عضو، دنباله كولون خاصره لگنی بوده و طولش بین ۱۲ تا ۱۵ سانتیمتر است. اما جالب این‌جا است که راست‌روده بر خلاف اسمش، آن‌قدرها هم راست نیست. از آن‌جا که این عضو در گودی استخوان خاجی جای می‌گیرد، همیشه حالتش قدری به عقب خمیده است.

راست‌روده كه در حفره لگنی قرار دارد، جایش در مردان، پشت مثانه و پروستات و در زنان، عقب رحم و مهبل است و فقط ثلث فوقانی‌اش از پرده صفاق پوشیده می‌شود. پرده صفاق در مردان بین راست‌روده و سطح فوقانی مثانه، بن‌بستی به نام بن‌بست دوگلاس ایجاد می‌كند که در زنان، این بن‌بست بین راست‌روده و رحم قرار می‌گیرد. بن‌بست دوگلاس، پایین‌ترین نقطه فضای درونی شكم است.

قسمت تحتانی راست‌روده نیز به مجرای مقعدی ختم می‌شود. این مجرا یک لوله‌ به طول ۳ سانتی‌متر و کاملاً تنگ و باریك است. عضله تنگ‌كننده مقعد، سوراخ مقعد را می‌بندد. زیر مخاط مجرای مقعدی، سیاهرگ‌های بسیاری وجود دارند که اتساع این سیاهرگ‌ها موجب پیدایش بیماری بواسیر می‌شود.

یبوست مزمن، کم‌تحرکی و زیاد نشستن، چاقی و حاملگی از مهم‌ترین علل پیدایش بواسیر هستند که درمان آن از طریق عمل جراحی صورت می‌گیرد.

وقتی مدفوع به راست‌روده می‌‌رسد، بر اثر انقباضات واكنشی كه در راست‌روده ایجاد می‌شود، ماهیچه‌های دریچه یا اسفنكتر مقعد شل می‌شود و احساس دفع به شخص دست می‌‌دهد. اسفنكترهای مقعد، ماهیچه‌های حلقوی‌شكلی هستند كه باز و بسته شدن مقعد را كنترل می‌کنند. معمولاً حدود یك تا سه روز طول می‌‌كشد كه غذا از دهان تا مقعد برسد. معمولاً تعداد دفعات اجابت مزاج از سه بار در یک روز تا هر سه روز یک‌بار طبیعی تلقی می‌شود و آن‌چه در این مورد اهمیت دارد، تغییر واضح در الگوی اجابت مزاج افراد است.

● شرح وظایف روده بزرگ

روده بزرگ یک اندام جذبی محسوب نمی‌شود. با وجود این، آبی كه برای هضم غذاها مورد استفاده قرار می‌گیرد، در روده بزرگ بازجذب و باعث می‌شود كه مدفوعی خشک و بی‌آب ایجاد شود. بیشتر مواد غذایی تا رسیدن به روده بزرگ هضم شده‌اند و تنها مقداری از غذاهای هضم‌نشده مانند سلولز، غضروف و مولكول‌های پروتئینی و مواد جذب‌نشده وارد روده بزرگ می‌شوند. باكتری‌های روده بزرگ، نشاسته را به مالتوز و گلوكز تبدیل می‌كنند. این باكتری‌ها همچنین روی مواد دیگر نیز عمل گوارشی انجام می‌دهند و مواد موجود در روده بزرگ را به حالت خمیری در می‌آورند و بعد از جذب مواد مورد استفاده نیز مواد زاید را به صورت مدفوع دفع می‌کنند.

روده بزرگ علاوه بر وظیفه جذب آب و دفع مواد زاید، تولید برخی ویتامین‌های مورد نیاز بدن را نیز بر عهده دارد. برخی از ویتامین‌های گروه B و ویتامین K نیز از جمله ویتامین‌هایی هستند كه در روده بزرگ ساخته می‌شوند. این ویتامین‌ها پس از تولید، وارد مویرگ‌های خونی و سپس وارد جریان خون می‌شوند.

● روده‌های این و آن

ـ روده در گونه‌هایی از حیوانات که غذاهای متراكمی مانند گوشت مصرف می‌کنند، كوتاه است و در جوندگان و پستانداران سم‌دار كه علف‌خوارند، دراز است.

ـ همه پستانداران گیاه‌خوار دارای یک روده كور بزرگ هستند.

ـ روده بزرگ در پرندگان عبارت است از یك روده راست نسبتاً كوتاه كه در یك مرغ بالغ فقط ۱۰ سانتی‌متر طول دارد و قطرش دو برابر قطر روده كوچك است؛ از انتهای روده كوچك شروع می‌شود و تا كلواك ادامه دارد.

ـ دستگاه گوارش شترمرغ با اسب قابل مقایسه است. این پرنده، چینه‌دان ندارد و فعالیت تخمیری غذا توسط باكتری‌ها در روده كور و روده بزرگ انجام می‌شود و شتر‌مرغ را قادر می‌سازد كه از مقادیر زیاد فیبر در غذا استفاده کند.

● IBS یا زمانی برای طغیان روده‌ها

درد شكم، نفخ، یبوست یا اسهال بدون این‌كه علت مشخصی برای آن پیدا شود. این مشكلی است كه برای بسیاری از مردم پیش می‌آید و پزشكان به آن می‌گویند: سندرم روده تحریك پذیر (IBS) یا كولون عصبی یا اسپاستیك. در آمریكا از هر ۵ نفر، یك نفر به این بیماری مبتلا است و زنان بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند. علت اصلی این بیماری، ناشناخته است. این بیماران هیچ تفاوتی با سایر افراد ندارند اما به غذا و استرس، واكنش شدیدتری نشان می‌دهند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند كه مبتلایان به این بیماری، با حركات دودی روده‌ها مشكل دارند.

این بیماری، درمان قطعی ندارد و هیچ‌وقت به یك بیماری جدی نظیر سرطان منتهی نمی‌شود و طول عمر فرد را كوتاه نمی‌كند. بیشتر این بیماران می‌توانند با تعدیل رژیم غذایی و یافتن راهی برای مدیریت استرس‌ها و گاهی با مصرف دارو، علایم بیماری خود را كنترل کنند. مسافرت، استرس، خوردن غذای حجیم و قاعدگی جزء مواردی هستند که می‌توانند علایم بیماری را تشدید كنند.

برای تخفیف علایم این بیماری، استفاده از یك رژیم غذایی سالم شامل مقادیر زیاد فیبرهای نامحلول مانند سبزی‌ها، میوه‌ها و غلات كامل یا سبوس‌دار توصیه می‌شود ولی شاید بهترین درمان، به کار گرفتن راه‌های مدیریت استرس باشد.

● و اما سرطان روده بزرگ

سرطان روده بزرگ، سومین سرطان شایع در كشورهای غربی و چهارمین سرطان شایع در جهان است. در كشورهای صنعتی نیز بعد از سرطان ریه، این سرطان دومین عامل مرگ‌و‌میر ناشی از سرطان‌ها است. سالانه ۵/۱ میلیون نفر در جهان دچار سرطان كولون و ركتوم می‌شوند. زنان و مردان تقریباً به طور مساوی گرفتار این بیماری می‌شوند و شیوع آن نیز از سن ۴۰ تا۵۰ سالگی به تدریج افزایش می‌یابد. حداكثر بروز این سرطان بعد از سن ۵۰ سالگی است.

متأسفانه در ایران، شیوع این سرطان رو به افزایش است و طبق آمار موجود، در حال حاضر چهارمین سرطان شایع در بین مردان (۵درصد) و زنان (۵/۵درصد) محسوب می‌شود. درصد ابتلا به سرطان كولون و ركتوم در افراد زیر ۵۰ سال در ایران قابل توجه است. خوشبختانه بیشتر موارد مرگ‌و‌میر ناشی از سرطان‌های كولون و ركتوم قابل پیشگیری است. در گذشته، تصور می‌شد كه سرطان كولون چپ شایع‌تر از سرطان کولون راست است ولی طی ۲۰ سال گذشته، شیوع سرطان در کولون چپ به وضوح كاهش یافته است.

● آب ریختن در آسیاب سرطان

با توجه به زندگی صنعتی امروزه و افزایش میزان شهرنشینی و بروز تغییرات واضح در رژیم غذایی، می‌توان گفت که محیط، نقش بسزایی در بروز سرطان روده بزرگ دارد.