معتادان را به زور ترک ندهید

توصیه دکتر سعید صفاتیان معاون سابق درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر

حدود هزار کمپ ترک اعتیاد در کشور وجود دارد که اکثر آنها غیرقانونی است و برخی اقدامات غیرعلمی در آنها صورت می‌گیرد که حتی بعضی اوقات به مرگ معتادان منجر می‌شود...

وزارت بهداشت مهلت ۶ ماهه‌ای برای این کمپ‌ها تعیین کرده تا استانداردهای لازم را برای درمان معتادان رعایت کنند. اما شاید این سوال در ذهن شما هم نقش بسته باشد که اصلا یک کمپ استاندارد چه خصوصیاتی دارد؟ دکتر سعید صفاتیان، معاون سابق درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر، به این سوال پاسخ می‌دهد.

▪ آقای دکتر! اخیرا وزارت بهداشت مهلت ۶ماهه‌ای برای کمپ‌های ترک اعتیاد تعیین کرده تا از استانداردهای لازم برای ادامه فعالیت برخوردار شوند. یک کمپ استاندارد چه خصوصیاتی باید داشته باشد؟

ـ مهم‌ترین نکته در کمپ‌های ترک اعتیاد این است که کمپ‌ها باید با استفاده از روش‌های غیردارویی، فرد معتاد را به ترک سوق دهند و مداخلات درمانی در این مرکز نباید انجام شود. یک کمپ استاندارد باید از ۲ جهت استاندارد باشد؛ یکی اینکه دارای مجوز از سازمان بهزیستی باشد و دومین مورد، ساختار فیزیکی این کمپ‌هاست که باید در شرایط مناسبی برای معتادان خدمات ارایه کنند.

▪ این پروتکل شامل چه مواردی است؟

ـ این پروتکل را بهزیستی برای کمپ‌های ترک اعتیاد تدوین کرده اما معمولا وزارت بهداشت، آن را قبول ندارد. به‌عنوان نمونه، این کمپ‌ها اکثرا توسط افرادی که قبلا اعتیاد داشتند، اداره می‌شود اما وزارت بهداشت در مورد این موضوع بحث دارد و می‌گوید کسانی که مشکلات قانونی دارند، نمی‌توانند کمپ را اداره کنند و از طرف دیگر، فرد معتادی که ۱۵ سال اعتیاد داشته در این مدت با قانون درگیر بوده و شاید برای چنین مسوولیتی ساخته نشده باشد. اما در تمام دنیا چنین کمپ‌هایی توسط افرادی که معتاد بوده و ترک کرده‌اند اداره می‌شود. نکته مهم دیگر درمان غیردارویی است که در این پروتکل‌ وجود دارد اما وزارت بهداشت در این مورد نیز با بهزیستی همسو نیست.

▪ فقط فردی که معتاد بوده و ترک کرده، می‌تواند مسوول چنین کمپ‌هایی باشد؟

ـ برمبنای پروتکل بهزیستی، افرادی که قبلا معتاد بودند و ترک کرده‌اند، می‌توانند کمپ ترک اعتیاد احداث کنند و البته این موضوع به این معنی نیست که یک فرد عادی نمی‌تواند مجوز چنین کمپ‌هایی را بگیرد. اما نکته اینجاست که فردی که اعتیاد داشته و ترک کرده، بهتر می‌تواند یک کمپ را اداره کند.

▪ معتادی که سال‌ها مواد مخدر مصرف می‌کرده، نیازمند دارو نیست؟

ـ ببینید؛ در تمام دنیا کمپ‌ها با روش غیردارویی، فرد معتاد را تشویق به ترک می‌کنند و از نظر من حضور پزشک در این کمپ‌ها الزامی نیست. اما این معنی‌اش این نیست که معتاد اصلا به درمان دارویی نیاز ندارد بلکه کمپ‌ها باید زیر نظر مراکز درمانی باشند که اگر فرد معتاد دچار مشکل شد، سریعا به این مراکز ارجاع داده شود. به اعتقاد من هر ۵ تا ۱۰ کمپ ترک اعتیاد باید به یک مرکز متادون وصل باشد و پزشک و روان‌پزشک در آنجا حضور داشته باشند. فرد معتاد باید ۲۱ روز به صورت شبانه‌روزی در این کمپ‌ها اقامت داشته باشد. هر روز صبح ساعت ۸ بیدار ‌شود؛ در کلاس‌های آموزشی و ورزشی شرکت کند و بعد به‌صورت گروهی دسته‌بندی می‌شوند. هر گروه یک لیدر دارد که کارهای گروه را انجام می‌دهد و در این کمپ‌ها، روش زندگی کردن به آنها آموزش داده می‌شود و نقش حمایت‌های اجتماعی و مددکاری اجتماعی‌ در این کمپ‌ها بسیار بااهمیت است. علاوه بر آن بعد از این دوره ۲۱ روزه فرد معتاد باید ۶ ماه زیر نظر کمپ، مددکار اجتماعی و مراکز درمانی باشد. اما معمولا خانواده‌ها به دلیل اینکه خسته می‌شوند، درمان را به‌طور کامل انجام نمی‌دهند و ممکن است فرد معتاد دوباره سراغ اعتیاد برود. در واقع در این مدت ۲۱ روزه، فرد معتاد سم‌زدایی می‌شود و پس از آن باید تا ترک کامل درمان معتاد پیگیری شود و خانواده فرد معتاد موظف است به صورت دایم با مراکز درمانی و کمپ در تماس باشد تا درمان کامل فرد صورت گیرد.

▪ بسیاری از کمپ‌های ترک اعتیاد رفتارهایی غیرعلمی و حتی غیرانسانی انجام داده‌اند که در مواردی معتادان را به کام مرگ برده. نظارتی روی این مراکز انجام نمی‌گیرد؟

ـ تقریبا هزار کمپ ترک اعتیاد غیرقانونی داریم که اقدام‌های درمانی آنها غیرعلمی است. اگر چنین اقدام‌هایی در این کمپ‌ها صورت می‌گیرد به دلیل نبود نظارت جدی و مستمر روی این مراکز است و نمی‌توان گفت‌ کمپ‌های ترک اعتیاد همه مشکل‌دار هستند. ما ۲ نوع کمپ داریم؛ کمپ‌های اجباری و کمپ‌های اختیاری. کتک زدن معتاد مربوط به کمپ‌های اجباری است. به عنوان نمونه خانواده‌ای که از دست فرزند معتادش مستاصل شده و نمی‌داند چه کار کند با چنین مراکزی تماس می‌گیرد و فرزند معتاد را با زور و کتک می‌برند. ما معتقدیم کمپ‌های اجباری باید تعطیل شوند و سیستم‌های درمان علمی باید افزایش پیدا کنند تا چنین مراکزی از بین برود.

▪ معتادانی که روانگردان مصرف می‌کنند نیز می‌توانند به کمپ‌ها مراجعه کنند؟

ـ مواد روانگردان، بیشتر تاثیرات روحی مانند اضطراب، افسردگی و توهم روی فرد می‌گذارد و چون روش‌های درمان این کمپ‌‌ها غیردارویی است، چنین کمپ‌هایی برای این معتادان مناسب هستند؛ البته در صورتی که با یک مرکز درمانی در تماس باشند.

▪ چه توصیه‌ای به خانواده‌ها برای مراجعه به چنین مراکزی دارید؟

ـ اولین نکته این است که فرد معتاد را به زور به مراکز ترک نبرند چون این کار اشتباه است. حتی اگر معتادی تمایلی برای ترک نداشت نباید به زور ترکش داد چون تا زمانی که فرد معتاد خودش نخواهد که ترک کند، نمی‌توان برایش کاری کرد. اول باید به مراکز درمانی مراجعه کنید و از آنها کمک بخواهید یا با شماره ۰۹۶۲۸ (خط مشاوره) تماس بگیرید و راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید سپس اگر خواستید فرزندتان را به کمپ ببرید؛ البته کمپی که دارای مجوز رسمی از سازمان بهزیستی باشد. به‌عنوان نمونه فردی که هرویین مصرف می‌کرده، درمان غیردارویی برایش بسیار طولانی است و ممکن است یک سال طول بکشد بنابراین پیگیر درمان فرد معتاد باشید.

مهدیه آقازمانی