امید و امیدواری , محاسن و تهدیدات

مهمترین منبع و عامل حمایت کننده که می تواند ما را در برابر خطرات و امواج منفی حمایت نماید,باور به خداوند متعال و جهان آخرت می باشد

یکی از مشخصه های بارز و عینی در رفتار عموم مردم جامعه مخصوصاً جوانان در آغاز هزاره سوم ،ضعیف بودن امید و امیدواری به زندگی و آینده می باشد،هر روزه در روزنامه ها ،تلویزیون ،سخنرانی ها و مردم کوچه و خیابان می بینیم و می شنویم که علی رغم رشد تکنولوژی و پیشرفت در صنایع و صنعتی شدن امور، متأسفانه در برابر این رشد و پیشرفت سخت افزاری روحیات و سلامتی جسمانی و روانی آحاد مردم جامعه رو به کاهش و ضعف می باشد.در این بین تأثیرات این تفسیر و دگرگونی بیشتر از همه قشر جوان جامعه را به جهت جریان تکوینی و ذاتی کسب هویت و عبور از دوران سخت نوجوانی که اصطلاحاً در کتب تخصصی روان شناسی تحت عنوان دوران طوفان و تنش نام برده می شود تهدید و متأثر می گرداند،لذا از جمله موضوعات اساسی و مهم که یا داوری آن به افراد مخصوصاً جوانان بسیار ضرورت دارد، موضوع «امید و امیدوار بودن به زندگی،حیات،فردای روشن و...» می باشد.جوانان به دلیل شرایط خاص سنی و جریان تکوین شخصیت خود،ممکن است نسبت به رفع مشکلاتی که در زندگی با ان روبرو می شوند ،عاجز و درمانده شوند. در این صورت با توجه به مسئله امید و امیدواری در زندگی فردی و اجتماعی او می توان بسیاری از مشکلات را رفع نموده و زندگی سخت و نابسامان را تبدیل به زندگی خوش و قابل تحمل نمود.از طرفی در تعابیر اسلامی و قرآنی نا امیدی مطرود واقع شده است چرا که خداوند سبحان در سوره یوسف آیه ۸۷ می فرمایند:

«از رحمت الهی نا امید نشوید ، زیرا جز قوم کافران کسی از رحمت الهی نو مید نمی شود.»

بنابراین همه ما باید نهال و جوانه امید را در خود به وجود آورده،سپس به رشد و تکامل آن اقدام نماییم و بدانیم اگر امید و پویایی از بین ما رخت ببندد،در آینده نسلی ایستا و غمگین و دل مرده خواهِیم داشت و همچنین اگر نبود روحیه امید و امیدواری بعد از فعالیت و یا شکست هیچ رشد و پویایی و حرکت در توسعه و پیشرفت جامعه به وجود نمی آمد.

آخر هم ما شنیده ایم که انیشتین در مدرسه مردود شده است و یا ادیسون از مدرسه اخراج شده است ولی اگر پس از این شکستها نا امید می شدند،هیچ گاه به مقام عالی نمی رسیدند.در ذیل عواملی که امید را به وجود می آورند و همچنین عواملی که امید را تهدید می کنند آورده خواهد شد.

توصیه های چند برای ایجاد امید در افراد

▪ تقویت باورهای الهی و دینی :

مهمترین منبع و عامل حمایت کننده که می تواند ما را در برابر خطرات و امواج منفی حمایت نماید،باور به خداوند متعال و جهان آخرت می باشد.همچنین ما باید دنبال منابع قوی و انرژی زا و امید آفرین در افراد باشیم،چرا که هر چقدر ما از منابع قدرتی و انرژی روحی و روانی برخوردار باشیم،تحمل پذیری،استقامت و امیدواری ما بیشتر خواهد بود.لذا در آیه ۱۷ سوره انعام خداوند متعال می فرمایند:« بدانید که هیچ کس غیر از خداوند نمی تواند به سختی و غم شما پایان دهد و بر نا امیدی شما خط بطلان کشند.»

▪ الگو گیری از پیامبران _ اولیأ و بزرگان:

برای ایجاد و تقویت امید و امیدواری در افراد می توان به زندگی و راه و روش رفتاری بزرگان دین ،ائمه(ع) و شخصیتهای کاملی که منبع امید و انرژی و حیات بوده اند توجه نمود، بزرگانی مانند پیامبر بزرگ اسلام که با همه سختی ها و مشکلاتی که برای ایشان در راه ترویج و نشر اسلام به وجود آمد، اما از مسیر حق و امیدواری خارج نگردیدند و یا شخصیتهای دیگری مانند حضرت امام(ره) شهید مطهری،پروفسور حسابی و....

در این زمینه خداوند سبحان در سوره احزاب آیه ۲۱ می فرمایند:

« در پیامبر خدا ، برای شما ، چه در صبر و مقامت با دشمن و چه دیگر اوصاف و افعال نیکویی او سر مشق و الگوی نیکویی است .»

▪ شناخت ویژگی های خود :

در این زمینه می توان به شناخت صحیح از خود دنیای پیرامونی خود ، سختی ها ، نقاط ضعف و قدرت خود اشاره نمود که در مجموع باعث کنار آمدن بهتر با زندگی خواهد شد.

▪ بالا بردن روحیه تعاون و مشارکت اجتماعی در افراد:

از عمده نقاط ضعف عموم مردم کشور ما ، عدم استفاده از فنون مهارت های اجتماعی و همچنین میزان کم تعاملات اجتماعی و مشارکت جمعی می باشد ، لذا در صورت ایجاد روحیه تعاون و مشارکت اجتماعی ، افراد می توانند باعث افزایش روحیه ، توانمندی ، امیدواری و... در همدیگر بشوند.

▪ بالا بردن صفت سازگاری با محیط در افراد:

از مشخصه های شخصیتی و رفتاری افراد سالم و امیدوار ، برخوردار بودن از مهارت های مقابله ای و مقابله صحیح با مشکلات می باشد ، امروزه در سطح دنیا افرادی از توانمندی و قابلیت لازم برای زندگی اجتماعی و فردی در جامعه برخوردار می باشند که از کنار هوش و قابلیت ذهنی و انتزاعی از قابلیت دیگری به نام هوش هیجانی و اجتماعی برخوردار باشند. لذا تقویت هوش هیجانی در افراد باعث سازگاری بهتر با جامعه و اجتماع خواهد گردید و فرد در این وضعیت از آرامش بیشتری برخوردار خواهد بود.

▪ تنظیم سطح توقع افراد با میزان تلاش آنها:

در افراد سالم و امیدوار دو نوع برداشت و خود که عبارتند از خود ایده آل و خود واقعی تفاوت چندانی وجود ندارد . لذا افراد جامعه مخصوصاً نوجوانان و جوانان عزیز باید توجه نمایند که انتظاراتشان از خود و اطرافیان باید واقعی ، قابل دسترس و متناسب با تلاش و فعالیت آنها باشد تا دچار ناکامی های زیاد نگردند.

▪ وارد کردن عشق و علاقه و عواطف در زندگی ( پیدا کردن معنی در زندگی):

از عمده علت هایی که افراد را به بی تفاوتی ، بی هویتی و ناامیدی سوق می دهد ، نداشتن یک معنای درست از هدف و فلسفه زندگی می باشد، متأسفانه در مراجعین بالینی به این مرکز مخصوصاً در بین جوانان جامعه این عامل به صورت زیاد مشاهده می گردد، که جوان ما دچار بحران اساسی و یک پوچی در زندگی گردیده است ، لذا برای جلوگیری از این آفت در عملکرد طبیعی افراد ، باید والدین، معلمین ، دوستان و رسانه های جمعی به تقویت داشتن رابطه سالم و منطقی و همچنین توجه به یک فلسفه حیات بخش بر اساس شرع و عقل از زندگی تاکید بنماید.

تهدیدات امید (عواملی که امیدواری را در افراد از بین می برد):

۱) نداشتن ایمان و اعتقادات دینی

۲) عدم درک صحیح از خود و استعدادهای خود

۳) عدم پذیرش فرد از خود (خود کم بینی )

۴) احساس عدم مسئولیت در برابر دیگران

۵) نداشتن برنامه در زندگی برای رسیدن به اهداف

۶) داشتن تفکر قطبی یا مبتنی بر اصل همه یا هیچ ،یعنی مطلق گرایی و تفکر در نهایت ها

۷) تعمیم بیش از اندازه امور

۸) تحریف واقعیتهای زندگی

۹) ترس و اضطراب که به صورت مرضی در شخص و زندگی او تعمیم یافته است

۱۰) غصه خوردن و مقایسه کردن زیاد خود با دیگران

۱۱) پر توقعی و انتظار بیش از اندازه از خود

۱۲) فقر عاطفی و اطلاعاتی، در این زمینه جمله ای از شهید مطهری(ره) نقل شده است که ایشان فرمودند:« انسان به هر نسبت که آگاهی بیشتری دارد حیات بیشتری نیز دارد.»

● خلاصه(نتیجه گیری):

در نهایت می توانیم به این رهنمود در بهداشت روانی توجه نماییم که پیشگیری مقدم بر درمان می باشد و بهتر است که ما در تعاملاتمان با خود، اعضای خانواده،همکاران، افراد اجتماع و ... روحیه تقویت و افزایش امید به زندگی را ایجاد نماییم ، همچنین می توانیم از امید و امیدواری تحت عنوان یکی از متغیرها و فاکتورهای تشویقی و تقویتی اساسی همچنین نیازهای اساسی روانی در تعیین سرنوشت افراد نام ببریم که دائماً باِید مورد توجه و اهمیت قرار گِیرد چرا که در فرهنگ اسلامی و ملی ما افرادی دارای موقعیت و ماندگاری شده اند که توانسته اند این ویژگی را با توکل به خالق هستی و صبغه الهی در خود ایجاد نمایند.مخصوصاً این نکته برای دوستان خوب جوان مورد اهمیت و توجه می باشد چرا که در زندگی با صحنه ها ، موقعیت ها و حوادثی مواجهه خواهند شد که در خیلی از این موارد برای آنها غیر قابل پیش بینی می باشد لذا با حفظ این روحیه و ویژگی مثبت در خود می توانند با این حجم از این مشکلات و مسائل به عنوان سنگ زیرین آسیاب مطرح باشند و انشاء الله به ظفر و پیروزی نائل آیند.

در نومیدی بسی امیدهاست از پس ظلمت بسی خورشیدها ست

محمود برجعلی کارشناس ارشد معاونت پژوهشی و دانشجوی دکترای روان شناسی

۱- منظور از جوانان افراد بین ۱۵ تا ۲۹ سال می باشند.

۲- storme and stress

۳ - Adaptation

۴- Copping skills

۵ -Ideal self

۶ - real self