رتبه سنجی اعتبار و مؤسسه های سنجش رتبه اعتباری

رتبه سنجی نظریه ای رسمی است که توسط مؤسسه های رتبه سنجی درباره اعتبار دولت ها و یا نهادها, سازمان های دولتی, مؤسسه های مالی و بنگاه های اقتصادی, اعلام می شود

۱. تعریف، رتبه‌بندی اعتبار چیست؟

رتبه‌سنجی نظریه‌ای رسمی است که توسط مؤسسه‌های رتبه‌سنجی درباره اعتبار دولت‌ها و یا نهادها، سازمان‌های دولتی، مؤسسه‌های مالی و بنگاه‌های اقتصادی، اعلام می‌شود.

رتبه‌سنجی در حقیقت مبانی لازم را برای مقایسه ریسک اعتباری یک بنگاه اقتصادی با بنگاه‌های اقتصادی دیگر فراهم می‌سازد.

۲. اهداف رتبه‌سنجی (رتبه‌سنجی اعتبار به چه منظورهائی انجام می‌گیرد)

هدف عمده رتبه‌سنجی اعتبار عبارت است از: فراهم نمودن اطلاعات برای سرمایه‌گذاران بالقوه بازارهای سرمایه نظیر اوراق قرضه (Bond). رتبه‌سنجی، چراغ راهنمای ریسک سرمایه‌گذاری است. به‌عبارت دیگر رتبه‌سنجی معیاری است از احتمال پرداخت به موقع سود اوراق قرضه به سرمایه‌گذاران (خریداران اوراق قرضه) به‌علاوه بازپرداخت اصل سرمایه در زمان پیش‌بینی شده.

سرمایه‌گذاران در عمل سیاست سرمایه‌گذاری خود را برمبنای رتبه‌سنجی اعتبار بنگاه‌های اقتصادی تنظیم می‌کنند، به‌عبارت دیگر میزان سرمایه‌ای را که شرکت‌های کارگزار می‌توانند برای خرید اوراق قرضه‌ای که رتبه‌ای کمتر از یک حد معین داشته باشد محدود و یا حتی آنان را از خرید اوراق قرضه مذکور بازدارند.

به‌علاوه رتبه‌‌سنجشی اوراق قرضه بنگاه‌های اقتصادی عامل تأثیرگذار و عمده در میزان بهره‌ای است که یک بنگاه باید برای تأمین منابع مالی موردنیاز خود بپردازد. رتبه‌سنجی اعتبار در ابعاد گسترده‌ای پذیرفته شده و کاربردهای متنوعی یافته است. به‌عنوان مثال بانک‌ها می‌توانند بر مبنای رتبه اعتباری یک بنگاه اقتصادی، تصمیم بگیرند که به آن بنگاه اقتصادی اعتبار بدهند یا خیر و در صورت تأمین اعتبار با چه نرخ بهره‌ای. به‌عبارت دیگر باید روی نرخ بهره‌ بین بانکی (لیبور) بپردازد تحت‌تأثیر سیستم رتبه‌سنجی اعتبار قرار می‌گیرد.

بانک‌ها همچنین می‌تواند از سنجش رتبه‌ اعتباری برای تعیین سقف معاملات با بنگاه‌های اقتصادی استفاده کنند. به‌عنوان مثال یک بانک ممکن است حجم اعتبارات، میزان ضمانت حسن انجام کار و یا میزان معاملات ارزی و غیره را برای هر بنگاه اقتصادی متناسب با رتبه اعتباری آن بنگاه اقتصادی تعریف کند.

رتبه‌سنجی اعتباری همچنین می‌تواند اثراتی از نظر روابط عمومی بنگاه اقتصادی داشته باشد (با توجه به مقایسه رتبه اعتباری بنگاه‌های اقتصادی مختلف) و در نتیجه بنگاه‌های اقتصادی و مؤسسات مالی و بانک‌هائی که از رتبه بالائی برخوردارند، می‌توانند خود را به‌عنوان سازمان‌های نمونه در زمینه فعالیت خود معرفی کنند.

۳. رتبه‌سنجی اعتباری چگونه انجام می‌گیرد

رتبه‌سنجی اعتبار از طریق مؤسسه‌های تخصصی رتبه‌سنجی انجام می‌گیرد، عمده‌ترین مؤسسه‌های بین‌المللی رتبه‌سنجی اعتبار عبارت است از:

۱. Standard & Poor´s

۲. Moody´s

۳. Fitch Ratings (مستقر در لندن)

مؤسسه‌های سنجش اعتبار، براساس درخواست بنگاه‌های اقتصادی و یا دولت‌ها، رتبه‌سنجی را معمولاً در مورد مؤسسه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی که می‌خواهند در بازارهای سرمایه اوراق قرضه منتشر کنند، انجام می‌دهند. درخواست برای رتبه‌سنجی از طرف مؤسسه صادرکننده اوراق قرضه یا مشاوران مالی مؤسسه مذکور ارسال می‌شود.رتبه‌سنجی اعتباری معمولاً در مورد صادرکننده اوراق قرضه انجام می‌گیرد، ولی کاربردی رتبه‌سنجی در خصوص ارواق قرضه منتشره توسط صادرکننده آن است، به‌عبارت دیگر در تحلیل نهائی رتبه‌سنجی اعتبار برای بنگاه‌های اقتصادی یا سازمان به‌کار نمی‌رود بلکه در حقیقت برای اوراق و اسناد بهادار منتشره توسط سازمان مذکور کاربری دارد.معذالک به‌طور متعارف سرمایه‌گذاران و مؤسسه‌های مالی معمولاً در ارتباط با رتبه‌سنجی ارواق قرضه به رتبه اعتباری خود سازمان‌ها و بنگاه‌های اقتصادی اشاره می‌کنند. یک بنگاه اقتصادی با درجه اعتباری بسیار بالا به‌عنوان یک شرکت Triple A (AAA) معرفی می‌شود.معمولاً رتبه‌سنجی اعتباری به‌طور ادواری مورد تجدیدنظر قرار گرفته و در صورتی که اعتبار صادرکننده کاهش و یا افزایش پیدا کند، رتبه‌سنجی متناسب با آن تغییر می‌کند. برخی اوقات رتبه‌های اعطائی به مؤسسه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی با فعالیت در زمینه‌های استراتژیک (پیمانکاران صنایع فضائی دفاعی) لزوماً متناسب با ترازنامه‌ها و نسبت‌های مالی مؤسسه‌های مذکور نبوده بلکه جایگاه و موقعیت استراتژیک شرکت‌های مذکور (وابستگی به دولت‌های معتبر اروپائی، فعالیت در زمینه صنایع استراتژیک فضائی و غیره) منجر به دریافت رتبه اعتباری بالا می‌شود.

۴. فرآیند رتبه‌سنجی برای یک بنگاه اقتصادی

پس از دریافت درخواست رسمی رتبه‌سنجی از طرف یک بنگاه اقتصادی، مؤسسه رتبه‌سنجی اعتبار کار خود را از طریق ارزیابی مقدماتی آغاز می‌کند. این امر شامل مرور و ارزیابی صورت‌های مالی (برای پنج سال گذشته) و سایر اطلاعات و اسناد و مدارک مربوط به بنگاه اقتصادی (نظیر گزارش‌های سالیانه و غیره) می‌شود. در ارزیابی صورت‌های مالی، نسبت‌های مالی محاسبه شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و با شرکت‌های دیگر با زمینه فعالیت یکسان، مورد مقایسه قرار می‌گیرد.روند تغییرات نسبت‌های مالی برای دوره مورد ارزیابی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. مؤسسه اعتبارسنجی Standard Poor´s چهل درصد از نتیجه نهائی رتبه‌سنجی را مرتبط با تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی (برای دوره مالی ۵-۳ ساله) می‌داند.قبل از اقدام به ارزیابی دقیق، نتایج ارزیابی مقدماتی با بنگاه اقتصادی مورد مذاکره و تبادل‌نظر قرار گرفته و احتمل دریافت رتبه موردنظر به بنگاه اقتصادی اعلام می‌شود. معمولاً پس از این مرحله موافقت بنگاه اقتصادی، برای ارزیابی دقیق‌تر اعلام می‌شود.در جریان رتبه‌سنجی اعتبار زمان بسیاری جهت مصاحبه‌های کارشناسان مؤسسه اعتبارسنجی با مدیریت ارشد بنگاه اقتصادی صرف می‌شود. در خلال مذاکرات مذکور قاعدتاً مؤسسه رتبه‌سنجی تصویر بهتری از جایگاه و اعتبار بنگاه اقتصادی پیدا می‌کند. (در مقایسه با صرف بررسی اطلاعات مالی که در سطح عام منتشر می‌شود)، معذالک مؤسسه‌های رتبه‌سنجی اذعان دارند که استاندارد بررسی‌های مذکور به میزان بسیار به حجم و کیفیت اطلاعاتی بستگی دارد که توسط مدیریت ارشد بنگاه اقتصادی ارائه می‌شود.برداشت کلی آن است که امکان سنجش و برداشت واقع‌بینانه از اعتبار یک بنگاه اقتصادی (از طریق مصاحبه با مدیران ارشد آن بنگاه) به مراتب بیشتر از آن چیزی است که صرفاً از طریق مرور و تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی در بنگاه اقتصادی، به‌دست می‌آید.در ارزیابی و بررسی تفضیلی رتبه اعتباری یک بنگاه اقتصادی، تجزیه و تحلیل نسبت‌های مالی نکته بسیار مهمی محسوب می‌شود. علاوه بر آن، ارزیابی ریسک عملیات و فعالیت‌های بازرگانی، ریسک صنعت و ریسک کشوری که بنگاه اقتصادی در آنها فعالیت‌ می‌کند، از جمله سایر بررسی‌هائی است که به‌منظور ارزیابی نقاط قوت و ضعف بنگاه اقتصادی به‌عمل می‌آید.

---