نقش تغذيه صحيح و تاثیر آن در رشد کودکان

نی نی بان: متخصصان عقيده دارند کودکان بايد مواد معدني و ويتامين هاي مورد نيازشان را با تغذيه از مواد طبيعي مانند شير و ديگر لبنيات، ميوه و سبزيجات تازه، مواد پروتئيني مانند مرغ، ماهي، گوشت و تخم مرغ، نان و غلات به دست بياورند. اما سوالي که در اينجا مي توان مطرح کرد اين است که آيا همه کودکان به مکمل هاي ويتاميني نياز دارند؟ پاسخ اين سوال منفي است.

 

 

تنها کودکاني به مکمل هاي ويتاميني نياز دارند که در گروه هاي زير قرار بگيرند.
1- کودکاني که به صورت معمول غذاهاي سالم و تازه مصرف نمي کنند.
2- کودکان ايرادگير که به اندازه کافي غذا نمي خورند.
3- کودکاني که بيماري هاي مزمن از قبيل آسم يا بيماري هاي گوارشي دارند، مخصوصاً اگر در حال درمان باشند -حتماً قبل از اينکه به کودکانتان مکمل هاي تغذيه يي بدهيد، با پزشک مشورت کنيد-.
4- کودکان فعالي که به ورزش هاي فيزيکي سخت مشغول هستند.
5- کودکاني که به ميزان زياد "غذاي آماده" مصرف مي کنند. معمولاً والديني که سر کار هستند، وقت کافي براي آماده کردن غذاهاي خانگي ندارند و بيشتر غذاهاي بيرون و کم ارزش را مصرف مي کنند.
6- کودکاني که گياهخوار هستند -ممکن است به آهن نياز داشته باشند-، رژيم هاي بدون لبنيات -نياز به مکمل کلسيم دارند- يا رژيم هاي غذايي ديگر.
7- کودکاني که از نوشيدني هاي کربناتي-گازدار- استفاده مي کنند که باعث کاهش ويتامين مي شود و مواد معدني را از بدن پاک مي کند.
 

ويتامين ها و مواد معدني مورد نياز کودکان
- ويتامين A: باعث رشد و ساختن بافت ها، استخوان، پوست سالم، چشم و سيستم ايمني مي شود. بهترين منابع ويتامين A عبارتند از شير، پنير، تخم مرغ و سبزيجات زرد و نارنجي مانند هويج، کدو و سيب زميني.
- ويتامين B: اين ويتامين ها که شامل ويتامين B1، B2، B3، B6 و B12 هستند به سوخت وساز، توليد انرژي و سلامت سيستم عصبي و چرخشي کمک مي کنند. منابع خوب اين ويتامين ها عبارتند از گوشت، مرغ، ماهي، تخم مرغ، شير، آجيل، پنير، لوبيا و سويا.
- ويتامين C: سلامت ماهيچه ها، بافت هاي متصل و پوست را تقويت مي کند. منابع خوب ويتامين C عبارتند از مرکبات، توت فرنگي، کيوي، گوجه فرنگي و سبزيجات سبز مانند کلم بروکلي.
- ويتامين D: به رشد استخوان ها، دندان ها و همچنين جذب کلسيم کمک مي کند. از منابع سرشار ويتامين D مي توان به شير، پنير و ماست اشاره کرد. زرده تخم مرغ و روغن ماهي نيز غني از ويتامينD است.
- کلسيم: به رشد کودکان و ساخت استخوان هاي قوي کمک مي کند. منابع آن شير، پنير، ماست، سويا و آب پرتقال هاي غني شده است.
- آهن: ماهيچه را مي سازد و براي سلول هاي خوني بسيار ضروري است. کمبود آهن در دوران بزرگسالي به ويژه براي دختران -که در زمان عادت ماهانه مقداري از خون خود را از دست مي دهند- بسيار زياد است. منابع خوب براي آهن، گوشت قرمز، بوقلمون، اسفناج، حبوبات و آلو بخارا است.
 

اگر به فرزندان خود ويتامين مي دهيد به نکات زير توجه داشته باشيد
1- ويتامين ها را دور از دسترس کودکان قرار دهيد. بنابراين آنها را مثل شکلات نمي خورند.
2- از مصرف بيش از اندازه مجاز مکمل ها خودداري کنيد، چرا که استفاده بي حد مکمل ها باعث ايجاد مسموميت مي شود.
3- اگر فرزند شما از داروي خاصي استفاده مي کند، ابتدا از پزشک او درباره تداخل داروها با ويتامين ها و مواد معدني بپرسيد.
4- اگر فرزند شما نمي تواند از مکمل هاي مايع يا قرص استفاده کند، از ويتامين هاي جويدني استفاده کنيد.
5- حتماً مکمل ها را از داروخانه تهيه کنيد.
6- از مکمل هايي استفاده کنيد که داراي برچسب تاييديه وزارت بهداشت هستند.
7- به شماره مجوز وزارت بهداشت مکمل ها توجه داشته باشيد.
8- نام شرکت توليدکننده و واردکننده مکمل بايد روي جعبه و بسته بندي آن درج شده باشد.
 

تغذيه موثر در رشد قدي کودکان
کوتاهي قد کودکان ممکن است در دو مرحله قبل از تولد -مرحله جنيني- و پس از تولد يا در هر دو مقطع اتفاق بيفتد. در دوران بارداري، مادر نقش مهمي در اين باره ايفا مي کند، به طوري که مصرف ناکافي ريزمغذي ها همراه با نوشيدن الکل و استعمال دخانيات در دوران بارداري به رشد ناکافي و کم وزني کودک در هنگام تولد مي انجامد، بنابراين مکمل غذايي و اجتناب از الکل و سيگار براي چنين مادراني ضروري است.

 

علاوه بر انرژي، وجود چندين اسيد چرب ضروري -که در اغلب چربي ها، به ويژه در چربي ماهي و روغن هاي گياهي وجود دارد-، به انضمام چندين اسيد آمينه ضروري -که در ساختمان پروتئين ها وجود دارد- براي رشد و نمو کافي کودکان لازم است.
مصرف طولاني مدت غذاهايي که پروتئين آنها کيفيت پاييني داشته و در نتيجه تمام اسيدهاي آمينه ضروري را به حد کافي براي بدن کودک تامين نکند، به کندي يا توقف رشد کودک مي انجامد. البته مصرف غذاهايي که چربي زيادي داشته باشند نيز موجب مي شود پروتئين ها در حد نياز به بدن کودکان نرسد و همين براي رشد آنها مشکل ساز خواهد بود.

 

علاوه بر انرژي -که بخش مهمي از آن از کربوهيدرات ها يعني قندهاي ساده و مرکب تامين مي شود- و چربي و پروتئين -که اين سه به نام درشت مغذي ها شناخته مي شوند- دريافت کافي ريزمغذي هاي مختلف يعني ويتامين ها و املاح نيز براي رشد کافي و مناسب کودکان ضروري است. نقش چندين ريزمغذي در تامين رشد کافي کودکان شناخته شده است، اما اينکه کدام يک از آنها بيشترين تاثير را در تاخير و کندي رشد کودکان دارد، هنوز مشخص نيست.

 

کمبود روي -حتي کمبود متوسط يا خفيف- در کاهش رشد قدي کودکان نقش دارد. کمبود متوسط تا شديد ويتامين A، آهن، کلسيم و يد نيز در تاخير رشد کودکان نقش شناخته شده يي دارد.
کمبود روي تا حدود زيادي به ناکافي بودن آن در رژيم غذايي، جذب ناکافي آن از رژيم غذايي يا اختلال جذب و از دست رفتن روي از بدن -مثلاً هنگام اسهال- بستگي دارد. در اوايل قرن بيستم کمبود شديد روي به عنوان وضعيتي تعريف شد که وجوه مشخصه آن عبارتند از: کوتاهي قد، کمي رشد غدد بدن -به ويژه غدد جنسي-، اختلال عملکرد ايمني، اختلالات پوستي، نقص عملکرد شناختي و بي اشتهايي.

 

کمبود روي حدود يک سوم از جمعيت دنيا را مبتلا کرده و عامل 16 درصد از عفونت هاي دستگاه تنفسي تحتاني، 18 درصد ابتلا به مالاريا و 10 درصد بيماري هاي اسهالي است و در مجموع 4/1 درصد -8/0 ميليون- از موارد مرگ و 28 ميليون مورد از "تاخير رشد کودکان" در دنيا مربوط به کمبود روي است. البته کمبود شديد نادر است و اغلب موارد کمبود خفيف و متوسط است. منابع مهم روي عبارت است از گوشت ها، حبوبات، مغزها و غلات کامل.
مشخص شده خوردن غذاهاي حيواني به همراه مکمل هاي غذايي ديگر در مقابله با کاهش رشد کودکان موثر است. دلايلي وجود دارد که در بعضي شرايط مصرف شير -بهترين منبع کلسيم- ميزان رشد کودکان را بهبود مي بخشد. افزايش قد جوانان ژاپني از سال 1950 تا 1970 به افزايش مقدار کلسيم دريافتي آنها -از کمترين مقدار دريافت در دنيا به 600 ميلي گرم در روز- مربوط بود.
کمبودهاي غذايي در دوران کودکي، حتي در صورتي که مکمل هاي ويتاميني و غذايي در ابتداي خردسالي کودک به او داده شده باشد هم نمي تواند از کوتاهي قد او جلوگيري کند. در کودکان "ازرشدمانده"، دادن يکي يا برخي مکمل ها تاثير چنداني نخواهد داشت، بلکه توصيه مي شود از مخلوط مکمل ها استفاده شود.

 

با توجه به مطالب ذکر شده، مصرف غذا در حد متعادل و مناسب و از تمام گروه هاي غذايي همراه با مکمل هاي غذايي که از سوي پزشک توصيه شده است، بسيار مهم است. بايد توجه داشت استفاده از مکمل هاي غذايي حاوي ريزمغذي ها به خصوص در کودکان بايد با نظر پزشک متخصص انجام شود.