ارتباط فرش قرمز با موکت زرشکی

مروری بر جایگاه مراسم فرش قرمز در سینمای جهان و ایران

مراسمی تحت عنوان «فرش قرمز» عموما مرتبط با تشریفاتی است که در حاشیه دیدارهای سیاسی انجام می‌شود و بیشتر نشانه‌ای بر احترام و مهمان‌نوازی کشور میزبان بوده است، مفهومی که کم‌کم پای آن به مسائل هنری و به خصوص سینمایی هم باز شد، به‌طوری که امروز مردم جهان مراسم فرش قرمز را صرفا در ارتباط با سینما می‌شناسند! اما تاریخچه فرش قرمز ظاهرا قدیمی‌تر از آن است که ما می‌شناسیم و اولین شواهد تاریخی درباره اجرای چنین مراسمی، به نمایش‌نامه «آگاممنون» برمی‌گردد که در سال ۴۵۸ قبل از میلاد مسیح توسط «آشیلوس»، نویسنده و تاریخ‌نگار یونان باستان به‌نگارش در آمده است. در این نمایش‌نامه به بازگشت آگاممنون از جنگ تروآ اشاره می‌شود و فرشی که همسرش برای ورود او به کاخ تدارک دیده بوده البته درخوراشاره است که همسر آگاممنون قصد کشتن او را داشته است. ما البته امیدواریم که این فرش‌های قرمز، سینمای ما را به سرنوشت آگاممنون دچار نکند.

● فرش قرمز برای سینما

ابتدای ورود فرش قرمز به اتفاقات مهم سینمایی در جشنواره‌های ونیز، کن، بافتا و اسکار اتفاق افتاد، اما اولین واقعه سینمایی که در آن از فرش قرمز استفاده شد به جشنواره ونیز سال ۱۹۳۲ بازمی‌گردد و اولین جشنواره اسکار حاوی فرش قرمز نیز در سال ۱۹۵۴ اتفاق افتاد. ماهیت فرش قرمز در این‌گونه اتفاقات بر این اصل استوار شده است که بازیگران و افراد مشهور روی این فرش قدم می‌گذارند و عکاسان خبری هزاران عکس از آن‌ها می‌گیرند و سپس نویسندگان و روزنامه‌نگاران نیز از لباس‌های مارکدار آنان که توسط مشهورترین کمپانی‌های تولید لباس ساخته شده، گزارش تهیه می‌کنند به این ترتیب، مراسم فرش قرمز در وقایع سینمایی بیشتر ماهیتی در ارتباط با صنعت «مد» دارد نه صنعت سینما و در این حال بازشدن پای این مفهوم کهن به سینمای ایران، شباهت بسیاری به یک وصله ناجور دارد!

● اولین فیلم‌های ایرانی

همه ما روزی را به‌خاطر داریم که اولین فرش قرمز سینمای ایران برای فیلم «محاکمه در خیابان» مسعود کیمیایی پهن شد، از قرار معلوم صاحب‌نظران در این باره که اولین فرش قرمز سینمای ایران مربوط به فیلم «محاکمه در خیابان» بوده یا «بی‌پولی» حمید نعمت‌ا...، باهم اختلاف نظرهایی دارند، ولی از این اختلاف نظر که بگذریم باید اشاره کنیم که از آن زمان تا حالا، این مراسم در سینمای ایران خیلی مورد توجه قرار گرفته است و تا الان برای فیلم‌های «آل»، «دموکراسی تو روز روشن»، «هفت دقیقه تا پاییز»، «سن پطرزبورگ»، «عروسک»، «شکلات داغ» و چندی پیش برای فیلم «آدمکش» هم به اجرا درآمد و البته باید بگوییم که فقط از این جهت می‌توان نام آن را «فرش قرمز» گذاشت که بازیگران فیلم روی موکت زرشکی که در خیابانی شلوغ پهن شده بود قدم می‌زدند و خبرنگاران و تماشاگران بیچاره در بحبوحه ترافیک و دود و دم خیابان، درحالی که به رنگ زغال می‌گراییدند از آن‌ها عکس می‌گرفتند.

● عجب شباهتی

همان‌طور که در ابتدای مطلب نیز اشاره شد، مراسم فرش قرمز سینمایی بیشتر به صنعت مد اشاره دارد تا صنعت سینما، آن چه در عکس‌های مراسم فرش قرمز هالیوود مدنظر قرار می‌گیرد، لباس‌هایی است که ستارگان سینما می‌پوشند و نه خود ستارگان و نه حتی خود فیلم یا جشنواره. در ایران هم دیدارهای مطبوعاتی و نشست‌های خبری که پس از اکران خصوصی فیلم‌ها برگزار می‌شود، زمینه‌ای است برای معرفی دست‌اندرکاران، تبلیغ فیلم و همچنین تهیه عکس و خبر و یادداشت برای مطبوعات، ولی این‌که به ابتدای این مراسم، چیزی شبیه فرش قرمز را اضافه کنیم، خودش جای سئوال دارد؛ این‌که چه هزینه‌هایی برای انجام مراسم به‌اصطلاح فرش قرمز پرداخت می‌شود، از یک سو و این‌که این مراسم (که مجریانش سعی در بومی‌سازی آن دارند) چه سنخیتی با سینمای ایران و چه شباهتی با سینمای جهان دارد از سوی دیگر سئوال برانگیز خواهد بود. به‌هر صورت از هر زاویه‌ای که به این مراسم نگاه کنیم، جای تردید ندارد که تقلید ناقص و ناهمگونی از سینمای هالیوود است. تصور کنید زمانی را که بازیگران ایرانی از ماشین‌‌های مدل بالا پیاده می‌شوند، روی فرش قرمز گام بردارند و فلاش‌‌های دوربین خبرنگاران و تماشاگران و طرفداران بر زرق و برق این مراسم می‌‌افزاید، یقینا تصور آن هم بیشتر به یک کاریکاتور شباهت دارد، که نه‌تنها فایده‌ای برای سینمای ما ندارد، بلکه زمینه اتلاف وقت و هزینه خبرنگاران و مردمی را به وجود می‌آورد که برای دیدن ژست‌های ستارگان سینما بلیت چند ده‌هزار تومانی خریده‌اند.

● محاکمه فرش قرمز در خیابان

نمی‌توان گفت که همین چند فرش قرمز برگزار شده موفق از کار در آمده‌اند، چنان‌که در مراسم فرش قرمز فیلم سینمایی «محاکمه در خیابان»، امری که حسابی خودنمایی می‌کرد، بی‌نظمی و ناهماهنگی بین مسئولان برگزاری، ستارگان و تماشاچیان بود که اتفاقاتی این‌چنینی را باعث شد:

۱) برای خبرنگاران جایگاه مشخصی در نظر گرفته نشده بود و آن‌ها تا آخر برنامه به‌صورت ایستاده به پوشش خبری پرداختند.

۲) به دلیل نبودن هماهنگی با نهادهایی همچون راهنمایی و رانندگی سیل جمعیت تماشاچیان باعث ایجاد ترافیک سنگین در مقابل سینما ناهید تهران شد و البته در این میان درگیری‌‌هایی نیز پیش آمد.

۳) در این میان ازدحام جمعیت که لحظه به لحظه بیشتر می‌شد با یک ساعت تاخیر در اجرای مراسم به اوج رسید.

۴) برای تماشای این مراسم بلیت‌های ۱۰ و ۱۵ هزار تومانی فروخته شده بود که پس از اتمام ظرفیت سالن سینما، عده زیادی از مردم و خبرنگاران بدون صندلی مانده و در گوشه‌ای از سالن به پوشش خبری پرداختند و کسی نبود که از مجریان مراسم بپرسد که آخر در کجای دنیا مراسم فرش قرمز را در خیابان شلوغ شهر برگزار می‌کنند؟!

نویسنده: علی نیک فرجام‌‌