سنگینی مشکلات, روی شانه های خسته

مردان و فشارهای روانی روزمره

فشار روانی بخش عمده و جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره هر فرد و تجربه‌ای همگانی است که هر کس بکرات آن را در زندگی خود احساس می‌کند. برخلاف تصور عموم، فشار روانی همیشه دربرگیرنده حوادث ناخوشایند و نامطلوب نیست، بلکه می‌تواند محصول موفقیت‌های خوشایند نیز باشد.

روان‌شناسی مردان طی ده‌ها سال تحقیقات تا حد زیادی مشخص کرده است که فشار روانی در مردان نه تنها باعث تغییرات در انتقالات جریانات عصبی، ترشحات غدد و حرکت ماهیچه‌ها می‌شود، بلکه رفتار مردان را نیز تغییر می‌دهد. مردان تحت فشارهای روانی ممکن است کمتر غذا بخورند، بیشتر سیگار بکشند، دیرتر خوابشان ببرد و خیلی زودتر از خواب بیدار شوند. همچنین ممکن است نشانه‌هایی چون سردرد، خستگی مفرط، دردهای قفسه سینه، احساس نگرانی، داشتن اسهال یا یبوست و غیره را داشته باشند.

اصولا مردان بیشتر اوقات به این نشانه‌ها توجهی ندارند اگرچه زنان و مردان هردو فشارهای روانی را تجربه می‌کنند، اما مردان کمتر به علائم فشارهای روانی و بیماری‌های مرتبط به آن در خود توجه می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهند زنان دوبرابر مردان در معرض خطر علائم فشار روانی هستند، زیرا آنان دارای سیستم تناسلی و تولید مثلی هستند که هم تولید فشار روانی می‌کند و هم در مقابل اثرات فشارهای روانی بسیار آسیب‌پذیر است. برای مثال زنان در برابر اختلالات قاعدگی، سردردهای میگرنی، نگرانی‌های ناگهانی، افسردگی و اختلال در تغذیه مانند بی‌اشتهایی روانی و پراشتهایی روانی حساس هستند، با وجود این مردان در معرض خطر بالاتری در برابر علائم فشارهای روانی قرار دارند که آن مرگ زودرس است.

● نشانه‌های خطرناک فشار روانی در مردان

یکی از جاافتاده‌ترین تفاوت‌های جنسیتی در سلامت این است که امید زندگی مردان در جهان به طور متوسط ۳ سال کمتر از زنان است. چیزی که کمتر به آن توجه شده این که میزان شکاف جنسیتی میان نواحی بسیار متغیر است.

برای مثال، در اروپای غربی امید زندگی مردان ۱۱ سال کمتر از زنان است، اما در کشورهایی مثل افغانستان که در آنجا موسسات مذهبی، فرهنگی و قانونی به گونه‌ای است که زنان به اندازه کافی به خدمات اجتماعی و سلامت دسترسی ندارند، امید به زندگی مردان برابر یا بیشتر از زنان است. مردان باور دارند این تفاوت از سخت کار کردن و فشار روانی است. در حالی که زنان بر این باورند که مردان مراقبت سلامت خود نیستند. به هر حال شواهدی نشان می‌دهد جنبه‌های دیگری از مرد برتری بر نگرش و رفتار مردان در ارتباط با سلامت‌شان تاثیر می‌گذارند و آنان را به گزینش شیوه‌ای وا می‌دارد که برای سلامتشان مضر است. مردانی که به سلامت خود اهمیت نمی‌دهند به جای این که قربانیان فشار فرهنگی تلقی شوند افرادی به حساب می‌آیند که آزادانه رفتارهایی را در جهت خود تخریبی انتخاب می‌کنند چون بیشتر مردان به اشتباه تصور می‌کنند توجه به سلامت یک ویژگی زنانه تلقی می‌شود و مردان به طور طبیعی قوی، مقاوم به بیماری، غیرحساس بر درد و ناراحتی‌های جسمانی هستند، غافل از این که بی‌توجهی به علائم مهم اولیه فشار روانی حتی می‌تواند کشنده باشد.

معمولا مردان به این علائم اولیه توجه نمی‌کنند، آنان را نادیده می‌گیرند و ممکن است زمانی تصمیم بر معالجه بگیرند که خیلی دیر باشد. برخی از این نشانه‌های اولیه که در بدن ظاهر می‌شوند، عبارتند از: تنفس سریع، خستگی مزمن، سوزش در قلب و حالت تهوع. برخی دیگر از علائم اولیه در رفتارهای مردان مشاهده می‌شوند مانند زیاد سیگار کشیدن، پرخوری یا خوردن مشروبات الکلی در حد افراط، عصبانیت و احساس بدبینی. حالت تدافعی، افسردگی، بی‌نظمی، بی‌اعتنایی، وابستگی و اشکال در تصمیم‌گیری، هر یک نشانه‌هایی هستند که امکان دارد ابتدا به صورت خفیف یا متناوب بروز کنند، اما همچنان که فشار روانی ادامه می‌یابد، این علائم نیز بیشتر می‌شوند و شدت آنها هم افزایش می‌یابد. چیزی که بندرت در گزارش ها مشاهده می‌شود، اما همیشه در مطالعات مربوط به فشار روانی مردان وجود دارد، اثر فشار روانی بر رفتارهای جنسی آنان است. آمیزش جنسی می‌تواند به طور موقت فشارهای روانی را به وسیله لذت کم کند، اما توجه به این نکته ضروری است که وقتی رهایی از فشار روانی به صورت انگیزه‌ای برای آمیزش درمی‌آید، یک علامت خطر اولیه به شمار می‌رود، بنابر این نشانه‌های اولیه نه‌تنها به مردان کمک می‌کند عواقب جدی و خطرناک فشار روانی را پیش‌بینی کرده و آنها را از مسیر زندگی خود خارج کنند، بلکه به مردان کمک می‌کند آمادگی‌های لازم را برای مقابله یا سازش با نوع بخصوص از فشار روانی به دست آورند.

● بیماری‌های ناشی از فشارهای روانی مردان

فشار خون، تصلب شرائین (رسوب در دیواره عروق)، سکته قلبی و نارسایی قلبی و بیماری آنوریسم (ضعف در دیواره رگ‌ها) که هر کدام از اینها می‌توانند علل ژنتیکی نیز داشته باشند، طبق تحقیقات با فشار روانی نیز مرتبط هستند. در حقیقت، ده‌ها سال تحقیق و مطالعه درباره رابطه فشار روانی با بیماری‌های قلبی عروقی، انجمن قلب آمریکا را متقاعد کرد که فشار روانی، دومین عامل خطر است و موجب بروز بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود و اثرات مشابهی با فشار خون، کلسترول بالا، بیماری قند و سیگار دارد. برای مثال در شرایط فشار روانی، نه‌تنها فشار خون بالا می‌رود، بلکه مقدار کلسترول نیز در خون افزایش می‌یابد. هر چقدر مدت فشار روانی بیشتر باشد، مدت فشار خون بالا نیز بیشتر است و مقدار رسوب چربی‌ها در دیواره داخلی رگ‌ها افزایش می‌یابد، آنچه واضح است این که کلسترول ارتباط کامل با فشار روانی، فشار خون بالا و تصلب شرائین دارد. تمام علائم فشار روانی در مردان، اختلالات، امراض و نارسایی‌ها به اندازه بیماری‌های قلبی عروقی خطرناک نیستند.

برای مثال زخم‌های معده و روده، بیشتر فرد را آزار می‌دهند تا تهدیدی برای او باشند و اغلب این‌گونه ناراحتی‌ها شناخته نمی‌شوند، در نتیجه نادیده گرفته شده یا فرد مبتلا (بخصوص مردان) سال‌ها به پزشک برای معالجه رجوع نمی‌کنند. امروز در پاسخ به این سوال که چگونه فشار روانی باعث می‌شود «خودمان را زنده زنده بخوریم؟» دانشمندان فرضیه‌ای دارند که می‌گویند تعدادی یا تمام این عوامل ممکن است در این کار دخالت داشته باشند:

در دنیای متغیر امروزی که ماهیت کار و شغل نیز در حال تغییر است فشار روانی شغلی بیش از هر زمان دیگر برای سلامت کارکنان و همچنین سلامت سازمان‌ها، یک تهدید جدی به حساب می‌آید- در خلال فشار روانی درجه اسید معده افزایش می‌یابد و ممکن است حتی دیواره سالم مخاط محافظ را زخم کند.

- فشار روانی باعث می‌شود مقدار خون در محیط پوشش معده و روده زیاد شود و آن را برای خونریزی مستعدتر می‌کند.

- فشار روانی، سیستم دفاعی بدن را ضعیف می‌کند و بهبودی آهسته‌تر می‌شود و در نتیجه آمادگی بدن برای عفونت زیادتر خواهد شد.

- فشار روانی باعث می‌شود حرکات دودی معده و روده مختل و پوشش داخلی آنها ساییده، متورم یا پاره شود.

● فشار روانی شغلی مردان

در دنیای متغیر امروزی که ماهیت کار و شغل نیز در حال تغییر است، فشار روانی شغلی بیش از هر زمان دیگر، برای سلامت کارکنان و همچنین سلامت سازمان‌ها، یک تهدید جدی به حساب می‌آید. معمولا فشار روانی شغلی مردان با نشانه‌های جسمانی، روانی و رفتاری همراه است. سردردهای مزمن، اختلالات خواب، مشکلات تمرکز، نارضایتی شغلی، روحیه کاری پایین، افسردگی، اضطراب، بی‌حوصلگی، غیبت از کار و ترک محل خدمت از نشانه‌های شایع فشار روانی ناشی از کار در مردان است.

مهم‌ترین عوامل ایجادکننده فشار روانی مردان در رابطه با شغلشان عبارت است از عدم درآمد کافی، از دست دادن کار، تغییر شغل (به علت تغییر محل کار یا حتی ارتقا)‌، محیط کاری ناسالم، ساعات کاری نامناسب و همچنین فقدان انگیزه کافی در کار.

معمولا مردان با این دید به اجتماعی شدنشان ادامه می‌دهند که مهم‌ترین جنبه زندگی‌شان، شغلشان است و در کار منزل و بچه‌داری کمترین یا دومین نقش را دارند. تعارض بین انتظارات اجتماعی و واقعیت زندگی شخصی و خانوادگی مردان بر فشار روانی و بیماری‌های مرتبط با فشار روانی در آنان منجر می‌شود.

بنابراین مردانی که زیر فشار روانی ناشی از کار هستند، لازم است بیشتر از خود مراقبت کنند. آنان اگر خواستار آنند که در شغلی بیشتر پیشرفت کنند، داشتن کنترل در تصمیم‌گیری شرط لازم برایشان است. آنان باید به یاد داشته باشند برای دوری از فشارهای روانی شغلی تا جایی که ممکن است از بدن خود کار سنگین و بیگاری نکشند و از خود سوءاستفاده نکنند و از نیازهای طبیعی و احساسات لازم (به بهانه شغل)‌ خود را محروم نکنند. به ذهن خود فشار نیاورند و نسبت به آن بی‌رحم نباشند. از خود انتظار نداشته باشند که هر طور شده ادامه بدهند و به هر قیمت که شده کار را تمام کنند، چراکه قیمت آن ممکن است برایشان گران تمام شود.

● پیشنهادهایی برای کاهش فشار روانی مردان

- به داشتن تعادل در زندگی بها بدهید.

- اگر در زندگی زناشویی خود با همسرتان مشکل دارید، سعی کنید احساساتتان را با همسرتان در میان بگذارید و در صورت لزوم به یک مشاور مراجعه کنید.

- هیچ‌گاه دعا و نیایش را از یاد نبرید، چراکه دعا و نیایش از شدت اضطراب می‌کاهد و در دل‌ها امید می‌کارد.

- سیستم حمایتی قوی‌ای از دوستان و خویشاوندان ایجاد کنید.

- اگر همیشه وقت کم می‌آورید، حتما در مدیریت زمان خود تجدیدنظر کنید. سعی نکنید همه کارها را با هم انجام دهید، بلکه در انجام کارهایتان برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی داشته باشید.

- به اندازه کافی استراحت و خواب داشته باشید. خواب خوش، داروی موثری است که تمام باتری‌های بدنتان را شارژ می‌کند.

- هنگام بیماری وانمود نکنید بیمار نیستید. خود را فدای کار نکنید، بلکه آنقدر به خود استراحت بدهید تا توانایی انجام کارها را بازیابید.

- می‌توان گفت نشانه‌های فشار روانی در مردان یک‌شبه به وجود نمی‌آیند. وجود سال‌ها فشار روانی و ترکیب آنها در رقابت‌های کوتاه و بلندمدت با آسیب‌پذیری‌های طبیعی مردان و رفتارهایشان و تاریخچه زندگی‌شان باعث می‌شود مردان دچار فشار روانی شوند.

معصومه اسدی