تقلایی قابل درک

نگاهی به سریال بیداری

سریال بیداری خیلی آرام و بی سروصدا و بدون تبلیغات آنچنانی، مدتی است چهارشنبه ها از شبکه سه سیما نمایش خود را آغاز کرده است. دختری به نام تورنگ رودباری مورد توجه پسر ارباب که سینا نام دارد قرار می گیرد و مقرر می شود ازدواج کنند.

سینا پس از مدت کوتاهی در اثر تومور مغزی که از قبل به آن مبتلا بوده و خانواده نیز از آن آگاهی داشته، فوت می کند.

در مدت کوتاهی که تورنگ و سینا با هم به سر می برند، به رغم تاکید عمو فاضل (عموی تورنگ و فی الواقع تنها کس او) که باید به محضر بروند و به عقد رسمی یکدیگر درآیند، این امر محقق نمی شود. پس از درگذشت سینا، تورنگ نزد عموفاضل که در روستایی واقع در شمال است، می رود.

دیری نمی پاید که معلوم می شود تورنگ حامله است. عموفاضل که فردی پاک نهاد و شریف است، پس از مطلع شدن از این موضوع، آن را برنمی تابد و از غصه دق می کند. حالا تورنگ تنها و بی کس، با بچه یی که در شکم دارد باید ثابت کند که او حرامزاده و خودش نیز زن هرزه یی نیست.

تا اینجا در موضوع، فرم و ساختار با هیچ مورد بدیع و نامنتظره یی مواجه نمی شویم. پس از این و با تجلی دیگر گره ها و شخصیت ها در بستر ماجرا، سریال بی ادعای بیداری به تدریج قابلیت های نسبی خود را به رخ می کشاند.

تورنگ با بازی بسیار خوب فریبا کامران که فاجعه زندگی او کم کم عمق و وسعت خود را می نمایاند، از استحکام و قدرت بیشتری برخوردار می شود. اصولاً یکی از امتیازات بارز این سریال، بازی های آن است و البته بازیگران صاحب نامی نیز در آن ایفای نقش کرده اند.

می دانیم که در امر نمایش، انگیزه ها باید توجیه کننده افعال شخصیت های ماجرا باشند. در سریال بیداری (البته تا اینجا که دیده شده است) موضوع و مناسبت های آدم های آن، به گونه یی است که به شکلی کاملاً متقاعدکننده پیرنگ ماجرا را برمی تاباند.

شادی همسر مطلقه سینا، برای انتقام گیری از خانواده غفاری، با وحید همسر سارا و خواهر سینا، رابطه برقرار می کند تا جایی که قرار ازدواج می گذارند، در سکانسی که سارا و شادی (پس از لو رفتن این رابطه) در خانه شادی با هم دیدار می کنند، پرداخت بهرام عظیم پور، در میزانسن، اخذ بازی و دیالوگ ها به شکلی قابل تحسین متجلی می شود.

از عظیم پور سابقه یی در ذهن ندارم، اما در سکانسی که در یک پارک، خواننده یی نابینا ترانه خاطره انگیز دنیا از قاسم جبلی را با آکاردئون اجرا می کند، به نظر می رسد احتمالاً او نیز مانند نگارنده از جوانان باستانی باشد، دیالوگ های بیداری در بیشتر لحظات سریال، خیلی دقیق و حساب شده تنظیم شده اند. در سکانسی که آذین (آتیلا پسیانی) به بهانه خوردن چای به دیدار تورنگ می آید، با توجه به کلماتی که تورنگ بر زبان می آورد، به رغم اینکه این بار سازنده اثر یک زن (مثلاً تهمینه میلانی) نیست، می بینیم که حال و هوای صحنه کاملاً فمینیستی می شود، البته با در نظر گرفتن آنچه بر سر تورنگ آمده و شرایط دشواری که او در آن قرار دارد، سخنانی که تورنگ در دفاع از خود بیان می کند، به هیچ روی از مسیر منطق رئالیستی اثر خارج نمی شود. گرچه شکل محاکات سریال بیداری رئالیستی و واقع گرایانه است، اما این بدان معنی نیست که ما با تجلی عواطف انسانی در این سریال مواجه نشویم.

خانم عارف که به توصیه آذین، تورنگ در دفتر او به کار مشغول می شود، به ظاهر زنی سنگی، خشک و بی عاطفه نشان می دهد.

این موضوع (البته تا حدی) آنجا نمود عینی می یابد که خانم عارف به تورنگ می گوید در ازای اتاقی که در اختیار او می گذارد، مبلغی از حقوق او را کسر می کند.

معنی این گفتار و رفتار این است که من به تو لطف عاطفی نکرده ام، بلکه با تو به نوعی معامله نموده ام. به رغم آنچه ذکرش گذشت، وقتی تورنگ حضانت کودک زاده نشده خود را به سارا تفویض می کند و با حالتی سرشار از رنج و عذاب به دفتر پا می گذارد، خانم عارف مانند مادری دلسوز و پرعاطفه او را در آغوش می گیرد و نوازش می کند.

قبلاً اشاره شد که انگیزه ها باید توجیه کننده افعال باشند. اگر سارا اصرار دارد با دادن امتیازاتی به تورنگ، حضانت فرزند او را به عهده بگیرد، از آن رو است که او زنی نازا است و همچنین فرزندی که تورنگ در شکم دارد، به گونه یی می تواند فرزند او نیز باشد، چرا که این کودک زاده نشده برادرزاده سارا است. تقلای سارا در این مسیر، کاملاً قابل درک است.

عبدالحسین حسام زاده